شمارش معکوس برای برگزاری مذاکرات لغو تحریم های ایران در حالی آغاز شده است که به نظر می رسد تهران دست بالا را در این مذاکرات دارد.
قرار است 8 آذرماه نشست میان ایران و گروه 4+1در وین از سرگرفته شود. یکی از سوال هایی که می توان در این رابطه مطرح کرد و به نوعی می تواند چشم انداز نتایج مذاکرات برجام را هم تا حدودی ترسیم کند، چارچوب ذهنی است که هر یک از طرف های مذاکراه بر اساس آن وارد نشست و مذاکره می شود.
از بررسی عملکردها و رویکردها چنین بر می آید که بی تعهدی طرف های مقابل بخصوص امریکا در زمان دونالد ترامپ طرف ایرانی را بر آن داشته است که بازی دو سربرد را برای خود تعریف کند به گونه ای که اگر مذاکرات به نتیجه برسد از مزایای لغو تحریم ها برخوردار شود و در عین حال جلوی بی تعهدی طرف های مقابل را از حالا بگیرد واگر چنانچه طرف یا طرف های مقابل به سیاست وقت کشی روی آورند به غنی سازی های خود ادامه دهد تا بلکه بتواند سوخت مورد نیاز نیروگاه های برق اتمی فعلی و آتی خود را تامین کندو در عین حال خود را به عنوان یک قدرت اتمی جا بیندازد. از این دید برخورد و عملکرد طرف یا طرف های مقابل است که ایران را به انتخاب هر یک از این دو گزینه رهنمون می کند.
در مقابل طرف یا طرف های مقابل با وجود اینکه در طیف های مختلف قرار می گیرند اما در مجموع چارچوب نظری که بر رفتار و عملکرد این طرف ها حاکم است توسل به سیاست هویج و چماق یا تشویق و تنبیه است که از ابتدا حاکم بوده و فقط در طی زمان متناسب با شرایط و وضعیت حاکم بر مذاکرات دُز ان تغییر یافته و اگرچه در خصوص آماده سازی دور جدید مذاکرات که پس از تشکیل دولت های جدید در امریکا و ایران شکل گرفته است هرچند در ابتدا طرف های مقابل دُز تهدید را بیشتر کردند اما در طی زمان مواضع خود را تعدیل کرده و اکنون به نظر می رسد بیشتر بر بعد تشویقی متمرکز شده اند.
به نظر می رسد یکی از دلایل اتخاذ این رویکرد این است که گذشت زمان را با توجه به تقویت و رشد روز افزون فعالیت های هسته ای ایران به ضرر خود می دانند و به این نتیجه رسیده اند که با روند فعلی شاید زمان بیشتری در اختیار نداشته باشند و این درست برعکس وضعیتی است که قبل از اتخاذ رویکرد جدید هسته ای ایران جریان داشت و با توجه به اینکه طرف ایرانی اهرم فشار قوی در اختیار نداشت لذا طرف های هسته ای ایران هریک به درجاتی از سیاست وقت کشی روی آورده بودند.
با چنین پیشینه طرف ایرانی در دور جدید مذاکرات اهرم های فشار قوی در اختیار دارد که می تواند قدرت چانه زنی آن را بیشتر و تقویت کند اما با اینحال هرچه انسجام داخلی بیشتر شود و حداقل در ایامی که دور جدید مذاکرات مهم و حساس در جریان است ذهن و توجه کشور به مسائلی همچون منازعات آبی در گوشه و کنار کشور متمرکز نشود بی تردید کشور بهتر می تواند از دور جدید مذاکرات نتایج بهتری بگیرد که بی تردید در رفع معضلات اقتصادی از جمله مهار مشکلات و چالش های ناشی از کم آبی و تنش آبی هم موثر خواهد بود.
-----------------------------------------------
احمدکاظم زاده