هدف اصلی کشور‌ها از تأسیس مناطق آزاد تجاری، توسعه روابط اقتصادی با سایر کشور‌هاست. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. فراهم کردن تسهیلات گوناگون برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، مشوق اصلی سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تجاری و تجاری-صنعتی ایران است.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ منطقه آزاد تجاری، قلمرو معینی است که غالباً در محدودهٔ داخل یک بندر یا در مجاورت آن قرار گرفته و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان مجاز شناخته شده است. چنانچه کالا‌ها را می‌توان بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از این مناطق صادر کرد یا به این مناطق وارد نمود و آنها را برای مدتی در انبار ذخیره و در صورت لزوم بسته‌بندی و مجدداً صادر کرد. در این مطلب لیست مناطق آزاد ایران به همراه ویژگی‌های منحصر به فرد آنها را بررسی می‌کنیم.
مناطق آزاد تجاری عاملی برای تشویق صادرات صنعتی تلقی می‌گردند
منطقه آزاد کیش
جزیره کیش از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری مهم در خلیج فارس شناخته می‌شود. منطقه آزاد کیش در سال ۱۳۶۳ تأسیس شد. وسعت این منطقه ۹۱۵۰ هکتار بوده و در زمینه‌های ترانزیت کالا، انتقال تکنولوژی و دانش، تأمین مواد اولیه و تجهیزات فعالیت چشمگیری داشته است که شرایط زندگی در کیش را هم متفاوت می‌کند.
مسئولیت‌های سازمان منطقه آزاد کیش توسط شورای عالی مناطق آزاد تجاری تعیین می‌شود. هیئت مدیره این سازمان یک گروه سه تا پنج نفره است. اهداف اصلی سازمان منطقه آزاد کیش به طور کلی در توسعه گردشگری و اقتصاد خلاصه می‌شود. از مهم‌ترین مزایا و ویژگی‌های این منطقه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
ویژگی‌های منطقه آزاد کیش سبب شده تور کیش محبوبیت پیدا کند و افراد زیادی به این جزیره سفر کنند. اگر قصد سفر به جزیره کیش را دارید، می‌توانید از تورهای گردشگری و مسافرتی کمک بگیرید.
منطقه آزاد قشم
جزیره قشم در سال ۱۳۶۹ تأسیس شد و وسعت آن ۳۰ هزار هکتار است. کرانه‌های عمیق این جزیره باعث فراهم شدن موقعیتی مناسب برای استقرار کشتی‌های بزرگ شده است. ترانزیت، ذخیره‌سازی و حمل و نقل کالا‌ها به کشتی‌ها از اموری است که همواره در منطقه آزاد قشم جریان دارد.
جزیره قشم در یکی از مسیر‌های اصلی حمل و نقل آسیا به اروپا قرار گرفته است. علاوه بر آن، به یک بازار ۲۰۰ میلیونی در داخل و خارج از کشور دسترسی دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه آزاد قشم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
منطقه آزاد چابهار
چابهار نیز از اولین مناطق ایران است که علاوه بر کیش و قشم، در سال ۱۳۶۹ به یک منطقه آزاد تبدیل شد. از آنجایی که چابهار در موقعیتی قرار گرفته که شامل مرز‌های آبی و خاکی نیست، انتخاب آن به عنوان یک منطقه آزاد با انتقاد کارشناسان مواجه شد. اما در سال ۱۳۹۸ وسعت منطقه آزاد چابهار بیشتر شد تا مشکل موقعیت نامناسب آن رفع شود. از مهم‌ترین ویژگی‌ها، شرایط و امتیازات مربوط به منطقه آزاد چابهار می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
منطقه آزاد اروند
منطقه آزاد اروند در سال ۱۳۸۲ تأسیس شد. اروند به دلیل هم مرز بودن با کشور‌های عراق و کویت از اهمیت بالایی برخوردار است. حمل و نقل در این منطقه، از سه طریق جاده، راه آهن و مسیر‌های هوایی انجام می‌شود. به عقیده کارشناسان اقتصادی، اقتصاد منطقه آزاد اروند به دلیل توسعه نیافتن تولید و مشکلات مربوط به گمرک، تا حداکثر پتانسیل آن پیشرفت نداشته است. از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه آزاد اروند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
منطقه آزاد ارس
منطقه آزاد ارس به عنوان یکی از مناطق آزاد ایران در سال ۱۳۸۲ تأسیس شده و وسعتش به ۵۱۰۰۰ هکتار می‌رسد. از آنجایی که این منطقه با سه کشور ارمنستان، آذربایجان و جمهوری نخجوان هم مرز است، اهمیت بالایی در روابط اقتصادی ایران با بازار آسیای میانه دارد. ارس در سال ۹۴ به عنوان صنعتی‌ترین منطقه آزاد ایران شناخته شد. مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه آزاد ارس به شرح زیر است:
منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی
منطقه آزاد انزلی در سال ۱۳۸۴ تأسیس شد و شامل ۳۰ کیلومتر خط ساحلی می‌شود که بیش از ۱۰ پست اسکله با طول ۱۵۰۰ متر دارد و از تمام امکانات زیربنایی برای سرمایه‌گذاری افراد خارجی و داخلی برخوردار است. محدوده منطقه آزاد انزلی در سال ۱۳۹۳ افزایش یافت. موقعیت استراتژیک انزلی ارتباط آسان این منطقه را با کشور‌های روسیه، ترکمنستان، باکو و آذربایجان فراهم کرده است. از سایر موقعیت‌های مهم اقتصادی و جغرافیایی انزلی موارد زیر به چشم می‌خورد:
منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو
در سال ۱۳۸۹، ماکو به عنوان یکی از مناطق آزاد ایران معرفی شد. ماکو به کشور‌های ترکیه و آذربایجان راه دارد. علاوه بر جاذبه اقتصادی، جاذبه گردشگری بسیاری هم دارد. مناظر زیبا، پوشش گیاهی و بنا‌های تاریخی منحصر به فرد این منطقه طرفداران بسیاری دارد. وسعت منطقه آزاد ماکو به بیش از ۳۹۷۰ کیلومتر مربع می‌رسد و طول مرز آن با کشور‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان به ترتیب ۱۳۰ و ۱۴۰ کیلومتر است. ویژگی‌های اصلی منطقه آزاد ماکو عبارتند از:
منطقه آزاد قصر شیرین
منطقه آزاد قصرشیرین در سال ۱۴۰۰ به عنوان منطقه آزاد معرفی شد. قصر شیرین دارای ۲۷۰۰۰ نفر جمعیت است و طول مرز آن با عراق به ۱۸۶ کیلومتر می‌رسد. وسعت این منطقه آزاد ۷۲۰۰ هکتار بوده و پتانسیل پیشرفتش بالا است. بیشتر مبادلات تجاری این منطقه با عراق از طریق دو معبر پرویزخان و خسروی انجام می‌شود. تا قبل از تأسیس مرز پرویزخان، بیشتر اقتصاد قصرشیرین به کشاورزی و نفت وابسته بود. از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه آزاد قصرشیرین می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
سخن آخر
در نظر داشتن شرایط مناطق آزاد ایران می‌تواند تأثیرات مثبتی در جهت‌گیری اهداف اقتصادی شما داشته باشد. بدیهی است که هر یک از مناطق آزاد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد؛ زیرا نوع مدیریت، شرایط زیرساخت‌ها، موقعیت جغرافیایی، منابع طبیعی و پیشینه اقتصادی مناطق آزاد ایران با یکدیگر یکسان نیستند. شرط اصلی موفقیت در تصمیم گیری و کار در مناطق آزاد ایران، بررسی همه جانبه شرایط و کسب اطلاعات موثق و به‌روز در این باره است.