یکی از عوامل مؤثر در آلودگی هوای شهرهای کشور، فرسودگی خودروهاست، اما این فرسودگی دارای تعاریف متفاوتی است که در اين نوشتار به تشریح بیشتر این تعاریف پرداخته‌ایم.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، بعد از آنکه دیوان عدالت اداری ماده ۸ قانون هوای پاک را در سال ۱۳۹۹ ابطال کرد، معیاری برای تعیین سن فرسودگی خودرو‌ها نبود تا اینکه هیئت وزیران به پیشنهاد سازمان محیط زیست، آیین‌نامه جدید سن فرسودگی انواع وسایل نقلیه را در خرداد ماه ۱۴۰۰ به تصویب رساند.
براساس این قانون، عبارت «سن فرسودگی» تغییر کرده و به عبارت جدید «شاخص سن مرز فرسودگی» تبدیل شده است. ضمن اینکه مالکان این خودرو‌ها از این به بعد، موظف هستند که وقتی خودرويشان به سن مرز فرسودگی می‌رسد، سالانه و به تعداد مشخصی، برای دریافت معاینه فنی، اقدام کنند؛ بنابراین اگر موفق به اخذ معاینه فنی شدند، همچنان امکان تردد را خواهند داشت، حتی اگر در مرز سن فرسودگی باشند. سن و شاخص فرسودگی انواع خودروهای سبک، سنگین و موتورسیکلت‌ها طبق قانون که در سال ۱۴۰۰ مصوب شده، متفاوت است.
سن فرسودگی خودروهای شخصی
براساس این مصوبه اگر خودروهای شخصی، ۵ سال پس از گذشتن از مرز سن فرسودگی، همچنان سالم و فعال باشند، باید ۳ مرتبه در سال، برای معاینه فنی اقدام کنند. به عبارت بهتر، خودروهای شخصی که ۲۰ سال از تاریخ تولیدشان گذشته باشد، باید سالیانه ۳ مرتبه به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند.
سن فرسودگی تاکسی
شاخص فرسودگی انواع خودروهای عمومی، اعم از تاکسی سواری، ون، سواری کار بنزینی، پایه‌گازسوز، دوگانه‌سوز و برقی، طبق قانون مصوب سال ۱۴۰۰ در صورتی که ۸ سال از عمر آن گذشته باشد، باید هر ۳ ماه برای دریافت معاینه فنی اقدام کند.
البته طبق قانون، تغییر پلاک انواع وسایل نقلیه پلاک عمومی به پلاک شخصی، به دلیل کارکرد بالاتر و افت عملکرد آنها، ممنوع است. در صورت بازسازی اتوبوس‌های حمل و نقل عمومی درون‌شهری (براساس قوانین وزارت صمت و سازمان محیط زیست)، به مدت «پنج سال» به سن فرسودگی آنها اضافه می‌شود و تاکسی‌های بنزینی، پایه‌گازسوز و دوگانه سوز، در صورت تعویض کاتالیست اگزوز، به مدت «دو سال» به سن فرسودگی آنها اضافه می‌شود.
شاخص فرسودگی انواع خودرو وانت‌بار
شاخص فرسودگی انواع خودرو وانت‌بار بنزینی، پایه‌گازسوز، دوگانه‌سوز و دیزلی، طبق قانون مصوب سال ۱۴۰۰ به این صورت است که وانت بنزینی و پایه گازسوز ۱۴ سال، وانت دوگانه سوز و دیزلی ۱۳ سال و به ترتیب باید ۳ مرتبه در سال و هر ۴ ماه یک بار به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند.
سن فرسودگی اتوبوس برون شهری
طبق قانون هوای پاک، کلیه خودروهای دیزلی، در صورت نصب فیلتر دوده استاندارد (حداقل یک سال قبل از رسیدن به سن فرسودگی)، به مدت «دو سال» به سن فرسودگی آنها اضافه می‌شود.
سن فرسودگی کامیون و کامیونت
شاخص فرسودگی انواع کامیون و کامیونت، طبق قانون مصوب سال ۱۴۰۰ به این صورت است که کامیون و کامیونت ۱۶ سال ساخت، هر ۴ ماه یک بار مراجعه کند.
همانطور که در بالا گفته شد کلیه خودروهای دیزلی، در صورت نصب فیلتر دوده استاندارد (حداقل یک سال قبل از رسیدن به سن فرسودگی)، به مدت «دو سال» به سن فرسودگی آنها اضافه می‌شود.
سن فرسودگی موتورسیکلت
شاخص فرسودگی انواع موتورسیکلت بنزینی انژکتوری، بنزینی کاربراتوری و برقی، طبق قانون مصوب سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۵ سال، موتور انژکتوری ۶ سال، موتور برقی ۱۲ سال است.
در همین زمينه، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در تشریح مصوبه هیئت دولت درباره اصلاح مقررات مربوطه به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده گفته موضوع از رده خارج کردن خودروهای فرسوده از جهت اقتصادی، محیط زیست و امنیتی اهمیت زیادی دارد.
محمدمهدی میرزایی قمی، سرپرست مرکز ملی هوا و اقلیم با بیان اینکه در آیین‌نامه جدید سال ۱۴۰۰، دو نوع سن برای انواع وسایل نقلیه تعریف شده است می‌گوید: سن مرز فرسودگی» و «سن فرسودگی» دو تعریف جدید است، به طوری که وقتی وسیله نقلیه به «سن مرز فرسودگی» می‌رسد، به منظور کارکرد بیشتر و آلایندگی مضاعف آن، نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر بوده و باید تعداد دفعات معاینه فنی سالانه آن و عوارض سالیانه مربوطه افزایش یابد.
وی ادامه می‌دهد: در صورتی که وسیله نقلیه به دلیل افت و کاهش عملکرد و از بین رفتن قطعات کنترل آلایندگی و ایمنی، توانایی قبولی در آزمون‌های معاینه فنی را نداشته باشد؛ «فرسوده» تلقی شده و مشمول محدودیت‌های ذکر شده در متن ماده ۸ قانون هوای پاک می‌شود.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست تأکید می‌کند: در صورتی که وسیله نقلیه تحت مراقبت و تعمیرات و نگهداری منظم و مناسب قرار گیرد و مشروط بر توان اخذ معاینه فنی، می‌تواند به تردد خود ادامه دهد، در غیر این صورت باید از رده خارج و اسقاط شود.
در پایان دبیر کمیته فنی صدور مجوز‌های خودرویی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با بیان اینکه سن اسقاط خودرو در اروپا حدود ۱۴ تا ۱۵ سال است، می‌گوید: در حال حاضر با تقویت زیرساخت‌های معاینه فنی می‌توانیم از شاخص سن به‌عنوان شاخص سن فرسودگی صرف نظر کنیم.
وانت ایران خودرو و نیسان آبی که از سالها پیش تولیدش بدلیل نا امنی متوقف شده است هنوز که هنوز مثل یه تکیه آهن قراضه در سطح شهرهای کشور دیده میشه و دارن استفاده می کنند!!