وقتی هدیه دوستم را که از ترکیه فرستاده بود ، باز کردم متعجب شدم ، یک بسته کوچک حدود ۲۰۰ گرمی که داخلش کشمش سبز بود.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما ، مرکز خراسان رضوی ، تعجبم از این بود آیا ترکیه هم کشمش سبزدارد؟ چون پیش از این شنیده بودم که فقط در ۳ منطقه جهان هند، چین و ایران کشمش سبز تولید می‌شود.
قطب کشمش سبز در کشور ما فقط شهرستان خلیل آباد در خراسان رضوی است.
هدیه ای که دریافت کرده بودم ، خیلی شباهت به کشمش های خلیل آباد داشت ؛ به همین سبب و برای اطمینان بیشتر به سراغ یک صادر کننده کشمش می روم.
آقای رنگی 10 سالیست در کار صادرات کشمش است .
او کشمش های داخل بسته فلزی را با کشمش هایی که در جعبه ده کیلویی کنار دستش بود مقایسه می کند و می گوید: هر دو از نظر سایز و رنگ و کیفیت یکی و محصول یک منطقه و آن هم خلیل آباد است
آقای رنگی ادامه می دهد: ما کشمش سبز را به ترکیه صادرمیکنیم و در آنجا به بسته بندی های کوچکتر تبدیل و به دیگر کشورها صادر می شود .
برای بررسی بیشترموضوع به شهرستان خلیل آباد در ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد می روم.
ابتدا به یک شرکت بسته بندی کشمش سری می زنم؛ هنگام دیدن قسمت‌های مختلف این شرکت نکته ای قابل تامل، جلب توجه می کند؛ کشمشهایی که برای صادرات آماده می شدند با برندهای پاکستانی و یکی دو کشور دیگر بود.
این موضوع را با تعجب از آقای نعمتی مدیر عامل شرکت می پرسم که می‌گوید: چندین سال است کشمش هایی که صادر می‌کنیم با نام کشورهای دیگر است و این موضوع در همه بسته بندی ها مشهود است.
در همان نزدیکی به شرکت دیگر می روم و کامیونی را می بینم که درحال بارگیری است؛ چند جوان بسته های ۱۰ و ۱۵ کیلویی کشمش را جابه جا می کردند که بر روی همه آنها برند شرکت های عربی نوشته شده بود؛ از راننده می پرسم این محموله به کدام منطقه ارسال می شود؟ که می گوید: این کشمش ها را به بندرلنگه می برند تا از آنجا به کشورهای عربی ارسال شود .
مدیرعامل شرکت می گوید: این حکایت هشت شرکت بسته بندی کشمش در شهرستان خلیل‌آباد است که سالانه ۵۰ هزار تن کشمش تولیدی ایران را با نام دیگر کشورها صادر می کنند.
در محوطه شرکت پیر مردی آفتاب سوخته می بینم که جعبه‌های کشمش را جابجا می کرد و زیرلب با خود حرف می‌کرد.
او خودش را حاج اسماعیل معرفی می کند. حاج اسماعیل وقتی دید برای تهیه گزارش آمده ام، کشمش سبز تولیدی خودش را نشانم می دهد و می گوید: محصول به این مرغوبی که یکسال با هزار زحمت تولید کرده ایم خریدار ندارد.
به پیرمرد می گویم: ظاهرا در این شهرستان وضعیت صادرات کشمش سبز خوب است حاج اسماعیل گویا داغ دلش تازه شده است، می گوید: تاجران پاکستانی و افغانستانی بازار خلیل‌آباد را در دست دارند و محصولمان را خیلی ارزان می خرند.
در همان خیابان خلیل آباد مدیر یک شرکت دیگر 120تن کشمش بسته بندی شده را نشانم می دهد که 9 ماه روی دستش مانده و کیفیتش را از دست داده است.
تولید کننده های کشمش سبز خلیل آباد می گویند: تاجران خارجی دو راه برای ما گذاشتند یا باید محصول مان را خیلی ارزان به نام دیگر کشورها بسته بندی کنیم یا دسترنج یکساله بر روی دستمان می ماند.
فرد میانسال دیگر که 15 سال است کشمش تولید می‌کند می‌گوید: مسئولان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نظارتی بر بازار کشمش در خلیل آباد ندارند.
او می گوید: اگر جهاد کشاورزی برای این محصول قیمت مناسبی تعیین کند، بخشی از مشکل تولیدکنندگان حل می شود.
برای پیگیری مشکل تولید کننده‌های کشمش به سراغ مسئولان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می روم.
رئیس نظام صنفی کشاورزی خراسان رضوی می گوید: تنها راه نجات کشمش ، تغییر نگرش نسبت به این محصول است و انگور و کشمش باید به عنوان یک برند جهانی و محصول اختصاصی خلیل آباد معرفی شود.
مرتضی مزروعی با بیان اینکه در بحث انبار داری کشمش بسیار ضعیف عمل کرده ایم می افزاید: جلد پفک در این چند سال تغییر کرده است ولی کارتن کشمش سبز قلمی خلیل آباد ، 50 سال است که هیچ تغییری نکرده است.
وی کشمش سبز قلمی شهرستان خلیل آباد را در دنیا بی نظیر می داند و می گوید: کشمش سبز قلمی خلیل آباد یک محصول ملی است و می تواند یک برند جهانی باشد.
در همین حال مدیر تولیدات گیاهی و باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی از وضعیت صادرات و بسته‌بندی کشمش به نام شرکت‌های خارجی اظهار بی اطلاعی می کند.
میری، بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی را در حمایت از خرید کشمش خلیل آباد، بهانه می کند و می گوید: براساس بخشنامه‌ای که ۱۵ شهریور امسال به جهادکشاورزی استان ارسال شده است قیمت خرید توافقی کشمش ۱۶ هزار تومان اعلام شده است.
این در حالی است که هر کیلو کشمش سبز حدود ۵۰ هزار تومان برای تولیدکننده هزینه دربر دارد.
این اختلاف قیمت را از سازمان تعاون روستایی کشور پیگیری می کنم .
مدیر کل دفتربازرگانی محصولات کشاورزی سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور دراینباره می گوید: مبلغی که بابت کشمش به سازمان جهاد کشاورزی استان ها اعلام شده مربوط به کشمش صنعتی یا همان کشمش پلویی است و شامل کشمش سبز نمی‌شود.
گیلانشاهی می گوید: سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی باید هزینه‌های تولید کشمش سبز را محاسبه و برای خرید این محصول برنامه ریزی کند.
از آنجایی که چند استان کشور از جمله همدان، آذربایجان شرقی، زنجان و قزوین کشمش پلویی تولید می‌کنند، پیگیر وضعیت این محصول در یکی از استانهای کشور می شوم.
همدان با تولید ۹۰ هزار تن کشمش در سال بیشترین تولید و صادرات کشمش پلویی و صنعتی در کشور را دارد و هرسال ۶۰ هزار تن کشمش از همدان به کشورهای اروپایی و آسیای میانه حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.
غیاثوند که تولید کننده کشمش پلویی در همدان است می گوید: کشمش هایی که صادر می‌کنیم در بسته های ۱۰ و ۱۵ کیلویی و بدون نام و نشان است و در کشور مقصد به بسته های کوچک تر و زیبا تر تبدیل و از آنجا به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
آمار فائو نشان می‌دهد؛ در سال گذشته میلادی در مجموع بیش از یک میلیون و ۳۳۵ هزار کشمش در سراسر جهان تولید شده که ۲۷ درصد آن سهم ایران است.
ایران پس از ترکیه و آمریکا سومین تولید کننده انواع کشمش در جهان است اما کشمش ایرانی به نام و به کام دیگران است.
شاید کم توجهی مسئولان جهاد کشاورزی به این محصول موجب شده است سود کشمش ایران کام کشورهای دیگر را شیرین کند.
تولیدکننده‌های کشمش همچنان به امید خبرهای خوش جهاد کشاورزی نشسته اند تا شاید اندکی از شیرینی سود کشمش تولیدیشان نصیب خود شان شود.
نویسنده وخبرنگار: اعظم فریدون مقدم
سردبیر: مریم یعقوبی