اظهارات رئیس جمهوری آمریکا درباره تعهد واشنگتن به دفاع نظامی از تایوان و واکنش چین به این اظهارات، تشدید تنش‌ها بین چین و آمریکا و به نوعی آغاز جنگ سرد میان این دو کشور را نشان می‌دهد.
بایدن در ماه اوت سال جاری نیز گفت، سیاست آمریکا در مقابل تایوان برابر با تعهدات امنیتی آمریکا در مقابل کره جنوبی و ژاپن است.
دولت چین نیز در واکنش به اظهارات جو بایدن در مورد تایوان، وی را به احتیاط بیشتر فراخواند.
«وانگ ون بین» سخنگوی وزارت خارجه چین گفت: مساله تایوان صرفا امور داخلی چین است که اجازه دخالت خارجی را نمی‌دهد. هیچ کس نباید عزم، اراده و توانایی مردم چین برای دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود را دست کم بگیرد.
وی افزود: ما از آمریکا می‌خواهیم که به طور جدی از اصل و مقررات چین واحد که در سه اعلامیه مشترک چین و آمریکا به آن اشاره شده است، پیروی کند و در گفتار و اقدامات خود در مورد مسئله تایوان محتاط باشد و از ارسال پیام‌های اشتباه به نیرو‌های جدایی طلب "استقلال تایوان" خودداری کند. مبادا این امر به روابط چین و آمریکا و صلح و ثبات در سراسر تنگه تایوان آسیب جدی برساند.
اظهارات رئیس جمهوری آمریکا و واکنش سخنگوی وزارت خارجه چین در شرایطی است که دو کشور چندی پیش برای اجتناب از درگیری و رویارویی با هم توافق کرده بودند.
به همین بهانه در این نوشتار آغاز جنگ سرد میان چین و آمریکا بررسی می‌شود.
مسئله تایوان
مسئله تایوان بعد از پایان جنگ جهانی دوم و جمهوری چین مطرح شد. این جمهوری نام دولتی است که در سال ۱۹۱۲ و در سرزمین اصلی چین تاسیس شد و تا سال ۱۹۴۹ بر سرزمین چین حکمرانی می‌کرد.
براساس منابع تایوانی، در آن زمان، تایوان تحت حکومت استعماری ژاپن بود که طبق معاهده شیمونوسکی در سال ۱۸۹۵ به ژاپن واگذار شد.
با پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ و شکست ژاپن، حاکمیت چین بر تایوان آغاز شد. بحران تایوان در سال ١٩٤٩ در پی جنگ‌های داخلی چین میان ناسیونالیست‌ها و کمونیست‌ها به وجود آمد.
کمونیست‌ها در این جنگ پیروز میدان شدند و در نتیجه نیرو‌های حزب ناسیونالیست حاکم بر چین به جزیره تایوان گریختند. این منطقه پناهگاه ژنرال "چیانگ کای شک" رهبر حزب کومین تانگ بعد از شکست نظامی از حزب کمونیست چین به رهبری مائوسه تونگ شد.
چیانگ در تایوان تشکیل حکومت چین ملی در تبعید را داد. آمریکایی‌ها فورا حکومت در تبعید وی را به رسمیت شناختند. چیانگ کای شک تا سال ۱۹۷۱ به عنوان نماینده سرزمین چین شناخته می‌شد، به گونه‌ای که کرسی‌های چین در سازمان ملل و شورای امنیت در اختیار دولت تبعیدی ژنرال چیانک کای شک قرار داشت.
با به رسمیت شناخته شدن جمهوری خلق چین، کرسی چین در سازمان ملل به این کشور واگذار شد. آن‌ها با تشکیل حکومتی مستقل در تایوان، حمایت غرب و آمریکا را نیز کسب کردند و در ابتدا تلاش کردند مجددا قدرت را در چین بدست بگیرند.
با بی نتیجه بودن تلاش‌ها برای باز پس گیری قدرت از کمونیست ها، تایوانی‌ها کسب استقلال کرده و ایجاد کشوری مستقل از سرزمین اصلی را در دستور کار خود قرار دادند. اما چین، تایوان را جزء لاینفک سرزمین خود می داند و به هیچ وجه قائل به استقلال آن نیست.
اخراج تایوان از سازمان ملل
چین در سال ۱۹۴۵ در جامعه بین‌المللی به عنوان یک کشور رسمیت یافت و به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت معرفی شد.
مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه‌ای، جمهوری خلق چین را به‌عنوان نماینده کشور چین به رسمیت شناخته و کرسی تایوان در مجمع و شورای امنیت را به دولت مستقر در سرزمین اصلی منتقل کرد.
بدین ترتیب تایوان از سال ۱۹۷۱ از سازمان ملل اخراج شد و دیگر عضو سازمان ملل متحد نیست و به دلیل مخالفت جمهوری خلق چین با استقلال این جزیره، بسیاری از کشور‌های جهان، تایوان را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت نمی‌شناسند.
هر چند بعضی از آن‌ها به دلیل موقعیت اقتصادی تایوان، با آن روابط تجاری و مالی داشته اند، اما بعضی از آن‌ها نیز بنا به ملاحظات سیاسی از شناسایی این کشور انصراف داده اند. حتی این وضعیت به سازمان‌های صندوق بین المللی پول و بانک ترمیم و توسعه نیز تسری پیدا کرد.
تایوان که مستمرا اصرار به شناسایی خود به عنوان یک کشور داشته، در جریان تلاش خود از سال ۱۹۹۳، هر ساله درخواست عضویت در این سازمان را می‌کرد و هر بار نیز با رد درخواست سازمان ملل متحد و حمایت از چین مواجه می‌شود.
چین واحد
چین، اصل" چین واحد" را به عنوان مهمترین استراتژی خود در راس دستور کار تایوان قرار داده و حتی برای نیل به هدف ملی خود و متقاعد کردن مقامات تایوانی اصل" یک چین و دو نظام" را مطرح کرده است.
مقامات چینی برای نزدیکی بیشتر تایوان اعلام کردند که حاضر هستند به تایوان حق خودمختاری ویژه اعطا کنند که براساس آن تایوان بتواند در تمام زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی آزادانه عمل کند، ولی در چارچوب حاکمیت چین قرار گیرد.
در واقع پکن با اعطای این امتیازات و دست کشیدن از اصول ایدئولوژیک خود سیاست یک سرزمین و دو دولت را در قبال تایوان در پیش گرفته است.
با این وجود حتی وعده این امتیازات نیز نتوانسته است تاکنون رضایت تایوان را به همراه داشته باشد.
چین مایل است مسئله تایوان از طریق مسالمت آمیز و گفتگو حل و فصل شود، اما در عین حال، اعلام کرد در صورتی که تایوان اعلام استقلال نماید، چین برای خود این حق را قائل است که به زور متوسل شود.
از دید جیانگ زمین، رئیس جمهور وقت و رهبر حزب کمونیست چین موضوع تایوان دقیقاً از اهمیتی مشابه وضعیت داخلی چین برخوردار است. تایوان نیز سیاست خارجی خود را بر مصلحت گرایی مبتنی ساخته و متوجه کشور‌های منطقه برای اهداف سرمایه‌گذاری است.
در حال حاضر مجددا موضوع استقلال تایوان از طرف مقامات تایوانی مطرح شده و خواهان برگزاری رفراندوم عمومی برای جدایی از چین هستند. نگرانی مقامات چینی را می‌توان از اظهارات آن‌ها ارزیابی کرد.
شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین در نشستی در این باره تاکید کرد: «نیرو‌های مسلح چین باید آمادگی خود برای مواقع اضطرار را تقویت کرده و هر آنچه می‌توانند در جهت آمادگی برای نبرد انجام دهند».
وی افزود: «چین حق استفاده از قوه قهریه برای دستیابی به اتحاد مجدد با تایوان و جلوگیری از استقلال این جزیره خودمختار را برای خود محفوظ می‌داند.»
سوء استفاده آمریکا از مسئله چین و تایوان
آمریکا در سال ۱۹۷۹ رسما تحت سه اعلامیه رسمی مشترک واشنگتن با پکن، سیاست چین واحد را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک خود با تایوان را قطع کرد، اما با وجود تعهد رسمی واشنگتن به پکن، طی سال‌های اخیر روسای جمهور آمریکا از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات اقداماتی مغایر با سیاست چین واحد از قبیل فروش تسلیحات نظامی و برقراری مراودات دیپلماتیک با تایوان انجام داده‌اند.
همچنین نیروی دریایی آمریکا چندین بار و به بهانه دفاع از آزادی ناوبری در آب‌های بین‌المللی و به قصد حمایت از جدایی‌طلبان تایوان، کشتی‌های جنگی خود را از تنگه تایوان عبور داده است.
در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا روابط خود را با تایوان به دلیل سوگیری هایش با چین تقویت کرد.
فروش بیش از ۱۸ میلیارد دلار اسلحه به ارتش تایوان و رونمایی از مجتمع ۲۵۰ میلیون دلاری سفارت در تایپه گواه این امر است.
ترامپ قبل از مراسم تحلیف با رئیس جمهور تایوان تلفنی صحبت کرد. این بالاترین سطح تماس بین دو طرف از سال ۱۹۷۹ است.
او همچنین چندین مقام ارشد دولت از جمله اعضای کابینه را به تایپه فرستاد. محدودیت‌های طولانی مدت مربوط به محل و چگونگی ملاقات مقامات آمریکایی با همتایان تایوانی نیز حذف شد.
دولت جو بایدن نیز رویکرد مشابهی را اتخاذ کرده و تصمیم دولت ترامپ را برای اجازه ملاقات آزادتر مقامات آمریکایی با مقامات تایوانی تأیید و یک هیئت غیر رسمی را برای دیدار با رئیس جمهور به تایپه اعزام کرده است. بایدن همچنین اولین رئیس جمهور آمریکا بود که نمایندگان تایوان را برای شرکت در مراسم تحلیف ریاست جمهوری دعوت کرد.
حمایت نظامی آمریکا از تایوان، آخرین اظهار نظر بایدن درباره مسئله تایوان است.
جمع بندی
چین و آمریکا در حال حاضر در زمینه‌های مختلف از جمله تجاری، اقتصادی، مسایل سیاسی، تایوان، کره شمالی، موضوعات خاورمیانه، نرخ ارز، دریای جنوبی، دریای شرقی، اختلاف نظر دارند که این اختلافات و واکنش‌های دو طرف به اظهارات یکدیگر، آغاز جنگ سرد را نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد اظهارنظر بایدن درباره حمایت نظامی آمریکا از تایوان به دلیل به مخاطره افتادن قدرت هژمونی آمریکا از سوی چین باشد.
حمایت نظامی آمریکا از تایوان، فروش تسلیحات نظامی آمریکا به تایوان، حضور نظامی آمریکا در تنگه تایوان و هم چنین میزبانی دولتمردان واشنگتن از مقامات تایوان، نشان می‌دهد که آمریکا درصدد ایجاد بحران برای چین است.
سبقت چین از آمریکا در عرصه‌های مهم جهانی مانند اقتصاد و شکست‌های پی در پی آمریکا در زمینه‌های مختلف مانند اتفاقات غرب آسیا، نگرانی‌های فراوانی را برای ایالات متحده به همراه داشته، به همین دلیل آمریکا درصدد ضربه زدن به چین در زمینه‌های مختلف است.
پیش بینی می شود با توجه به پیشرفت های چین و افول آمریکا، تغییر رویکرد بسیاری از سران جهان از غرب به شرق، سرعت بیشتری بگیرد.
تنظیم و نگارش: محمدرضا تقی زاده