گردشگری سلامت در یزد، شعاری که عمل می‌خواهد 

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، گردشگری سلامت امروزه یک صنعت پاک است، صنعتی که هم فال است و هم تماشا یعنی از جنبه‌های مختلفی هم به سود گردشگر است و هم به سود میزبان. صنعتی که می‌تواند چرخ اقتصادی یک استان یا یک کشور را به حرکت درآورد.

مدت هاست که مسئولان استان یزد در پی رشد صنایع آلاینده و آبخواه و تبعات نامطلوب آن، شعار رونق صنعت گردشگری و در ذیل آن رونق صنعت گردشگری سلامت می‌دهند. با این حال واقعیت این است که رونق گردشگری سلامت با توجه به ظرفیت‌های این سرزمین با ایده‌آل‌ها فاصله‌ای معنادار دارد. در واقع استان یزد و با وجود ظرفیت‌های مناسب، آنچنان در این زمینه پیشگام نبوده است. موضوعی که در این گزارش تلاش کرده ام تا بدان بپردازم.

 

یکی از مؤلفه‌هایی که می‌تواند در فرد انگیزه برای سفر ایجاد کند، بحث درمان است که به آن گردشگری سلامت می‌گویند.

در گردشگری سلامت فرد برای اقدامات تشخیصی و درمانی از شهر و کشور خود به مکانی دیگر سفر می‌کند. این شخص علاوه بر دریافت خدمات درمانی از هوای مطبوع، امکانات تفریحی، رفاهی و تاریخی نیز بهره مند می‌شود و این برای گردشگر هم فال است و هم تماشا. 

گردشگری سلامت یکی از زیر مجموعه‌های صنعت گردشگری است. مسافرت برای دریافت خدمات سلامت و بهداشت محرکی می‌شود تا مکان‌هایی برای اسکان، تفریح و ارائه خدمات مختلف حمل ونقل، غذا و ... تاسیس شود که مستلزم جذب نیروست و این گونه چرخ اقتصادی به حرکت درمی آید.

 

یزد با توجه به بافت تاریخی آن از جمله شهر‌های مقصد گردشگری در ایران محسوب می‌شود.

رئیس فراکسیون گردشگری و نماینده اردکان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: در سند توسعه گردشگری کشور، برند گردشگر ایران، پروژه شهر گردشگر و دیگر اسناد بالادستی، استان یزد به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری کشور شناخته شده است. 

به گفته دشتی، اولین شهر ثبت شده تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، بافت ارگانیک و کم‌نظیر شهر‌ها متأثر از فرهنگ و اقلیم، ساز و کار اجتماعی مترقی مردم کویر و امثالهم استان یزد را به نگینی در دل کویر کرده است که جملگی باعث رونق گردشگری در استان می‌شود.

او موانع رشد این صنعت عدم برنامه ریزی صحیح در بلند مدت، عدم هماهنگی دستگاه‌های مختلف در کشور برای توسعه گردشگری می‌داند و ادامه می‌دهد: سیاست‌زدگی که بعضاً در دستگاه‌های فرهنگی و تخصصی کشور شاهد آن بودیم و امثالهم نیز از دیگر موانع رشد است که امید فراوان می‌رود در دولت سیزدهم این موانع مرتفع شود. 

دشتی مهمترین مزایای ورود گردشگر به کشور در کنار انتفاع مالی حاصل از ورود ارز و اشتغال‌زایی، بهبود تصویر ذهنی ایران در جامعه جهانی می‌داند و می‌گوید: اکثر قریب به اتفاق گردشگران ورودی به ایران با ذهنیتی ایده‌آل کشور را ترک کرده و موج ایران هراسی نشات گرفته از غرب بر علیه ایران، با کمترین هزینه خنثی شده و این گردشگران خود بهترین سفیر فرهنگی برای ایران اسلامی خواهند بود. 

همچنین منافع اقتصادی صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی جهان و همچنین سهم ۳.۲ درصدی مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان و سهم ۳.۸ درصدی سهم مستقیم اشتغال و ۳.۴ درصدی از کل GDP این صنعت بر هیچ کس پوشیده نیست و دولت‌های توسعه یافته به اهمیت این حوزه در اقتصاد و اشتغال رسیده‌اند.

 

استان یزد با ۲۰ بیمارستان دولتی، خصوصی، تامین اجتماعی و خیری و داشتن تعداد بالایی مطب پزشکی، کلینیک‌های خصوصی، خیری و ... امکانات پزشکی بالایی در پذیرش بیمار دارد.

معاون پیشین درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در این خصوص می‌گوید: در استان یزد نسبت تخت به جمعیت بالاتر از سرانه کشوری است، همچنین این استان به امکانات تشخیصی و درمانی پیشرفته‌ای همچون سی تی اسکن، ام آر آی و .. مجهز است که با وجود این زیر ساخت‌ها یزد جزو استان‌های برتر کشور در بحث درمان است.

او ادامه می‌دهد: سعه صدر، اخلاق حرفه‌ای و تبحر پزشکان یزدی باعث می‌شود کمترین هزینه به بیماران تحمیل شود که همین امر یکی دیگر از دلایل تمایل افزیش مراجعات بیماران از سراسر استان‌ها به یزد را داشته باشند.

آخرین آماری که از تعداد مراجعه کنندگان قبل از کرونا به دست آمده حاکی از آن است که در سال ۹۸ بیش از ۱۰ میلیون نفر مراجعه برای تشخیص و درمان داشته ایم که حدود ۳۵ درصد این مراجعات از سایر استان‌ها بوده است.

نوری شادکام به آمار مراجعه کننده گان خارجی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در همان سال هزار و ۵۰۰ بیمار خارجی از کشور‌های حوزه خلیج فارس همچون کویت، بحرین، امارات و کشور‌های پاکستان و عراق نیز داشته ایم که با برنامه ریزی‌های صورت گرفته سعی در افزایش آمار برای دوران پس از کرونا داریم.

این مسئول در خصوص نحوه برنامه ریزی جذب گردشگران خارجی بیان می‌کند: علاوه بر آموزش نیرو‌های متخصص و راه اندازی سایت به ۳ زبان زنده دنیا، به چند شرکت گردشگری سلامت مجوز فعالیت داده شد تا بتوانند برای جذب بیماران خارجی در دوران پس از کرونا فعالیت کنند.

علاوه بر بیمارستان‌های شهید رهنمون، افشار، شهید صدوقی، گودرز، مرتاض و مجیبیان به بیمارستان‌های شهرستان‌هایی همچون میبد، اردکان و مهریز نیز مجوز جذب گردشگر خارجی داده شده است.

شادکام ادامه می‌دهد: هر امکانات تشخیصی درمانی که در دنیا هست در بیمارستان‌های یزد نیز یافت می‌شود و همه تخصص‌ها و فوق تخصص‌ها برای هر نوع تشخیص و درمانی موجود است بغیر از یکی دو مورد که به زودی رفع خواهند شد.

 

استان یزد از جمله مقاصد گردشگری ارزان به شمار می‌رود. این موضوع هم برای گردشگران داخلی و هم برای گردشگران خارجی مطرح است. برای گردشگران داخلی هزینه‌های مسافرت، حمل و نقل و اجاره محل اسکان خیلی پایین‌تر از کلان شهر‌هایی مانند تهران و اصفهان است. از سوی دیگر گردشگران خارجی هم با توجه به نرخ دلار هزینه‌های کمتری پرداخت می‌کنند.

نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید با توجه به نرخ برابری دلار و ریال، در حال حاضر ایران یک کشور ارزان برای سفر محسوب می‌شود، حضور پزشکان و متخصصان خبره در مقیاس جهانی و امکانات و تجهیزات قابل قبول در سطح کشور در کنار جاذبه‌های فراوان فرهنگی و طبیعی ایران را به کشوری مناسب برای این موضوع تبدیل کرده است.

دشتی در خصوص تسلط کادر درمان به زبان‌های زنده دنیا می‌گوید: دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران از خبره‌ترین جامعه‌های آکادمیک این کشور محسوب می‌شوند و ورود رتبه‌های برتر کنکور در رشته‌های پزشکی تایید کننده ظرفیت بالای علمی این قشر از جامعه است و برنامه‌ریزی برای ارتقاء سطح مکالمه کادر بهداشت و درمان از مقدمات توسعه گردشگری سلامت در کشور است.

 

از سال ۶۹ اولین نوزاد در مرکز تحقیقاتی و درمانی ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با تکنیک‌های به کار گرفته شده پا به عرصه وجود گذاشت و ۱۰ سال بعد نیز این مرکزبه عنوان قطب درمان ناباروری در کشور شناخته شد. عنوانی که پای خیلی از زوج‌های نابارور را به استان یزد کشاند.

معاون پژوهشکده علوم تولید مثل یزد می‌گوید: بیش از ۹۰ درصد از مراجعات به این مرکز از داخل کشور بوده و تنها ۱۰ درصد مراجعات خارجی داشته ایم البته این آمار مربوط به قبل از کروناست و در ایام کرونایی آمار مراجعه کنندگان خارجی به صفر رسید.

او ادامه می‌دهد: پیش از کرونا در فاصله چند ماه ۶۰ زوج عراقی به این مرکز مراجعه داشتند که خوشبختانه آمار موفقیت در درمانشان بالا بود.

علی محمد عبدلی ادامه می‌دهد: به طور کلی بیش از ۳۰ درصد مراجعه کنندگان به این مرکز درمان می‌شوند پس این مرکز می‌تواند نقش موثری در گسترش صنعت توریسم درمانی داشته باشد، اما باید به فکر توسعه زیرساخت‌ها نیز بود، زیرا برای یک توریسم مهم است که با پرداخت حداقل هزینه درمان تفریحاتی نیز داشته باشد و از امکانات کامل بهره‌مند شود.

 

مسافرانی که برای دریافت خدمات سلامت به استان مراجعه می‌کنند معمولا به دنبال کمترین هزینه برای مصارف غیردرمانی هستند. از همین روست که رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اساسا گردشگری سلامت را در مورد استان منتفی می‌داند. فاطمی می‌گوید 

 گردشگری سلامت یعنی فردی برای کمتر از یکسال و بیشتر از ۲۴ ساعت برای دریافت خدمات درمانی و پزشکی به شهری سفر کند، از اماکن اقامتی مجاز شهر استفاده کرده و در پایان ضمن گذران دوره نقاهت از صنایع دستی و سوغات شهر خریداری کرده و به محل سکونتش باز گردد.

به گفته فاطمی، در استان یزد قسمت اول یعنی درمان اتفاق می‌افتد، اما قسمت مهمتر یعنی گردشگری صورت نمی‌گیرد. او حتی از آسیب‌های سفر‌های سلامت می‌گوید و ادامه می‌دهد سفر‌های سلامت که در حال انجام است آسیب‌های جدی را برای استان در پی دارد و مضراتش بیش از سود حاصل از آن است چرا که عمده کسانی که وارد شهر یزد می‌شوند در اماکن غیر مجاز ساکن می‌شوند.

او ادامه می‌دهد: خب سرمایه گذار خصوصی چه گناهی دارد که با سرمایه خود و نه خیرین هتل یا مسافرخانه با امکانات رفاهی خوب تاسیس کرده؟!

او تصریح می‌کند: با وجود اینکه روزانه تعداد بسیار زیادی از این خانه‌ها را پلمب می‌کنیم، اما با توجه به زد و بند‌ها و حفظ منافع به سرعت فک پلمب صورت می‌گیرد.

در یزد مراکز اقامتی توان اسکان ۱۲ هزار مسافر در روز را دارد و قیمت‌ها در رنج‌های متفاوت است حتی گاهی ارزان‌تر از خانه‌های مسافر غیر مجاز.

فاطمی البته علت این موضوع را هم اینچنین شرح می‌دهد: کشور‌های فعال در حوزه گردشگری سلامت بیشتر در زمینه‌هایی کار می‌کنند که مستقیم با جان مردم در ارتباط نباشند همچون درمان ناباروری، زیبایی، پوست و مو، دندان پزشکی، چشم پزشکی، ارتوپدی و .... اما در استان یزد کسانی که به دلیل ابتلا به بیماری‌های صعب العلاج و یا سخت همچون سرطان، قلب و عروق و .. به دلیل کمبود امکانات در شهر خود عزم سفر کرده اند که سفرشان دلیل بر متمکن بودنشان نیست به همین دلیل سکونت در خانه‌های غیر مجاز را ترجیح می‌دهند.

 

با توجه به جهانی بودن یزد و وفور امکانات و ارائه خدمات با کیفیت، اما باز هم جذب گردشگر خارجی به حد مطلوب نرسیده است در حالی که باید بیش از این شاهد حضور گردشگران سلامت در این شهر باشیم.

با مسئول کمیته گردشگری سلامت یزد گفت و گویی در خصوص دلایل جذب نشدن گردشگران خارجی به این استان داشتم.

حمید برازنده بیان می‌کند: یزد موقعیت و پتانسیل خوبی برای جذب گردشگران خارجی دارد، اما نبود پرواز‌های مستقیم و پرواز‌های خارجی چالشی جدی است وگرنه در بقیه موارد مشکل خاصی ندارد حتی نسبت به سایر استان‌ها خدمات اقامت، هزینه‌های جانبی مثل غذا و تور‌های گردشگری ارزان تری نیز ارائه می‌دهد.

او ادامه می‌دهد: در خصوص برخی زیرساخت ها، اما باید گفت نمی‌توان یزد را با شهر‌های بزرگی همچون تهران، مشهد، اصفهان و ... مقایسه کرد، زیرا در این شهر‌ها مکان‌های تفریحی، تفرجگاه‌ها و هتل بیمارستان‌ها وجود دارند که یزد فاقد این امکانات است.

با رئیس جامعه هتل داران یزد هم در این باره به گفتگو می‌نشینم. سیدناصر طباطبایی می‌گوید: گردشگری سلامت نسبت به سایر بخش‌های آن درآمد بالاتری دارد مثلا یک گردشگر تاریخی فرهنگی با ۱۷۰۰ یورو سفر می‌کند، اما اگر همین سفر تبدیل به سلامت شود بالای ۳ هزار و ۵۰۰ یورو هزینه می‌شود.

او ادامه می‌دهد عوامل انگیزشی متعددی برای جذب گردشگر به مقصد درمانیش وجود دارد از جمله این عوامل کیفیت و قیمت مناسب است، کسی که طالب خدمات زیبایی و درمانی است اگر در یک مقصد بتواند هر دو این خدمات را دریافت کند ترکیب این دو خدمت باعث افزایش جذابیت مقصد می‌شود.

به گفته رئیس جامعه هتل داران یزد، آمار دقیقی از تعداد گردشگران سلامت وجود ندارد، چون مرز نیاز به درمان و گردشگر خوب مطالعه نشده است همچنین تعداد زیادی از کسانی که به انواع و اقسام خدمات درمانی نیاز دارند از مناطق محروم می‌آیند که برای سفرشان هزینه‌ای خاص جز هزینه‌های درمان را پرداخت نمی‌کنند و می‌توان این را از کنار خیابان و یا در پارک‌ها خوابیدنشان دریافت. برخی دیگر نیز در خانه‌های غیرمجاز یا بسیارارزان اقامت می‌کنند که نمی‌توان آن‌ها را گردشگر نامید.

 

طرح تاسیس یک بیمارستان تخصصی قلب از جمله طرح‌هایی بوده که در راستای رونق گردشگری بویژه گردشگری سلامت مطرح و کلید زده شد، اما نیمه کاره متوقف ماند و اکنون چند سالیست که ساختمان‌های نیمه کاره آن خاک می‌خورد.

دکتر فروزان نیا که از سرمایه گزاران اولیه این طرح ۵ سال پیش در نامه‌ای سرگشاده نوشت قصد داشته با این ایده یزد را در کشور و در دنیا به عنوان قطب گردشگری سلامت معرفی کند.

بر اساس طرح فروزان نیا قرار بود مرکز بین المللی قلب محمد رسول الله (ص) در یزد در سه فاز به شرح ذیل اجرا شود:

 فاز یک: بیمارستان بین المللی قلب محمد رسول (ص)، بیمارستان فوق تخصصی محمد رسول (ص) و مرکز آموزشی و تخصصی پزشکی و پیراپزشکی محمد رسول (ص).

 فاز دو: کمپ توریسم درمانی محمد رسول (ص) دارای کلیه امکانات رفاهی، ورزشی، فرهنگی، اقامتی و... مورد نیاز پرسنل وپزشکان و بیماران وهمراهان آن‌ها ودیگر مراجعین.

 فاز سه: دهکده سلامت دارای کلیه امکانات برای اقامت به منظور پیشگیری اولیه وثانویه و با هدف ارتقاء سطح سلامت وبهداشت در جامعه.

 فروزان نیا از هزینه شخصی و وام بانک ملی برای پیشبرد طرح در نامه اش سخن گفته است، اما بعد از آن گفته است که برای ادامه پروژه سرمایه گزاران جدید وارد عمل شدند و مدیریت را از او گرفتند.

پیگیری‌های من برای مصاحبه با سرمایه گزاران جدید و حتی مسئولان دولتی برای دریافت علت توقف طرح به جایی نرسید.

 اما در هر حال این طرح که می‌تواند جان تازه‌ای به گردشگری سلامت در استان یزد بدهد مدت هاست که قربانی اختلاف سرمایه گزاران و عدم پیگیری جدی مسئولان استان شده است. 

طرح تاسیس بیمارستان تخصصی سرطان هم از دیگر طرح‌های بزرگ در صنعت گردشگری سلامت استان بود که قرار بود با سرمایه گزاری سازمان تامین اجتماعی تاسیس شود، اما به گفته توحیدی فر مدیر درمان سازمان تامین اجتماعی استان، برغم دریافت کلیه مجوزات لازم برای احداث بیمارستان سرطان از وزارت بهداشت، با توجه به مشکلات اقتصادی موقتاً در سال ۹۸ از دستور کار خارج شد.

 

برغم تجهیزات و امکانات خوب پزشکی و نیرو‌های درمانی مناسب در کل باید گفت استان یزد تا رسیدن به نقطه ایده آل در گردشگری سلامت راه درازی در پیش دارد. طرح‌های بزرگی همچون مرکز بین المللی قلب محمد رسول الله (ص) یا بیمارستان تخصصی درمان سرطان روی زمین مانده و در کل باید گفت استان یزد با این سرعت بعید است بتواند قطب گردشگری سلامت کشور شود.

واقعیت این است که صنعت گردشگری و به طور اخص گردشگری سلامت بیشتر از آن که در عمل رونق یابد در شعار‌های مسئولان متجلی شده و در چنین حالی تا تحرک جدی مسئولان بعید است شاهد توسعه خاصی در این زمینه باشیم. 

به نظر می‌رسد در این شرایط، نسخه شفابخش، روی میز قرار گرفتن دوباره طرح‌های گردشگری سلامت و پیگیری جدی مسئولان است که می‌تواند سرعت استان در رسیدن به ایده آل‌ها در گردشگری سلامت را بیشتر کند. از سوی دیگر توجه مسئولان به تسهیل سفر گردشگران داخلی و خارجی و فراهم کردن زیرساخت‌ها و امکانات لازم و با کیفیت برای گردشگران خودبخود می‌تواند در زمینه رونق گردشگری سلامت نیز موثر واقع شود.