وارد روستا که میشوی تند و تیزی فلفل را به خوبی احساس می کنی. حیاط بیشتر خانه ها و زمین های خالی پرشده است از فلفل های قرمزی که در نور آفتاب در انتظار خشک شدن هستند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز خراسان رضوی، سحر بود که به دل جاده زدم و 140 کیلومتر از شهر سبزوار فاصله گرفتم تا به روستایی فراشیان در شهرستان جغتای رسیدم.
روستایی معروف در کاشت فلفل قرمز و گیاهان دارویی .
همه مردم روستا به فلفل کاری مشغولند، کوچک و بزرگ هم ندارد.
همه چیز به ظاهر آرام و زیبا به نظر می رسد. اما وقتی سر صحبت را با کشاورزان باز می کنم، رنج های بسیاری دارند.
یکی از کشاورزان می گوید: سال گذشته فلفل تا کیلویی 46 هزار تومان خرید و فروش شد اما امسال محصول ما را کیلویی 25 هزار تومان هم نمی خرند؛ انگار قرار است فقط تندی اش سهم ما باشد.
داستان بیشتر کشاورزان همین است، آب، کود، هزینه بالای کارگر، اما قیمت فلفل بسیار پایین.
پیرمردی مرا به خانه اش دعوت می کند، واردحیاط خانه که می شوم در کنار انگورهای زرد خوشرنگ، گونی های نارنجی رنگ تلنبار شده در گوشه حیاط جلب توجه می کند.
به او می گویم داستان این گونی ها چیست؟ می گوید: چه بگویم؟ دسترنج سال گذشته است که روی دست نه تنها من، که روی دست همه اهالی روستا مانده است.
پیرمرد ادامه می دهد: سال گذشته دلالان پاکستانی، هندی و افغانستانی برای خرید فلفل به اینجا آمدند اما آنقدر قیمت ها را پایین گفتند که مجبور شدیم نیمی از محصولمان را بفروشیم و بقیه را نگه داریم.
او می گوید: اگر شرایط به همین شکل پیش برود سال آینده دیگر کسی فلفل نمی کارد، چون هزینه های کاشت و برداشت از قیمت فروش فلفل بیشتر است و این یعنی ضرر کامل.
آنچه می بینم موجب تاسف است و دیگر هیچ، انبارها پر است از فلفل های قرمزی که به دلیل نبود صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی به صورت غیر بهداشتی در کنار علوفه های دام و زمین های خاکی نگهداری و خشک می شدند.
تعطیل شدن تنها فلفل کوبی روستای فراشیان توسط دانشگاه علوم پزشکی سبزوار نیز به مشکلات کشاورزان این روستا دامن زده است.
مدیر جهاد کشاورزی جغتای نیز در اینباره با بیان اینکه سطح زیر کشت فلفل قرمز در این شهرستان بیش از ۶۰۰ هکتار است، می گوید: متوسط برداشت فلفل تر ۱۸ تن و فلفل خشک سه تن در هکتار است.
شایستگان می افزاید: نبود صنایع فرآوری در شهرستان جغتای موجب شده است، این محصول ارزشمند به صورت خام فروشی از شهرستان خارج و برای فلفل کوبی به روستای بیزه داورزن ارسال شود.
روز بعد راهی شهرستان داورزن، قطب کاشت و برداشت فلفل در غربی‌ترین نقطه خراسان رضوی می شوم.
شرایط آب و هوایی و اقلیمی داورزن مستعد تولید فلفل تندی است که حتی کشورهای هند، ترکیه و پاکستان خواهان آن هستند.
در این شهرستان نیز دلالان هندی و پاکستانی از تیرتا آذر هر سال که فصل برداشت فلفل است سروکله‌شان پیدا می‌شود و فلفل را با قیمت بسیار پایین از کشاورزان خریداری می‌کنند و فله‌ای به کشورشان می‌برند تا آن را فرآوری و به نام خودشان راهی بازار‌های جهانی کنند.
یکی از فلفل کاران داورزن با تاکید بر اینکه کیفیت فلفل منطقه داورزن بسیار مرغوب تر از فلفل های هندی است، می گوید: متاسفانه گاهی دیده می شود که دلالان در فصل برداشت، فلفل وارداتی را به منطقه می آورند تا محصول اصلی را با کیفیت ارزان خریداری کنند.
براساس آمار، امسال ۴۰۰ هکتار از مزارع شهرستان داورزن، زیر کشت فلفل رفته است که پیش‌بینی می‌شود بیش از ۲۰ تن فلفل خشک از این سطح برداشت شود.
از میان کوه هایی سر به فلک کشیده به روستایی می رسم که فرش هایی قرمز از فلفل بر سطح زمین های پای کوه و منازل گسترده شده.
روستای بیزه داورزن؛ اینجا تا چشم کار می کند فلفل می بینی.
حاج سیدرضا و چندزن و مرد دیگر در دامنه کوه در حال پهن کردن فلفل های قرمزند.
خداقوتی می گویم. حاج سید می گوید: این فلفل ها از جویبار ارسال شده و از نظررنگ وتندی فلفل خوبی است.
او ادامه می دهد؛ البته محصول فلفل از همه استانهای کشور ازجمله بندرعباس، داورزن و فراشیان برای فلفل کوبی به روستای بیزه ارسال می شود.
به سراغ یکی از کارگاه های فلفل کوبی روستا می روم، مسئول کارگاه می گوید:فلفل خشک داورزن در ۴۰ کارگاه فعال فلفل کوبی روستای بیزه آسیاب می شود و علاوه بر ایجاد اشتغال موجب درآمد زایی روستاییان و کشاورزان می شود اما با وجود این همه اتفاقات خوب، نبود صنایع تبدیلی و دستگاه خشک کن، نبود ثبات در بازار، کمبود تسهیلات و از همه مهمتر بسته بندی و برندسازی داستان فلفل را در این روستا ناخوشایند کرده است.
وی ادامه می دهد: از هر پنج تا شش کیلو گرم فلفل تر یک کیلو گرم فلفل خشک به دست می آید که به کارخانه ها و شرکت های مواد غذایی شهرستانها و استانهای مجاور ارسال می شود.
برای بررسی بیشتروضعیت فلفل قرمز ایران به استان سمنان می روم و از مسیری پر پیچ و خم و به روستای فرومد در شهرستان میامی این استان می رسم، همانجا که به روستای هدف گردشگری معروف است. فلفل ها در این روستا فرش قرمز پاییز را پهن کرده اند و نوید بهار برداشت تندترین ادویه ایرانی را در استان سمنان می دهند.
محلی ها می گویند: قدمت حدود 300 ساله کشت سنتی فلفل قرمز در روستاهای کلاته اسد، میرعلم، کلاته سادات، استربند و فیروز آباد، دهستان فرومد را به قطب تولید تندترین فلفل در استان سمنان مبدل کرده است.
آنچه آمارها نشان می دهد این است که سالانه بیش از 200 هکتار از اراضی شهرستان میامی با متوسط تولید حدود 3 تن در هکتار، زیر کشت فلفل است و فلفل کاران حدود 600 تن محصول برداشت شده را بصورت تر و خشک شده به بازار عرضه می کنند.
به گفته اهالی روستای فرومد تنها کارگاه فلفل کوبی این روستا که زمانی برای خودش بر و بیایی داشت 16 سال است که تعطیل شده و دیگر طعم خوش تولید و اشتغال را به خود ندیده است. مسئول این کارگاه می گوید: پای دلالان که به روستا باز شد، فلفل را در گونی هایی 20 و 40 کیلویی از کشاورزان خریداری می کردند و این موجب شد که دیگر چرخ کارگاه فلفل کوبی نچرخد؛ هر چند که مسئولان هم نه تسهیلاتی دادند و نه حمایتی کردند.
درهمین حال پیگیر برقراری ارتباط با دلالان فلفل هستم و پس از روزها پیگیری، شماره یک دلال هندی را پیدا می کنم.
او به من می گوید: فلفل های ایرانی از نظر طعم، مزه و رنگ کیفیت بهتری از فلفل هندی دارد و ما به همین دلیل فلفلها را از کشاورزان داورزنی به صورت فله ای می خریم و پس از بسته بندی به کشورهای متقاضی می فروشیم.
این دلال هندی ادامه می دهد: این کار برای ما صرفه اقتصادی دارد، چرا که با سود کم خریداری می کنیم و پس از بسته بندی و برندسازی به قیمت بالا و به یورو به کشورهای خواهان فلفل قرمز با کیفیت، صادر می کنیم.
از او می پرسم: فلفل ایرانی را با چه قیمتی می خرید و با چه قیمتی می فروشید ؟ می گوید: کیلویی 25 هزار تومان خریداری می کنیم و 10 عدد فلفل قرمز را به قیمت سی هزار تومان می فروشیم!
در این میان فضای مجازی و اینترنت پراست از شماره تلفن شرکت‌های صادرات و واردات فلفل قرمز که کار پیگیری من را راحت تر می کند؛ با چند شرکت بزرگ صادراتی و وارداتی در نقش یک مدیر فروش از خراسان رضوی تماس می گیرم.
به مدیر فروش یک شرکتِ واردکننده فلفل قرمز از کشور هند سفارش خریدِ حدود ۵۰۰ کیلو فلفل قرمز هندی را می دهم که درپاسخ می‌گوید: ما فقط برای فروش۱۰۰ کیلو فلفل آن هم از طریق واتساپ ارتباط برقرار می کنیم .
درکمتر از نیم ساعت ارتباط واتساپی برقرار می شود. از چند و چون فلفل های هندی می پرسم تضمین می‌کند که کیفیتش بسیار عالی و درجه یک است و هر کیلو را ۴۲ هزار تومان به من می فروشد. از او سوال می کنم فلفل ایرانی هم دارید می‌گوید: بله قیمت۴۰ هزار تومان.
سپس با یکی از شرکت وارداتی دیگر تماس می گیرم. می‌گوید: که فلفل قرمز ترکیه ای دارد و هر کیلو را به من 68 هزار تومان می فروشد. از او می‌پرسم فلفل ایرانی چطور؟خریدارید؟ می‌گوید: نه ولی آمارش را دارم که کیلویی ۳۸ هزار تومان است.
مدیریک شرکت صادراتی دیگر هم می‌گوید: هر کیلو فلفل قرمز ایرانی را ۳۰ هزار تومان می‌خرد.
این صادرکننده در کنار صحبت هایی که رد و بدل شد یک پیشنهاد خوب هم به من می دهد و آن اینکه، اگر می خواهم محصولم مستقیم و بدون واسطه به فروش برسد با کارخانه‌های محصولات غذایی تماس بگیرم، آنها مجبورند که فلفل قرمز را به قیمت بیشتر خریداری کنند و به این طریق دست واسطه ها از محصول کوتاه می شود و کمترضرر میکنم .
از او علت کاهش قیمت فلفل را می‌پرسم، می‌گوید: سال گذشته قیمت فلفل بسیار عالی بود و همه کشاورزان در هکتارهای بالا فلفل کشت کردند اما امسال به دلیل کرونا و مشکلات پیش آمده، فلفل ها در یک بام و دو هوای صادرات قرار گرفته و قیمت‌ها به شدت پایین آمده است.
عجیب تر اینکه، نوعی از فلفلهای وارداتی قیمتش از فلفل داخلی بیشتر و برخی از آنها قیمتش آنقدر پایین است که فلفل های تولیدی کشاورزان روی دست آنان مانده است، اما همچنان به وارادات فلفل قرمز آن هم از کشورهای ترکیه، هند، اندونزی، اتریش، ویتنام و امارات اصرار داریم.
سوال اینجاست که چرا با وجود اینکه ایران یکی از ۲۰ کشور صادر کننده فلفل جهان است و نیاز آنچنانی به فلفل های وارداتی ندارد اما فقط در 9 ماهه سال گذشته حدود چهار هزارتن فلفل قرمز به قیمت بیش از 61 میلیارد تومان وارد کشور شده است؟
برای پیگیری بیشتر این موضوع به دنبال پاسخگویی وزیر جهاد کشاورزی هستم. اما پس از چند روز تلاش متاسفانه تماس با وزیر جهاد کشاورزی نه تنها برقرار نشد که سوال های من درباره چرایی واردات فلفل قرمزو برنامه این وزارتخانه برای برخورد با دلالان در پاس کاری روابط عمومی و معاونت زراعی جهاد کشاورزی، بی پاسخ ماند.
بالاخره پس از دو هفته پیگیری، ارتباط تلفنی من با معاون سابق بازرگانی وزارت جهادکشاورزی برقرار می شود او در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون برای این محصول ارزآور خرید تضمینی صورت نگرفته است، می گوید: این محصول چون جزو محصولات ضروری و درجه یک محسوب نمی شود و به همین سبب خرید تضمینی وجود ندارد.
امید گیلان پور همچنین واردات فلفل قرمز را رد می کند و می گوید: واردات فلفل فقط درباره برخی فلفل های خاص که مورد نیاز کارخانه های سس در کشور هست صورت می گیرد!!!
به هر حال با وجود تولید درخور توجه فلفل قرمز در کشور آنچه این محصول تند و تیز ایرانی را با مشکلات عدیده ای روبرو کرده است، خام فروشی و فروش فله ای ، نبود صنایع بسته بندی و تبدیلی، واردات غیر ضرور و واسطه گرانی است که اگر برای آن فکری اساسی نشود و وعده ها تنها بر روی کاغذ بماند، فلفل ایرانی همچنان در مسیر سقوط خواهد بود و دیگر برای این محصول ارزآور وطنی فرش قرمزی پهن نخواهد شد.
نویسنده وخبرنگار: سمانه علی اکبری از سبزوار
سردبیر: مریم یعقوبی