بعد از قطع ارتباط مالی ایران با سوئیفت، ناامیدی از اینستکس و سایر وعده‌هایی که اروپایی‌ها برای ارتباطات بانکی با ایران دادند و عملی نشد ایران برای توسعه صادرات خود روش پرداخت پول ملی را انتخاب کرد.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: در حالی که ایران در سال های گذشته به طور جدی بازار‌های صادراتی خود را توسعه داده است تحریم های گسترده آمریکا علیه بانک مرکزی و شرکت های اقتصادی و تجاری ایرانی تبادلات مالی و بانکی ایران را با مشکل مواجه کرده است.
در همین راستا استفاده از «پیمان های پولی» دو جانبه و «ارزهای ملی» با هدف حل مشکلات ارزی کشور در بلندمدت به عنوان سازوکاری دائمی در دستور کار قرار گرفت. در شرایط تحریم های غیرقانونی آمریکا، این روش پرداخت ها بسیار حیاتی است و چشم انداز خوبی برای توسعه فعالیت آن وجود دارد. در این روش ارز خاصی از قبیل دلار و یورو که تحت سلطه و اختیارات کشورهای دیگر است، به عنوان ابزار پرداخت در عمده مبادلات کشور مورد استفاده قرار نمی گیرد. بلکه از ارزهای ملی طرفین تجاری و بدون دخالت نظام دلاری استفاده می‌شود.
قوانین بالادستی سند
سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی
۱۰- حمایت همه‌جانبه هدفمند از صادرات کالا‌ها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق:
- تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم.
- گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز.
- تشویق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات.
- برنامه‌ریزی تولید ملی متناسب با نیاز‌های صادراتی، شکل‌دهی بازار‌های جدید، و تنوع بخشی پیوند‌های اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه.
- استفاده از سازوکار مبادلات تهاتری برای تسهیل مبادلات در صورت نیاز.
- ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف گسترش پایدار سهم ایران در بازار‌های هدف.
۲۲- مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی.
تاکیدات رهبر معظم انقلاب
-بنده این را به شما عرض بکنم، امروز اقتصاد کشور را از راه برجام اروپایی نمیشود درست کرد؛ اقتصاد کشور از این راه درست نخواهد شد. قرائن فراوانی دارد که همین حالا دارید مشاهده میکنید: بعضی از شرکت‌های قابل توجّهِ غربی اعلان میکنند که خواهند رفت، بعضی‌ها رفته‌اند، بعضی‌ها میگویند معلوم نیست چه‌کار کنیم؛ رؤسا و مسئولین دولت‌های غربی، همین‌جور حرف میزنند؛ آلمان یک‌جور، فرانسه یک‌جور، آن یکی یک‌جور. بحثِ تصحیح کار اقتصادی کشور را از راه برجام اروپایی نمیشود درست کرد. حالا برجام اروپایی یک مقوله‌ای است، امّا برای اقتصاد به آن نباید دل بست؛ اقتصاد راه‌های دیگری دارد که حالا من اشاره‌ای خواهم کرد. این یک نکته است.
نکته‌ی دوّم این است که سه کشور اروپایی در سیزده چهارده سالِ قبل، یک بدعهدی و بی‌صداقتی بزرگی با ما کرده‌اند سر همین قضیّه‌ی هسته‌ای؛ سال‌های ۸۳ و ۸۴ یک بی‌صداقتیِ بزرگی با ما کردند؛ یک چیزی را قول دادند، عمل نکردند، برخلافش عمل کردند. بایستی ثابت کنند که آن حالت را دیگر ندارند؛ این به عهده‌ی آن‌ها است. دولت‌های اروپایی باید اثبات کنند به جمهوری اسلامی که امروز آن بی‌صداقتی و بدعهدیِ آن روز را نخواهند داشت؛ باید آن را جبران کنند. این هم نکته‌ی بعدی.
بانک‌های اروپایی باید دریافت و پرداخت و انتقال وجوه مربوط به تجارت دولتی و تجارت خصوصی با جمهوری اسلامی را تضمین کنند. اینکه گفتیم باید تضمین کنند، تضمین، [انجام]این چیز‌ها است؛ این‌ها را باید تضمین کنند. عرض کردم: ما با این سه کشور دعوا نداریم، [امّا]اعتماد نداریم. مسئله‌ی ما مسئله‌ی دعوا کردن و اختلاف ایجاد کردن نیست؛ مسئله‌ی اعتماد نداشتن است؛ ما به این کشورها اعتماد نداریم و این هم متّکی است به یک سابقه‌ای؛ لذاست که باید این تضمین‌ها به‌طورواقعی انجام بگیرد.
دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، «بیانات در دیدار مسئولان نظام» ۲/ ۳/ ۱۳۹۷
چرایی و اهمیت موضوع
بعد از قطع ارتباط مالی ایران با سوئیفت، ناامیدی از اینستکس و سایر وعده‌هایی که اروپایی‌ها برای ارتباطات بانکی با ایران دادند و عملی نشد ایران برای توسعه صادرات خود روش پرداخت پول ملی را انتخاب کرد. مزیت عینی فاصله گرفتن از دلار، پررنگ شدن روابط ایران با کشورهای همسایه بود. کارشناسان اقتصادی میگویند بازار کشورهای همسایه بکر است و تولید صادرات‌گرا بهترین راه حل برای رونق اقتصادی ایران است. با این حال تنها بخشی از تجارت ما با ترکیه و عراق با ارز ملی انجام می‌شود و تبادلات تجاری ایران با سایر کشورهای همسایه عموما با دلار انجام می‌شود. این مسئله نقطه ضعفی برای پیشبرد اهداف تجاری و اقتصادی ایران است.
ارزش فراگیری و پرداخت سند
از منظر راهبردی، سیاست‌های اقتصادی را همچنان باید با فرض ماندن تحریم‌ها دنبال کرد و برنامه‌ی جمهوری اسلامی نیز همان‌گونه که اخیراً رهبر انقلاب تأکید فرمودند باید بر خنثی‌سازی تحریم استوار باشد. تجربه‌ی تحریم‌های یک دهه‌ی گذشته نشان می‌دهد یکی از اهداف کانونی و مؤثر در راهبرد تحریمی آمریکایی‌ها تضعیف ارزش پول ملی است؛ بنابراین دالِ مرکزی راهبرد خنثی‌سازی تحریم، توجه به چگونگی حفظ و ایجاد ثبات در ارزش پول ملی است.
یکی از راه های بی اثر کردن تحریم ها و حفظ ارزش پول ملی داشتن روابط پویا با دیگر واحد‌های اقتصادی جهان است. استفاده از ارزهای ملی در تجارت میان کشورها، نه تنها سبب گسترش تجارت دوجانبه میان دو کشور می‌شود بلکه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است؛ در واقع با مشارکت اقتصاد‌های نوظهور در روند دلارزدایی و یوروزدایی، سلطه غرب بر سیستم پولی بین المللی پولی پایان خواهد یافت.
استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری بین دو کشور دارای مزایایی است که عبارتند از:
-کاهش هزینه‌های کاربری بانکی در تجارت خارجی
-حذف ضرر‌های ناشی از انجام مبادلات تجاری با دلار
-تقویت پول ملی کشورهای مبادله کننده
-تقویت همکاری های اقتصادی بین کشورهای در حال توسعه
تجارت با ارزهای ملی، اول در سطح منطقه و بعد در سطح جهانی، ادغام تجاری و مالی کشورهای در حال توسعه را تقویت خواهد کرد. اوراسیا، آمریکای لاتین، آسیا و اقیانوس آرام که دارای کشورهای در حال توسعه قوی می‌باشند، مناطقی هستند که در حال توسعه تجارت با ارزهای ملی و راه اندازی اتحادیه‌های پولی و ادغام‌های منطقه‌ای هستند.
سابقه موضوع:
در پی آغاز به کار سامانه پرداخت با ارزهای ملی در ایران و روسیه، هم اکنون سهم تبادل حساب های متقابل بین روسیه و ایران با استفاده از ارزهای ملی از ۵۰ درصد فراتر رفته است. پیش از این، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه گفته بود که مسکو و تهران توافق کرده اند که کار را برای گسترش پرداخت‌های مستقیم با ارزهای ملی گسترش دهند.
این تجربه با چین نیز نسبتا موفقیت آمیز بوده است. چین اکنون با بین المللی سازی «یوآن» در کشورهای شرکت کننده در طرح «کمربند و جاده» به رهبری پکن؛ این اقدام را پیش می‌برد. به علاوه، این کشور یک پروژه یوآن دیجیتال ارائه داده است که می تواند سلطه دلار در تجارت جهانی را به چالش بکشد. اجرای برنامه جامع همکاری ۲۵ ساله می تواند گامی مهم در حذف دلار از تبادلات تجاری ایران و چین محسوب شود.
ترکیه نیز کشور دیگری است که با ایران همکاری دارد و گفته می شود ۳۰ تا ۴۰ درصد تبادلات تجاری ایران و ترکیه نیز با پول ملی انجام می شود.
مسئله بر زمین مانده
هنوز بخش قابل توجهی از تبادلات تجاری ایران و کشورهای همسایه با دلار صورت می گیرد و استفاده از ارزهای ملی میان ایران و بسیاری از شرکای اقتصادی و تجاری صورت نمی‌پذیرد و همین امر به اقتصاد ایران آسیب زده است. ضروری است دستگاه اجرایی کشور با اتخاذ دیپلماسی فعال اقتصادی بستر تبادلات تجاری با استفاده از پول ملی را با دیگر کشورها فراهم کند.
پژوهشگر: علی ظریف