۲۷ مارس ۲۰۲۲ (هفتم فروردین ۱۴۰۱) موعد برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی لبنان است و جریان‌های سیاسی فعالیت‌های خود را برای حضور گسترده در این انتخابات آغاز کرده اند.
مردم لبنان در اعتراض به این وضعیت، بار‌ها تظاهرات کرده اند و بهبودی وضعیت اقتصادی و معیشتی کشورشان را خواستار شده اند.
در این وضعیت، پارلمان لبنان ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱ (ششم آبان ۱۴۰۰) در جلسه خود در کاخ «اونیسکو» قانون برگزاری انتخابات زودهنگام را تأیید کرد؛ بر اساس این قانون، انتخابات پارلمانی لبنان به جای هشت می ۲۰۲۲ (۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱) در ۲۷ مارس ۲۰۲۲ (هفت فروردین ۱۴۰۱) برگزار می‌شود.
در این نوشتار تاریخچه انتخابات پارلمانی لبنان، جریان‌ها و وعده‌های آنان بررسی می‌شود.
تاریخچه برگزاری انتخابات پارلمانی در لبنان
اولین انتخابات پارلمانی لبنان به شکل امروز در سال ۱۹۲۷ (۱۳۰۶) برای انتخاب صاحبان ۴۶ کرسی مجلس برگزار شد. در سال ۱۹۳۴ (۱۳۱۳) با تصحیح قانون انتخاباتی تعداد کل نمایندگان لبنان به ۲۵ نفر (۱۸ نفر انتخابی و ۷ نفر منصوبی) کاهش یافت.
در سال ۱۹۴۳ (۱۳۲۲) نخستین دولت ملی گرایانه لبنان روی کار آمد و برای ایجاد تغییر در قانون اساسی اولیه این کشور در جهت محدود کردن نقش فرانسوی‌ها و لغو امتیاز‌های دولت فرانسه به عنوان دولت سرپرست اصلاحیه‌هایی تدوین شد.
اما در پی برآشفتن نماینده بلندپایه فرانسه ژان هلیو از مصوبه مذکور، رییس دولت، بشار الخوری و عمده اعضای حکومت جدید توسط فرانسوی‌ها دستگیر شدند. این موضوع باعث دخالت انگلیس در اوضاع و باز گرداندن دولت الخوری به قدرت شد. در ۱۱ نوامبر ۱۹۴۳ (۱۹ آبان ۱۳۲۲) استقلال لبنان اعلام شد؛ با این حال استقلال واقعی تا سال ۱۹۴۵ (۱۳۲۴) محقق نشد.
در دوران پس از استقلال تا وقوع جنگ داخلی، چند دولت در لبنان شکل گرفت و ۱۲ انتخابات پارلمانی نیز برگزار شد که بخشی از این مجالس نقش تاییدی و حمایتی از حکومت داشتند.
وقوع جنگ داخلی در لبنان موجب شد که دوره مجلس نمایندگان سیزدهم از سال ۱۹۷۲ (۱۳۵۱) آغاز شود و تا سال ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) ادامه یابد. پس از جنگ داخلی در دوم اکتبر ۱۹۸۲ (دهم مهر ۱۳۶۱) نمایندگان مجلس سیزدهم در شهر طائف عربستان گرد هم جمع شدند و قرارداد طائف را امضا کردند که بر اساس آن اصلاحات قابل توجهی در ساختار سیاسی لبنان شکل گرفت.
انتخابات چهاردهمین مجلس نمایندگان لبنان در سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۱) برگزار شد و طی آن رفیق حریری به عنوان نخست وزیر برگزیده شد. در این دوران مجلس نمایندگان لبنان به علت اصلاحات تحت قرارداد طائف و شرایط سیاست‌های کشوری که بر بنیان بازسازی بود، قدرت و مشروعیت بیشتری یافت.
با این حال باید به این نکته اشاره کرد که با وجود اصلاحات قرارداد طائف، به علت سال‌ها جنگ داخلی، فرقه گرایی در لبنان نه تنها از بین نرفت بلکه در ابعاد جغرافیایی و فرهنگی گسترش یافت.
از مجلس سیزدهم تا به امروز که مجلس بیست و دوم نمایندگان در لبنان بر سر کار است، پدیده‌های سیاسی و اجتماعی مختلفی در لبنان از جمله جنگ ۳۳ روزه و انفجار بندر بیروت رخ داده است.
ساختار سیاسی لبنان
ساختار سیاسی لبنان و انتخاب روسای قوای سه گانه این کشور با توجه به تنوع بافت جمعیتی و طایفه‌ای و قانون اساسی این کشور از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است.
سران قوای سه گانه لبنان براساس ساختار طائفه‌ای این کشور برگزیده می‌شوند؛ به گونه‌ای که رئیس جمهور لبنان باید مسیحی مارونی، نخست وزیر باید مسلمان سنی و رئیس پارلمان باید مسلمان شیعه باشد.
در نظام سیاسی لبنان، پارلمان، رئیس جمهور را برای یک دوره شش ساله انتخاب می‌کند و انتخاب دوباره یک رئیس جمهور برای یک دوره متوالی دیگر ممنوع است.
۳۰ تا ۶۰ روز قبل از اینکه یک دوره ریاست جمهوری در لبنان به پایان برسد، رئیس پارلمان این کشور خواهان برگزاری جلسه ویژه برای انتخاب رئیس جمهور جدید می‌شود؛ جلسه رای گیری برای انتخاب رئیس جمهور لبنان محرمانه برگزار می‌شود و کسی که بتواند اکثریت دو سوم آرای پارلمان را کسب کند، رئیس جمهور این کشور خواهد شد.
اگر هیچ یک از نامزد‌ها نتواند دو سوم آرا نمایندگان مجلس لبنان را کسب کنند، دور دوم رای گیری برگزار می‌شود که در این دور، هریک از آن‌ها که بتواند اکثریت آرا را به دست آورد، پست ریاست جمهوری لبنان را از آن خود خواهد کرد.
نکته مهم این است که هر فرد می‌تواند برای یک دوره شش ساله رئیس جمهوری لبنان باشد و نمی‌تواند دو دور متوالی پست ریاست جمهوری را برعهده بگیرد.
وی تنها در صورتی می‌تواند دوباره رئیس جمهور لبنان شود که بین دور قبلی و دور بعدی ریاست جمهوری اش، شش سال فاصله وجود داشته باشد.
پارلمان لبنان
پارلمان لبنان ۱۲۸ کرسی دارد که براساس طوایف مختلف سنی، شیعه، علوی، دروزی، مارونی، ارتدوکس رومی، انجیلی، کاتولیک رومی، کاتولیک ارمنی، ارتدوکس ارمنی و اقلیت‌ها تقسیم شده است.
در پارلمان لبنان ۶۴ کرسی متعلق به مسیحیان است که از این تعداد ۳۴ کرسی برای مسیحیان مارونی، ۱۴ کرسی برای مسیحیان ارتدکس، ۸ کرسی برای مسیحیان کاتولیک، ۵ کرسی برای مسیحیان ارمنی ارتدکس، یک کرسی برای مسیحیان ارمنی کاتولیک، یک کرسی برای مسیحیان انجیلی و یک کرسی برای اقلیت‌های مسیحی است.
۶۴ کرسی پارلمان لبنان نیز متعلق به مسلمانان است که ۲۷ کرسی از آن برای شیعیان، ۲۷ کرسی برای اهل سنت، هشت کرسی برای دروزی‌ها و ۲ کرسی برای علوی‌ها است.
درخصوص شیوه انتخاب نمایندگان لبنان توسط مردم این کشور، قانون انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶)، لبنان را به ۱۵ حوزه انتخابیه تقسیم کرده است و رای دهندگان نمایندگان خود را براساس مکانیزم تناسبی انتخاب می‌کنند.
براساس این قانون، رای دهندگان همزمان هم به لیست‌ها رای می‌دهند و هم یک نفر از همان لیست را به عنوان نامزد برگزیده انتخاب می‌کنند.
احزاب سیاسی لبنان
از سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) تاکنون و همزمان با ترور حریری دسته بندی‌های جدیدی در جریانات سیاسی لبنان شکل گرفت؛ همزمان با ترور حریری با کمک آمریکا، فرانسه، عربستان سعودی، مصر و رژیم صهیونیستی جریانی با نام ۱۴ مارس در درون لبنان شکل گرفت که خواستار خروج سوریه از لبنان و خلع سلاح مقاومت شد. سوریه‌ای که براساس مصوبه مجلس ملی لبنان در سال ۱۹۸۹ (۱۳۶۸) در شهر طائف عربستان به لبنان دعوت شده بود تا به ۱۵ سال نزاع خونین داخلی این کشور خاتمه دهد.
در پاسخ به جریان ۱۴ مارس، موجی از بیداری نسبت به اهداف پشت پرده این جریان احساسی در لبنان شکل گرفت که به جریان ۸ مارس موسوم شد.
گروه‌های شاخص ائتلاف ۱۴ مارس به شرح ذیل است:
جریان المستقبل (اهل تسنن)، حزب کتائب (مسیحی)، قوات لبنان (مسیحی)، حزب آزاد ملی، جریان المردة، اتحاد ملی لبنان، حزب دموکرات مسیحی، حزب همکاری، حزب الوعد، جنبش التغییر، جبهة آزادی و جریان سوسیالییست ترقی خواه لبنان (دروزی)
گروه‌های شاخص جریان ۸ مارس نیز به شرح ذیل است:
جنبش اَمَل (شیعی)، جنبش حزب الله لبنان (شیعی)، حزب دموکرات لبنان (دروزی)، جریان ملی آزاد لبنان (مسیحی)، حرکت توحید اسلامی (اهل تسنن)، جماعت اسلامی لبنان (اهل تسنن)، جمعیت خیریه اسلامی، حزب آزادی عربی، حزب نجاد، حزب اتحاد، جنبش عربی لبنان و کنگره مردمی لبنان
واکنش‌ها به برگزاری انتخابات زود هنگام پارلمانی
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان که مانند پدر، دلسوز مردم این کشور است، به خواست نمایندگان مردم لبنان در برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی احترام گذاشت.
اما میشل عون رئیس جمهوری لبنان ۲۲ اکتبر ۲۰۲۱ (۳۰ مهر ۱۴۰۰) با برگزاری انتخابات پارلمانی در ۲۷ مارس مخالفت کرد و گفت: اجرای انتخابات در ماه مارس، مهلت ثبت نام رای دهندگان خارج از کشور را کوتاه می‌کند و مانع از اعمال حق سیاسی آن‌ها برای رای دادن به نمایندگان مستقیم خود می‌شود.
در هنگام رای گیری برای قانون برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی لبنان نیز، فراکسیون پارلمانی «لبنان قوی» به ریاست جبران باسیل که میشل عون رئیس جمهوری لبنان عضو آن است، به این قانون رای منفی داد و پیش از اعلام نتایج رای گیری مجلس را ترک کرد.
برخی رسانه‌ها نیز اعلام کردند: سعد حریری، نخست‌وزیر سابق لبنان و رهبر "جریان المستقبل" تصمیم گرفته است در انتخابات زودهنگام پارلمانی لبنان مشارکت نکند.
حزب الله، محبوب مردم لبنان
حزب الله نقش برجسته‌ای در صحنه سیاسی لبنان ایفا می‌کند؛ این جنبش برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۱) در انتخابات پارلمانی لبنان شرکت کرد و موفق شد ۱۲ کرسی را کسب کند. در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵)، ۱۰ کرسی و در سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹)، هشت کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به دست آورد و در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) در سطح کشور به تنهایی ۱۴ کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش امل کسب کرد و برای اولین بار «محمد فنیش» را به عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه لبنان فرستاد.
پس از سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) حزب‌الله لبنان در شمار گروه‌های هشت مارس قرار گرفت؛ در انتخابات مجلس ژوئن ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) لبنان نیز تمامی کاندید‌های حزب‌الله به پارلمان راه یافتند و در انتخابات ششم مه ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) هم حزب‌الله لبنان و متحدانش در مجموع کرسی‌های بیشتری را در مجلس بدست آوردند.
در انتخابات زودهنگام پارلمانی لبنان نیز که قرار است ۲۷ مارس ۲۰۲۲ (هفتم فروردین ۱۴۰۱) برگزار شود، حزب الله بر خلاف میل دشمنان حضور گسترده خواهد داشت.
در این باره منابع لبنانی گزارش دادند که عربستان برای تشکیل یک ائتلاف سیاسی ضد حزب‌الله در انتخابات پارلمانی لبنان تلاش می‌کند.
شیخ نبیل قاووق عضو شورای مرکزی حزب‌الله لبنان در این زمینه گفت: حمله و تهمت زدن به حزب الله، راهی برای کسب اموال و سود از سوی دشمنان لبنان و مقاومت شده است و دشمنان مقاومت از درک این واقعیت که معادله مقاومت فراتر از محاصره شدن با پول انتخاباتی است ناتوانند، زیرا یک معادله انسانی پایدار و ریشه دار است.
جمع بندی
مردم لبنان که کشورشان این روز‌ها در بحران اقتصادی شدیدی دست و پا می‌زند، به برگزاری انتخابات در موعد مقرر امیدوار هستند تا در سایه تشکیل یک پارلمان قوی، دولتی مقتدر و دلسوز راس کار بیاید تا مشکلات معیشتی و اجتماعی آنان را حل کند.
با وجود اینکه مردم و جریان‌های زیادی در لبنان بر برگزاری انتخابات پارلمانی در موعد مقرر تأکید دارند، اما جریان‌های وابسته به غرب و رژیم‌های مرتجع منطقه با تحریم و محاصره، سعی در تعویق انتخابات در لبنان دارند تا بتوانند نقشه‌های شوم آمریکا و عربستان را در لبنان پیاده کنند.
عربستان با وجود سرمایه‌گذاری مالی هنگفتی که برای هدایت کمپین خود علیه حزب‌الله لبنان در نظر گرفته و همچنین با وجود تشدید فشار اقتصادی علیه لبنان تاکنون نتواسته است به اهداف شوم خود علیه حزب الله دست یابد.
مردم لبنان با توجه به حضور موفق جنبش حزب الله در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی این کشور و خنثی کردن توطئه‌های مختلف محور صهیونیستی - آمریکایی - عربی در طول سال‌های گذشته، تمایل زیادی برای پیروزی این جنبش در انتخابات دارند.