می گویند مواجه نشدن بهترین راه دفاع از خود است اما قرار بود این بار به دل خطر بزنم. طبق قراری که به سختی و بعد از حدود دو ماه هماهنگ کرده بودم، وارد منزل‌شان شدم. حتی تصورش هم برایم استرس زا بود.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مرکز خراسان رضوی، از یک طرف منتظر تصویری مانند انیمیشن های کودکانه نبودم از طرف دیگر باورم نمی‌شد یکی از خطرناک ترین حیوانات را در خانه اش نگهداری می کند.
محل نگهداری اش فقط یک جعبه بود! درست حدس زدید، مار اما نه هر ماری؛ گرزه مار و از سمی‌ترین گونه مارهای ایرانی.
علاقه اش به نگهداری یک مار را شاید بتوان به سختی هضم کرد اما اینکه آن مار از نوع افعی باشد و به گفته دامپزشکان اگر نیش بزند بعد از حدود ۲۰ دقیقه تسلیم مرگ خواهید شد، به هیچ عنوان در مخیله ام نمی گنجید.
از پیرمرد می پرسم چرا این مار را در خانه اش نگه می دارد؛ آن هم یک مار افعی؟ می گوید: به این مار علاقه دارم، دوست دارم یک مار در خانه ام نگه دارم. وقتی می پرسم فکر نمی کنید جای این مار در طبیعت است؟ اینگونه پاسخ می دهد: درست است محل زندگی اصلی اش در طبیعت است اما فکر می کنم این، یکی از صدها ماری است که در جاده با ماشین برخورد می کند و یا یک نفر آن را می کشد، چه می شود یکی دیگر هم از طبیعت کم شود، اتفاقی نمی افتد.
درست می گفت، خیلی از مردم وقتی در طبیعت و یا جاده با مار یا هر حیوان وحشی دیگری برخورد کنند، سعی می کنند آن حیوان را از بین ببرند تا آسیبی از طرف حیوان به انان وارد نشود، اصلا به این موضوع که آن حیوان جزء گونه های تهدید شده و یا در حال انقراض است، به هیچ عنوان توجهی نمی کنند.
شاید برای برخی نگهداری مار در خانه خیلی عجیب نباشد اما وقتی صحبت از شیر و خرس و ببر به میان بیاید، به هیچ عنوان باور کردنی نیست. از طریق چند آشنا از خانواده هایی شنیدم که شیر، خرس، ببر، میمون، راکون و.. نگهداری می کردند. بیشتر این افراد حاضر به گفت و گو نشدند، همان ابتدا می گفتند اگر محیط زیست متوجه ماجرا شود، علاوه بر این که حیوان را ضبط می کنند، جریمه هم می شویم. برخی هم فقط به ارسال تصویر و فیلم از حیوانشان بسنده کردند.
بالاخره بعد از چند هفته پیگیری دو نفر از آنان با اصرار زیاد اجازه دادند تا حضوری صحبت کنیم و حیواناتشان را از نزدیک ببینم.
با یکی از آنان قرار گذاشتم، بی صبرانه منتظر بودم. وارد خانه که شدم باورم نمی شد که یک شیر می بینم.
از صاحبش می پرسم ناراحت نیستید این حیوان را از محل زندگی اش در حیات وحش دور کرده اید؟ می گوید: نه، این حیوان را دوست دارم، اتفاقا من طرفدار حیات وحش هستم. بهترین غذا، بهترین مکان و بهترین دکتر را برایش در نظر گرفتم، چه اشکال دارد آن را نگه دارم.
فردی هم که درخانه اش ببر نگهداری می کرد، وقتی از حیوانش تعریف می کرد انگار یکی از اعضای خانواده اش است. می گفت: انصافا خاص نیست، جذابیتش را ببینید، ابهتش را ببینید، خاص خاص است .
او می گوید: اگر این حیوان در فضای باز باشد، ممکن است صدمه و لطمه ببیند و با این وضعیت خشکسالی غذای خوبی پیدا نکند ولی من بهترین غذا را برایش تهیه می کنم.
اگر نگهداری از این حیوانات درمنزل فقط یک شرط داشته باشد، آن شرط قطعا پولدار بودن است. اینکه این اتفاق یک نوع سبک زندگی است یا حیوان آزاری، به جای خود!
فیلم هایی که چند نفر از همان خانواده هایی که از حیوان مثلا خانگی شان یعنی خرس گریزلی، میمون و شیر ارسال کردند، واقعا عجیب بود. زنجیر به گردن و محصور در اتاقی نه چندان بزرگ!
دادن خوراکی هایی که شاید برای آن حیوان مناسب نباشد و قهقه های صاحبان آن ها از به زنجیر کشاندن حیوانات، خود گویای همه چیز بود. حیوان هایی که خداوند پای دویدن به آن ها داده تا زمین را بپیمایند، شکار کنند، زندگی اجتماعی و در تعامل با یکدیگر داشته باشند، حالا به زندگی های انفرادی و ساکن در یک مکان کوچک محکوم شده اند.
شاید خاص بودن این شیر، ببر، خرس و یا هر حیوانی که قطعا متعلق به حیات وحش است، نگهداری آن ها را برای خیلی ها جذاب باشد اما با این کار در واقع چرخه طبیعت عوض شده است.
به سراغ علی کشمیری فعال محیط زیست می روم تا نظرش را درباره تاثیر نگهداری حیوانات وحشی بر محیط زیست جویا شوم. او او می گوید: برخی معتقدند اگر ما این حیوانات را نگه نداریم، افراد دیگری پیدا می شوند و می خرند، پس چرا ما خریداری نکنیم؟
این فعال محیط زیست صحبتش را اینگونه ادامه می دهد: اینکه ما بخواهیم دیده بشویم و حیات وحش را به خانه های خود بیاوریم، نفر بعدی هم این کار را انجام می دهد، نفر سوم هم این کار را تکرار می کند و پایانش به انقراض کشیده شدن جمعیت یک حیوان است ومتاسفانه.چرخه ای به وجود می آید که پایانی ندارد،
اما نگهداری حیوانات وحشی فقط به داخل خانه ها محدود نشده است. این فعال محیط زیست می گوید: در رابطه با مزرعه کروکودیل های مشهد، ابتدا عنوان کردند این اقدام با هدف اقتصادی و ارزآوری انجام شده است اما به محض اینکه فعالان حقوق حیوانات اعتراض کردند، به یکباره ورق برگشت و گفتند کروکودیل ها را برای پرورش، مصارف دارویی و بحث گردشگری وارد کرده ایم.
باید نظر محیط زیست را نیز درباره این که چطور مردم اینقدر راحت حیوانات وحشی را در خانه های خود نگهداری می کنند، جویا می شدم.
به نظر می رسد محیط زیست حساسیت لازم را برای مقابله با این گونه افراد ندارد و یا این که جزء اولویت هایش نیست چراکه تعداد این افراد روز به روز در حال افزایش است.
تورج همتی مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اینگونه پاسخ می دهد: این تصور مخاطب است. اگرمی بینید ما به موفقیت کامل دراینباره دست نیافته ایم، به خیلی از مسائل بر می گردد که یکی از آن ها شاید اشکال در قوانین باشد که برای گونه های بومی و غیر بومی متفاوت است. در هر صورت ما نمی توانیم در خانه های مردم دوربین مدار بسته نصب کنیم و علم غیب هم نداریم، به محض اینکه متخلفی را شناسایی کنیم، قطعا با او برخورد خواهیم کرد.
نگهداری حیوانات وحشی فقط یک طرف قضیه است، موضوع اصلی سودجویی افرادی است که حاضر هستند چرخه محیط زیست را بخاطر منافع مالی برهم بزنند.
با فردی آشنا شدم که شیر، خرید و فروش می کرد. در واقع اگر بدون معرف با او تماس می گرفتم در همان ابتدا موضوع شیر و خرید و فروشش را تکذیب می کرد اما از آنجا که فردی به اسم محمد معرف من و از دوستان نزدیک فروشنده بود، حاضر شد تا با من صحبت کند.
محمد می گوید: شیر در مشهد هست، قیمتش هم 100 میلیون تومان است، حالا بستگی دارد شیر ماده بخواهید یا توله شیر! می پرسم فروشنده آدم مطمئنی است. می گوید: من فقط با یک نفر کار می کنم، هر حیوانی که تاکنون سفارش داده ام، بعد از یکی دو هفته به دستم رسانده و کاملا مطمئن است.
بالاخره پس از یک ماه موفق شدم اعتماد فروشنده را جلب کنم که خریدار واقعی هستم. قرار شد شیر را حضوری ببینم و بعد تخفیف بگیرم. باورم نمی شد خودش بود، یک شیر چند ماهه! می پرسم: من 100 میلیون تومان پول بدهم اگر بعد مشخص شد بیمار است چه؟ می گوید: من قبلا هم به شما گفتم، این حیوان تحت نظر دامپزشک است، هیچ مشکلی ندارد و کاملا سالم است.
از مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی درباره قاچاق حیوانات وحشی و اینکه چه نهادی متولی این موضوع هست، می پرسم ؟ می گوید: این حیوانات غیرقانونی وارد کشور می شوند، من نمی توانم بگویم قاچاقچی چطوری حیوانات وحشی را وارد کشور می کند، اگر می دانستم حتما با آنان برخورد می کردم.
این درحالیست که یک فعال حمایت از حیوانات می گوید: واقعیت این است که در حال حاضر متولی مقوله حیوانات قاچاق به خوبی مشخص نیست. سازمان محیط زیست از یک سو و سازمان دامپزشکی، نیروی انتظامی و سازمان مبارزه با قاچاق ارگان هایی هستند که به نوعی در این زمینه دخیل هستند ولی به طور مشخص این امر متولی ندارد.
عباسی ادامه می دهد: درباره حیوانات قاچاق به هر از این سازمان ها مراجعه کنید متوجه می شود که هر یک سعی می کند مسئولیت را بر دوش دیگری بیندازد.
به اعتقاد وی خلاء قانونی قطعا برای مقابله با خرید و فروش حیوانات قاچاق در کشور وجود دارد اما متاسفانه چشم و هم چشمی و به نوعی عروسک بازی با حیوانات نیز به نوعی به این موضوع دامن زده است.
به گفته این فعال محیط زیست، حیواناتی وجود دارند که در مقررات بین المللی برای خرید و فروش آنها مجازات سنگینی تعیین شده است اما متاسفانه قاچاق این حیوانات در کشور ما هم به شدت رواج دارد مانند بسیاری از گونه های در حال انقراض همچون شیر و ببر و پلنگ و گونه های بسیاری از پرندگان.
عباسی می گوید: برای ساماندهی بحث خرید و فروش حیوانات وحشی ابتدا باید متولی این امر مشخص شود؛ باید معلوم شود چه کسی مسئول رسیدگی به وضعیت قاچاق حیوانات است و پس از آن باید قوانین مناسب و جامع و بازدارنده با کمک این نهاد، مجلس و دولت تدوین شود.
براساس آمار محیط زیست، تاکنون فقط 3 گونه غیر بومی حیات وحش در خراسان رضوی شناسایی شده است، در حالی که تحقیقات نشان می دهد، تعدادشان بیشتر از این آمار است. البته تعدادی از این افراد هنگام تهیه این گزارش شناسایی و دستگیر شدند اما بعید میدانم این پایان کار باشد.
نویسنده وخبرنگار: هدی زاهدی
سردبیر: مریم یعقوبی