این‌روز‌ها گرانی اقلام تولیدی، ناشران را بیشتر از قبل به فروش مستقیم و مجازی کتاب ترغیب می‌کند و این درحالی است که سیاست‌گذاران فرهنگی در سال‌های اخیر، سعی کرده‌اند با اقداماتی همچون طرح‌های فصلی، حلقه آسیب‌پذیر نشر یعنی کتاب‌فروشی‌ها را تقویت کنند.
ناشر، توزیع کننده و کتاب‌فروش، سه‌گانه‌ای هستند که در کنار هم می‌توانند کتاب را به دست مخاطب برسانند و اگر هر کدام از حلقه‌های این زنجیره با مشکل مواجه شود، بر دیگر حلقه‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. همچنین اگر اقدامی موجب سود یکی از حلقه‌ها باشد، دیگر بخش‌ها هم منتفع می‌شوند.
در چنین شرایطی چرا برخی از ناشران، همزمان با پاییزه کتاب، اقدام به فروش با تخفیف کتاب در سایت انتشاراتشان می‌کنند؟ فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده دراین‌باره به خبرنگار ایبنا گفت: به‌نظرم کتاب‌فروش‌ها با تصور ایجاد محدودیت برای ناشران، نمی‌توانند موفق شوند. تا زمانی که خودشان مشکلاتشان را درونی حل نکنند، با شکایت از اینکه چرا ناشر این اقدام را انجام می‌دهد، یا چرا خریدار به ناشر مراجعه می‌کند، کاری نمی‌توانند از پیش ببرند. آن‌ها باید فکر‌های بهتری بکنند.
این ناشر درباره اقداماتی که کتاب‌فروش‌ها می‌توانند برای افزایش فروش داشته‌باشند، توضیح داد: کتاب‌فروش‌ها باید ارتباط با مخاطبان و مشتریان خود را تقویت کنند. در این روز‌ها کارکردن با روش‌های سنتی نمی‌تواند پاسخگو باشد. باید سیاست‌های ایجابی، جای سیاست‌های سلبی را بگیرد. کتاب‌فروشان جای اینکه از ناشر شکایت کنند یا او را از کاری بازدارند، باید فکر کنند که چه حرکتی باید انجام دهند تا مخاطب آن‌ها یعنی مردم، در شرایط همه‌گیری از خانه خارج نشوند و کتاب بخرند. کتاب‌فروش باید از فضای مجازی برای رسیدن به اهداف خودش استفاده کند و فناوری را به خدمت بگیرد.
تیمورزاده با تاکید بر اینکه می‌توان به فروش کتاب در سایت، از دیگاه ناشر توجه کرد، توضیح داد: ناشر با ارائه کتاب‌هایش در سایت، مخاطب را محدود به مراجعه به کتاب‌فروشی نمی‌کند. هرچند برخی از افراد دوست دارند کتاب را در دست بگیرند و آن را ورق بزنند. باید برای این افراد هم فضای مناسب در کتاب‌فروشی مهیا شود.
ناشر جز ارائه تخفیف چه راهکاری برای جذب مشتری دارد؟
مسعود درودی، مدیر کتاب‌فروشی دانشمند سنندج در گفتگو با خبرنگار ایبنا با تاکید بر اینکه کتاب‌فروش‌ها همه راهی را برای ارائه و فروش کتاب امتحان کردند و از کلیه امکانات فضای مجازی استفاده می‌کنند، گفت: کتاب‌فروشان با استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف کتاب را معرفی و عرضه می‌کنند. ناشران مگر چه راهکار نوینی در نظر گرفتند؟ اگر تخفیف ممنوع شود، چه اقدامی می‌توانند برای جلب مشتری داشته‌باشند. ناشران، با نادیده گرفتن موزع و کتاب‌فروش می‌تواند تخفیف بدهد. زیرا ۳۰ تا ۵۰ درصد از قیمت پشت جلد کتاب، هزینه توزیع و کتاب‌فروشی است.
این کتاب‌فروش اظهار کرد: فروش با تخفیف در کوتاه‌مدت برای ناشران جذاب است، زیرا سود بیشتری می‌کنند، اما در این سیستم فقط کتاب‌های پرفروش و کتاب‌هایی که مردم می‌شناسند فروش می‌رود.
به گفته او، در این شرایط ممکن است کتاب‌فروش نابود نشود، اما کار کتاب‌فروش به جایی می‌رسد که فقط کتاب‌های پرفروش ناشر را می‌خرد و ریسک نمی‌کند که کتاب‌های ناشناخته ناشر را وارد کتاب‌فروشی‌اش کند، زیرا فروش ندارد.
تولیدکنندگان چاره‌ای جز فروش در سایت ندارند
به گفته تیمورزاده بسیاری از کتاب‌های ناشران در کتاب‌فروشی‌ها فروخته نمی‌شود و شاید به همین دلیل تولیدکنندگان چاره‌ای جز ارائه کتاب‌هاشان در سایت نداشته‌باشند. او ادامه داد: البته گاهی کتاب‌فروشان جناحی عمل می‌کنند و کتاب‌های ناشرانی را که همسوی فکر خودشان است، تهیه و تبلیغ می‌کنند، اما کتاب‌های برخی از ناشر‌ها را نمی‌خرند. در این وضعیت، ناشران باید چه کاری انجام بدهند؟ ناشران کتاب تولید کردند و باید بتوانند آن را به فروش برسانند. در این راه از همه ابزارها استفاده می‌کنند و یکی از ابزارها، فروش اینترنتی است.
تیمورزاده درباره ارائه تخفیف همزمان با هفته کتاب و تاثیر این اقدام ناشر‌ها بر فروش کتاب‌فروشان در پاییزه، گفت: این اقدام به این دلیل که ناشر تخصصی هستیم، بر دیگر کتاب‌فروشی‌ها تاثیری نخواهدداشت. از ابتدا کتاب‌هایمان را توزیع کردیم و فروختیم. با اینکه کتاب‌فروشان محدودی در حوزه پزشکی فعالیت می‌کنند، کتاب‌ها را با وجود درخواست مخاطب سفارش نمی‌دادند و مجبور بودیم راه‌هایی برای ایجاد ارتباط مستقیم با مخاطب پیدا کنیم.
او افزود: هفته کتاب ویژگی خاصی برای ناشران تخصصی ندارد، مخاطب‌ها کتاب‌هایمان را به عنوان کتاب درسی تهیه می‌کنند به همین دلیل هفته کتاب و زمان‌های دیگر برایشان فرق نمی‌کند. حتی من از اینکه در سایت تخفیف ارائه می‌شود اطلاع نداشتم. به صورت کلی سعی می‌کنیم در هر فصل کاری کنیم تا جلب توجه مخاطب شود، البته به‌طور کلی تخفیف‌های خود را کاهش دادیم.
ناشران نگاه کوتاه مدت دارند
درودی، اقدام ناشران در زمینه فروش مستقیم به شکل مجازی را محدود به هفته کتاب ندانست. او می‌گوید؛ ناشران با بررسی تقویم بین‌المللی حتی برای مناسبت‌هایی مانند هالوین هم تخفیف درنظر می‌گیرند. این کتاب‌فروش در این‌باره گفت: کتاب‌فروشان هرچقدر برای جلوگیری از این روند تلاش کردند، اتفاقی نیفتاد و کسی به مطالبات آن‌ها توجه نکرد. این درحالی است که ناشر به این دلیل کتاب را در سایت با تخفیف می‌فروشد که به چرخه نشر، در کوتاه مدت نگاه می‌کند. ناشران با این کار، به ویترین کتاب صدمه می‌زنند و در نهایت کل صنعت نشر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
درودی با اشاره به کتاب‌فروشی‌هایی که یکی بعد از دیگری بسته می‌شوند، بیان کرد: هر روز یک کتاب‌فروشی جمع می‌کند. همچنین همکار‌هایی در آستانه تعطیلی هستند. البته که وضعیت اقتصادی کشور خراب است، اما افرادی که مخاطب کتاب هستند با مشاهده تخفیف به سمت آن جذب می‌شوند. نمی‌توانیم به مشتری خرده بگیریم که چرا کتاب را با تخفیف تهیه می‌کند.
فروش کتاب در سایت ناشران مغایرتی با شعار هفته کتاب ندارد
تیمورزاده با اشاره به شعار بیست‌وهفتمین هفته کتاب «حال خوش خواندن» و یادآوری شعار این دوره بیان کرد: شعار این دوره هفته کتاب «جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم» است. آیا این شعار با خرید کتاب از طریق فضای مجازی و از خود ناشر محقق نمی‌شود؟ محقق می‌شود؛ پس چه کاری باید انجام داد؟ شاید اگر بخواهد بیشتر به کتاب‌فروشی‌ها توجه شود، در مقطعی خوب است که شعار‌ها مبتنی بر حضور در کتاب‌فروشی باشد.
او ادامه داد: اینکه منتظر باشیم وزارت فرهنگ و ارشاد برای بهبود وضعیت ناشر یا کتاب‌فروش برنامه‌ریزی کند، انتظار بی‌جایی است. ناشر، ابزار تولید و کتاب‌فروش ابزار عرضه کتاب خوب است. سیاست‌هایی گذاشته شده‌است، تا مردم بتوانند کتاب را در محله و کنار خانه خود ببینند. ساختار شهری ایران پیامی به مردم مخابره می‌کند، پیام ساختاری شهر ما این است که شما کتاب نیاز ندارید؛ بلکه به فست فود، موبایل، میوه، خشکشویی و ... نیاز دارید. اگر ساختار شهری پیامی غیر از این داشت باید مردم کتاب‌فروشی را در کنار خود می‌دیدند.
اگر کتاب‌فروشی نباشد، ناشران فراموش می‌شوند
به گفته درودی نگاه کوتاه مدتی که ناشر به فروش کتاب دارد، موجب همه این مشکلات شده‌است؛ زیرا ناشر تنها می‌خواهد این روز‌ها را پشت سر بگذارد. درودی ادامه داد: برای مثال ناشر کتابش را با تخفیف می‌فروشد تا بتواند کاغد تهیه کند. بخشی از این اقدامات قابل درک است، اما نتیجه نهایی این است که خودشان ضرر می‌کنند، اگر کتاب‌فروش، کتاب‌های هر ناشری را نداشته‌باشد و مردم نتوانند آن‌ها را از نزدیک ببینند، به‌مرور زمان کسی آن ناشر را نمی‌شناسد تا بعد از آن به سایتش برود و از او خرید کند.
او افزود: فروش کتاب اگر به سایت ناشر محدود باشد، حتی اگر ۸۰ درصد تخفیف هم در نظر گرفته شود، کسی با دیدن عکس کتاب آن را نمی‌خرد. ناشر می‌تواند کتاب‌های شناخته شده خود را که پرفروش است در سایتش بفروشد؛ اما کتاب‌هایی را که کمتر شناخته شده‌است، چگونه می‌خواهد بفروشد؟ مردم فقط کتاب‌هایی را می‌خرند که از آن تجربه مستقیم و غیرمستقیم داشته‌باشند.
رقابت ناعادلانه میان کتاب‌فروش و ناشر
درودی درباره اینکه کتاب‌فروش‌ها نمی‌توانند تمام کتاب‌های ناشر‌ها را در فروشگاه عرضه کنند، توضیح داد: کتاب‌فروشی در شهرستان دور افتاده نمی‌تواند همه کتاب‌های ناشر را داشته‌باشد، نمی‌گوییم که ناشر سایت فروش نداشته‌باشند، بلکه تاکید بر توقف فروش با تخفیف داریم. اگر فرد دنبال کتاب تخصصی است که کتاب‌فروش ندارد، حتی اگر در سایت تخفیف هم وجود نداشته‌باشد، آن کتاب را می‌خرد.
او ادامه داد: اساس تخفیف این است که از آن فروشنده که تخفیف نمی‌دهد، خرید نکنید. این مساله برای همه کالا‌ها به صورت یکسان مطرح است. ناشر می‌گوید از کتاب‌فروش نخرید و از من بخرید. حتی این رقابت میان ناشران نیست، تعداد خیلی کم کتاب‌هایی هستند که چند ناشر به صورت مشترک داشته‌باشند، شاید ۱۰ درصد کتاب‌ها اینگونه باشند. این رقابت ناعادلانه میان ناشر و کتاب‌فروش است.
«منبع: خبرگزاری کتاب ایران»