چه بر سر فرش‌های صادراتی سیستان آمده است؟

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز سیستان و بلوچستان، صادرات فرش دستباف، کالایی غیرنفتی با ارزآوری بسیار بالا که 85درصد صادرات را به خود اختصاص می دهد.

 

 

 

 

بهرامی رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری کشور می گوید: مرگ فرش دستباف در راه است.

 

وی می گوید: یکی از طرحهایی که در حوزه فرش دستباف و صادرات آن بسیار غیرکارشناسانه بود و مانعی عظیم برای صادرات ایجاد کرد طرح تعهد ارزی بانک مرکزی بود.

 

 

بهرامی می گوید: این طرح بانک مرکزی نوعی خود تحریمی است و این کار برای صادرکننده مقدور نیست، زیرا ۶۰تا۷۰ درصد از فرش‌های ایرانی به‌طور امانتی در اختیار فروشنده‌ها قرار می‌گیرند و آنها مقداری از پول فرش‌ها را می‌دهند و مابقی را در صورت فروش می‌دهند.

 

 

وی همچنین می گوید: مواد اولیه برای تولید فرش بسیار گران شد و بیمه قالیباف هم به آن توجه جدی صورت نگرفت که زمانی که قالیباف از این شغل و هنر فاصله بگیرد برگشتش به این هنر بسیار سخت است.

 

رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری کشور می گوید:نرخ صادرات این فرش روند نزولی به خود گرفته است

شروع قالی‌بافی در سیستان به 2هزار سال پیش بر می‌گردد که اقوام سکایی با مهاجرت از سیبری در دشت زرخیز سیستان ساکن شده و به کشاورزی پرداختند و بافندگی خود را همچنان حفظ کردند.

 

 

در نوشته‌های اوایل دوره اسلامی، سیستان دارای بهترین بافته‌های ابریشمی و پشمی بوده است و شهرت بافته‌های سیستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولانی و درخشان قالی‌بافی در منطقه دارد.

 

 

سیستانی‌ها برای بافت قالی از رنگ طبیعی که خود به تهیه آن مبادرت می‌ورزند استفاده می‌کنند و تار و پود مورد نیاز آن را نیز از پشم گوسفندان خود تهیه می‌کنند. (حصوری، علی، فرش سیستان، 1371، صص 5 تا 7)

 

 

 

 

اما در حال حاضر به گفته مسئولان محلی منطقه سیستان، فرش دستباف رنگ خود را باخته و در سیستان و بلوچستان هم طرفداری ندارد.

 

باقری نماینده شرکت ملی فرش زابل یکی از مشکلات اصلی در این زمینه را حمایت نکردن مسئولان عنوان می کند و می گوید: عدم حمایت از با فندگان موجب شده تا در حال حاضر تعداد انگشت شمار کارگاه فرش در منطقه داشته باشیم. 

باقری نماینده شرکت ملی فرش زابل گفت: یکی از مشکلات اصلی که موجب شده در حال حاضر هیچ اثری از فرش و قالی سیستان نباشد نداشتن متولی برای این امر است.

وی بیان کرد: این فرش جایگاه جهانی دارد و کم لطفی مسیولان موجب شده تا به کل فراموش شود.

باقری ادامه می دهد: تا پیش از ثبت جهانی فرش دستباف سیستان بیش از هزار بافنده درشمال استان به این حرفه مشغول بودند اما عدم حمایت از با فندگان موجب شده تا در حال حاضر تعداد انگشت شمار کارگاه فرش در منطقه داشته باشیم.

باقری بیان کرد: زنجیره ی تولید فرش دستباف در منطقه تکمیل است اما نبود حمایت باعث شده تا از این ظرفیت استفاده نشود.

میر رییس اداره امور عشایر زابل گفت: با توجه به اینکه میتوان این منطقه را یکی از قطب های اصلی دامداری و دام سبک در کشور دانست اما از طرفیت اصلی این دام ها که همان تولید پشم است استفاده نمی شود.

وی عنوان کرد: پشم زابل که اصلی ترین ماده برای تولید فرش دستباف است توسط دلالان خریداری می شود و به شهرهایی چون اصفهان برای تبدیل به نخ برده می شود.

وی ادامه داد: سالیانه ۳۰۰تن پشم توسط دام های عشایر تولید می شود.

کیخا معاون شرکت ملی فرش عنوان کرد: در کنار مواد اولیه برای تولید فرش دستباف سیستان امکانات اولیه از جمله وجود بیش از ۱۰۰دار قالی و همینطور امکانات اولیه تولید و کارگاه رنگرزی سنتی در منطقه موجود است اما نبود یک نقشه از فرش سیستان موجب شده تا با فندگان در منطقه نقشه شهرهای دیگر را ببافند.

خانم ملاشاهی کارشناس طراحی فرش گفت: نقشه های برزو شده ای از فرش سیستان طراحی کرده ام اما بارها به ارگانهای مختلف مراجعه و انها ترجیح داده اند فرش دستباف را با نقشه شهرهای اصفهان کاشان و نایین ببافند.

شهرکی رییس اداره صنعت و معدن استان که به نوعی متولی فرش در استان است گفت: یکی از مشکلات نبود سرمایه گذار در این حوزه است و اگر این امر تحقق پیدا کند مرکز ملی فرش در استان راه اندازی خواهد شد.

ماندانا زنگنه معاون اقتصادی استاندار سیستان و بلوچستان نیز گفت: در این چند سال مطالعه بر روی خصوصی سازی فرش و خوشه های فرش در استان انجام شده و از همه کسانی که فعالیتشان مبتنی بر فرش دستباف سیستان باشد حمایت می کنیم.

بهرامی می گوید: فرش سیستان با وجود طرح های اصیل نتوانست مانند دیگر استانها همچون تبریز در رنگ و طرخ تنوع به وجود بیاورد و با بازار متناسب شود. هیچ گونه نوآوری در فرش سیستان صورت نگرفت و سلیقه مشتری تغییر پیدا کرده است.

وی اضافه کرد: طراحان سیستان با بازار داخلی و خارجی هماهنگ پیش نرفتند. آموزشی به نسل جدید ارائه نشده و تحصیلکرده های دانشگاهی هم با قالیبافان باتجربه فعالیتی نداشتند.

 

 

 

اقلیم جغرافیایی منطقه سیستان مناسب برای پرورش دام است که وجود گاو سیستانی و گوسفند محلی موجب شده این منطقه به قطب دامپروری کشور تبدیل شود.

 

 

آنچه طراحان در مورد پشم گوسفندان سیستان می گویند این چنین است که پشم گوسفندان یک رنگ سفید است و دیگر رنگ ها در این پشم ها آمیخته نشده است. این بارزترین تفاوت پشم سیستان با دیگر پشم گوسفند در شهرها و مناطق دیگر کشور است.

 

میر رییس اداره امور عشایر زابل می گوید: پشم زابل که اصلی ترین ماده برای تولید فرش دستباف است توسط دلالان خریداری می شود و به شهرهایی چون اصفهان برای تبدیل به نخ برده می شود.

 

 

قالیبافان و طراحان فرش سیستان می گویند: این ویژگی فرش سیستان چشم گردشگران انگلیسی را به خود جلب کرد و آنها از این عنصر برای قالیبافی خود استفاده کردند.

 

باید گفت: استفاده از موی بز در فرش سیستان هم امروز به کار برده نمی شود و می توان ازاین قابلیت برای فروش فرش برای کشاورزان مناطق روستایی و گردشگران در کشور استفاده کرد و آنها را به فروش رساند و بازاریابی و در آمدزایی کرد.

 

 

 

 

کیفیات و ارزشهای بصری در رنگ و نقش قالی سیستان متنوع و وسیع بوده و یکی از مهمترین آنها، ارزش وحدت در کثرت است که در فرش سیستان بیشتر در دو عنصر رنگ و نقش متجلی می شود.

 

جهانگیری طراح فرش دستباف سیستان می گوید: رنگ زرد یادآور شکوه گندم‌زاران وسیع و پربار سیستان است ,سیاری‌از نقش مایه‌های قالی ایرانی که در حاشیه دیده نمی‌شود، مثل لچک، ترنج، دستان، اما قالی کهن سیستانی برخلاف این است، چیزی که در آن نیست همین نقش‌های درشت مثل لچک و ترنج است.

 

 

 

کیخا معاون شرکت ملی فرش زابل عنوان کرد: امکانات اولیه از جمله وجود بیش از 100دار قالی و کارگاه رنگرزی سنتی در منطقه موجود است اما نبود یک نقشه از فرش سیستان موجب شده تا بافندگان در منطقه نقشه شهرهای دیگر را ببافند. 

 

آموزش ضعیف به نسل جدید، نداشتن نگاه تبلیغاتی و بازاریابی به فرش سیستان و از همه مهمتر پایین بودن دستمزد قالیبافان از نکات مهمی است که در این حوزه برداشت می شود.

 

به گفته طراحان و تجار، فرش سیستان در برخی مناطق کشور با نام فرش بلوچ شناخته می شود و قالیبافان هم رغبتی به دلیل پایین بودن دستمزد برای فعالیت دراین حوزه ندارند.

 

 

صادرات فرش دستباف، کالایی غیرنفتی با ارزآوری بسیار بالا که 85درصد صادرات را به خود اختصاص می دهد. کالایی که وابستگی اقتصاد به نفت را بسیار کم می کند و از لحاظ اشتغالزایی برای خانواده های با دهک پایین جامعه بسیار درآمدزا و اشتغالزاست. 

 

 

صادرات فرش دستباف از یک میلیارد و 700میلیون دلار در سال1374 به 58میلیون دلار در سال جاری رسیده است. این یعنی چه موانع اساسی بر سر راه صادرات قرار  گرفته است.

 

 

به گفته حامد چمن رخ فرش دستباف در دهه های گذشته بیش از دو میلیون اشتغال روستایی را در بر داشته است و آمریکا بر این مهم واقف شدند که تولید این کالا، بالاترین اشتغال را در بردارد و تحریم این کالای غیرنفتی ضربه مهلکی بر اشتغال و تولید در روستاها خواهد زد.

 

وی می گوید: فرش دستباف بیانگر، فرهنگ و سنن و هنر یک ملت است و فرش دستباف کالایی دیپلماتیک که تاثیر بسزایی در ایجاد روابط کشور ایران با دیگر ملل ها داشت که آمریکا این اصل مهم را نیز با تحریم ها حذف کرد.

 

 

بهرامی با صراحت می گوید: مرگ فرش دستباف در راه است.

 

وی می گوید: یکی از طرح هایی که در حوزه فرش دستباف و صادرات آن بسیار غیرکارشناسانه بود و مانعی عظیم برای صادرات ایجاد کرد طرح تعهد ارزی بانک مرکزی بود.

 

حال، طرح تعهد ارزی چیست؟صادرکننده مکلف است ارز حاصل از فروش کالا در خارج از کشور را به ارز نیمایی به شبکه بانکی برگرداند.

 

بهرامی می گوید: این طرح بانک مرکزی نوعی خود تحریمی است و این کار برای صادرکننده مقدور نیست، زیرا 60تا70درصد از فرش‌های ایرانی به‌طور امانتی در اختیار فروشنده‌ها قرار می‌گیرند و آنها مقداری از پول فرش‌ها را می‌دهند و مابقی را در صورت فروش می‌دهند.

 

 

وی همچنین می گوید: مواد اولیه برای تولید فرش بسیار گران شد و بیمه قالیباف هم به آن توجه جدی صورت نگرفت که زمانی که قالیباف از این شغل و هنر فاصله بگیرد برگشتش به این هنر بسیار سخت است.

 

رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری کشور اظهار داشت: دولت برنامه ای راهکاری و مشکل گشا در این زمینه ندارد و در جلساتی هم که با آقای جهانگیری معاون اول رییس جمهور صورت گرفته، نتایجی حاصل نشده است.