انتخاب رژیم غذایی کم سدیم می‌تواند به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند.
سنگ کلیه (کلیه سنگ ساز، نفروتیلاسیون) مجموعه‌ای از مواد معدنی و نمک‌ها است که با شکل گیری در داخل کلیه‌ها می‌توانند در سراسر مجرای ادرار حرکت کرده، در آن جا به جا شوند و یا یکجا بماند که موجب عفونت یا عوارض می‌گردد. سنگ کلیه‌ها متفاوت هستند و حتی می‌تواند به اندازه چندین سانتی متر بزرگ شود.
پیش گیری از سنگ کلیه مستلزم تغییرات سبک زندگی است. آب آشامیدنی و هیدراته ماندن برای جلوگیری از تشکیل سنگ، کلیدی است. وقتی بدن کم آب می‌شود، ادرار مواد معدنی بیشتری را دفع می‌کند. هر چه غلظت ادرار بیشتر شود، خطر توسعه سنگ‌های کلیه افزایش می‌یابد. انتخاب یک رژیم غذایی کم سدیم نیز می‌تواند به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند.
علائم هشدار اولیه سنگ کلیه چیست؟
درد حرکت یک سنگ به سمت پیشاب راه با درد زایمان مقایسه شده است. این حرکت سنگ باعث انسداد و فشار در کلیه می‌شود.
درد می‌تواند به طور ناگهانی شروع شود و در شدت / مکان متفاوت باشد، امواجی می‌آید و چند دقیقه طول می‌کشد و کمردرد به تدریج پخش می‌شود.
لطفا توجه کنید: وجود کمردرد یا حتی دردی که در نزدیکی کلیه‌ها دارید، به این معنا نیست که ممکن است سنگ کلیه داشته باشید. لطفا هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. پزشکان با لمس موضع، مشخص کنند که آیا درد از ناحیه اطراف کلیه‌ها و یا اطراف ستون فقرات است یا نه.
خون ادرار معمولا صورتی، قهوه‌ای و یا قرمز است. گاهی اوقات سلول‌های خونی با چشم انسان دیده نمی‌شود، اما از پزشک بخواهید که شما را برای این مساله آزمایش کند.
درد متناوب در طول ادرار
هنگامی که سنگ به تقاطع بین مثانه و پیشاب راه می‌رسد، در طول دفع ادرار، درد شدید و سوزناکی احساس می‌شود که اغلب با عفونت‌های دستگاه ادراری اشتباه گرفته می‌شود. ادرار نامنظم، نشانه اصلی سنگ کلیه است.
ادرار بو دار و تیره
ادرار بو دار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت در دستگاه ادراری یا کلیه باشد. همچنینادرار تیره می‌تواند نشانه عفونت در ادرار باشد.
عدم توانایی در کنترل مثانه
انسداد ناشی از سنگ کلیه می‌تواند جریان ادرار را متوقف کند. اگر نمی‌توانید ادرار کنید، به نزدیک‌ترین مرکز پزشکی بروید.
تهوع / استفراغ
در اتصالات عصبی مشترک بین دستگاه گوارش و کلیه‌ها سنگ کلیه ایجاد می‌شود که حالت تهوع، تب و لرز را به همراه دارد.
عفونت در دستگاه ادراری و کلیه‌ها
اگر تب و لرز را به همراه هر درد دیگری تجربه کردید به نزدیک‌ترین مرکز پزشکی مراجعه کنید.
علائم سنگ کلیه در هر سن و جنسیتی به دلیل تفاوت در مجاری ادرار متفاوت است:
درد کشاله ران یا شکم
ناراحتی معده
زنان:
درد یا خارش درآلت تناسلی
ترشحات
درد قاعدگی
کودکان:
بیقراری
تفاوت در رنگ ادرار و تکرر آن
خون در ادرار
اگر نگرانی‌هایی دارید به پزشک مراجعه کنید. اگر درد شدید و همراه با حالت تهوع و استفراغ، تب، خون در ادرار است.
علل ایجاد سنگ کلیه:
سنگ‌های کلیه اغلب هیچ دلیل قطعی ندارند، اما چندین عامل ممکن است ریسک ابتلا را افزایش دهد.
سنگ کلیه وقتی شکل می‌گیرد که ادرار حاوی مواد کریستالی بیشتری مانند کلسیم، منیزیم و اسید اوره نسبت به مایعات موجود در ادرار هستند. در عین حال، ادرار ممکن است فاقد موادی باشد که از چسبیدن کریستال‌ها به هم جلوگیری می‌کند تا یک محیط ایده آل برای ایجاد سنگ کلیه شکل بگیرد.
انواع سنگ کلیه:
دانستن نوع سنگ کلیه به تشخیص علت آن کمک می‌کند و ممکن است در مورد نحوه کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه‌های بیشتر سرنخ‌هایی به دست آورید.
انواع سنگ‌های کلیه عبارتند از:
سنگ‌های کلسیم:
اغلب سنگ‌های کلیه، سنگ کلسیم به شکل اکسید کلسیم هستند. اکسالیت یک ماده طبیعی است که در غذا وجود دارد و هر روز توسط کبد شما تولید می‌شود. برخی میوه‌ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات، دارای محتوای اکسالیت بالایی هستند.
عوامل رژیمی، دوز‌های بالای ویتامین د، عمل جراحی دور روده و چندین اختلال متابولیک می‌توانند غلظت کلسیم و اکسالیت را در ادرار افزایش دهند.
همچنین سنگ‌های کلسیم ممکن است به شکل فسفات کلسیم ایجاد شوند. این نوع سنگ در شرایط متابولیک، مانند لوله کلیوی اسیدوز رایج‌تر است. هم چنین این بیماری ممکن است با سردرد‌های شدید میگرن و یا با مصرف دارو‌های خاص صرع مرتبط باشد.
سنگ‌های استروویت:
سنگ‌های استروویت در پاسخ به یک عفونت مانند عفونت دستگاه ادراری شکل می‌گیرند. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت رشد کرده و بزرگ شوند، بعضی اوقات علائم و هشدار‌های کمی دارند.
سنگ‌های اوریک اسیدی:
سنگ اسید اوریک می‌تواند در افرادی شکل بگیرد که مایعات کافی نمی‌نوشندو یا مایعات زیادی را دفع می‌کنند، افرادای که رژیم غذایی حاوی پروتئین بالا دارند و کسانی که مبتلا به نقرس هستند. عوامل ژنتیکی خاص نیز ممکن است ریسک سنگ اسید اوره را افزایش دهند.
سنگ‌های سیستئین:
این سنگ‌ها در افرادی با یک اختلال ارثی شکل می‌گیرند و باعث می‌شود کلیه‌ها بیش از حد اسید‌های آمینه دفع کنند.
عوامل خطر سنگ کلیه:
عواملی که ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند عبارتند از:
سابقه خانوادگی یا شخصی:
اگر کسی در خانواده شما سنگ کلیه دارد احتمال ایجاد سنگ در شما بیشتر است. همچنین اگر قبلا یک یا چند سنگ کلیه داشته اید، در خطر ابتلا مجدد قرار دارید.
دی هیدراته:
عدم نوشیدن آب کافی روزانه می‌تواند ریسک ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند و یا تعریق زیادی دارند، ممکن است در خطر بالاتری نسبت به دیگران باشند.
رژیم غذایی خاص:
داشتن یک رژیم غذایی حاوی پروتئین، سدیم (نمک) و شکر زیاد ممکن است ریسک برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. نمک زیاد در رژیم غذایی شما میزان کلسیم و کلیه‌ها را افزایش می‌دهد و به طور قابل توجهی ریسک ایجاد سنگ کلیه را زیاد می‌کند.
چاقی:
شاخص توده بدنی بالا، اندازه زیاد سایز کمر و افزایش وزن با افزایش خطر سنگ کلیه مرتبط می‌باشد.
بیماری‌های گوارشی و جراحی:
جراحی کوچک کردن معده، بیماری التهاب روده و یا اسهال مزمن می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در فرآیند گوارشی شود که بر جذب کلسیم و آب تاثیر می‌گذارد و میزان مواد تشکیل دهنده سنگ را در ادرار افزایش می‌دهد.
بیماری‌های دیگر:
بیماری‌ها و شرایطی که ممکن است ریسک سنگ کلیه را افزایش دهند شامل هیپرپاراتیروئیدیسم، اسیدوز کلیه، دارو‌های خاص و برخی عفونت‌های دستگاه ادراری می‌شود.
تشخیص سنگ کلیه:
اگر از نظر پزشک مشکوک به داشتن سنگ کلیه باشید، باید آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی را انجام دهید، مانند:
آزمایش خون:
آزمایش خون ممکن است مقدار زیادی کلسیم یا اسید اوره را داخل خون نشان دهد. نتایج آزمون خون بر نظارت سلامت کلیه‌ها و بیماری‌های دیگر کمک می‌کند.
آزمایش ادرار:
تست ادراری که در طول ۲۴ ساعت جمع آوری شده ممکن است نشان دهد که شما بیش از حد از مواد معدنی تشکیل سنگ مصرف کرده یا خیلی کم از مواد جلوگیری در ایجاد سنگ استفاده می‌کنید.
برای این آزمایش، پزشک ممکن است درخواست کند که دو تست ادرار را در طی دو روز متوالی انجام دهید.
تصویر برداری:
تست‌های تصویر برداری از داخل دستگاه ادراری، ممکن است سنگ کلیه را نشان دهند. یک گزینه برای تصویر برداری، استفاده از اشعه ساده ایکس است، که شاید سنگ کلیه کوچک را نشان ندهد، گزینه دیگر پرتونگاری کامپیوتری (CT) با سرعت بالا یا دوگانه است که حتی سنگ‌های ریز را نشان دهد.
سایر گزینه‌های تصویر برداری شامل سونوگرافی، تست تشخیصی بدون ورود در حفره‌ی بدنی یا رسوخ در پوست و وریدی است که شامل تزریق رنگ به رگ بازو و گرفتن اشعه ایکس یا تصاویر به هنگام حرکت رنگ از طریق کلیه‌ها و مثانه می‌باشد.
آزمایش سنگ:
می‌توانید سنگ‌هایی را که از مجاری ادرار عبور می‌کند را داخل آزمایشگاه تست کنید.
درمان سنگ کلیه:
روش درمان برای سنگ کلیه بسته به نوع سنگ و علت متفاوت است.
سنگ‌های کوچک با کم‌ترین علائم:
اکثر سنگ‌های کوچک کلیه به درمان تهاجمی نیاز ندارند و می‌توانید آن‌ها را دفع کنید:
نوشیدن آب:
نوشیدن آب به اندازه ۱.۹ تا ۲.۸ لیتر روزانه ممکن است به پاکسازی سیستم ادرار کمک کند اگرچه پزشک به شما می‌گوید که مایعات بخصوص آب را به اندازه کافی بنوشید تا ادرار شفافی داشته باشید.
مسکن‌ها:
عبور یک سنگ کوچک می‌تواند باعث ناراحتی شود. برای تسکین درد‌های خفیف، پزشک ممکن است دارو‌های مسکن مانند ایبوپروفن، استامینوفن یا ناپروکسن سدیم را توصیه کند.
درمان‌های پزشکی:
پزشک ممکن است برای کمک به عبور سنگ کلیه، دارو تجویز کند. این نوع دارو‌ها که به عنوان مسدود کننده آلفا شناخته می‌شود، ماهیچه‌های را تسکین داده و به فرد کمک می‌کند که سنگ کلیه را سریع‌تر و با درد کمتری دفع کنند.
سنگ‌های بزرگ و آن‌هایی که علائم بیماری را ایجاد می‌کنند:
سنگ کلیه‌ای که نمی‌توان آن را با اقدامات محافظه کارانه درمان کرد به این دلیل که برای عبور بسیار بزرگ هستند یا به دلیل خونریزی، آسیب کلیه و یا عفونت‌های مجاری ادراری - ممکن است به درمان گسترده تری نیاز داشته باشند. درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ ها. برای برخی از سنگ‌های کلیه - بسته به اندازه و مکان - پزشک ممکن است یک روش به نام موج ضربه‌ای خرد کردن برون پیکری (ESWL) را توصیه کند.
(شوک) استفاده می‌کند که سنگ‌ها را به قطعات کوچکی می‌شکنند و تا در مجاری ادرار عبور کنند. این روند حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و می‌تواند باعث درد متوسطی شود، بنابراین ممکن است تحت دارو‌های مسکن و یا بی حسی سبک قرار بگیرید تا آسوده باشید
ESWL می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار، کبودی روی کمر و یا شکم، خونریزی در اطراف کلیه و دیگر اندام‌ها شود.
جراحی باید سنگ‌های بزرگ را در کلیه از بین ببرد. یک روش به نام زیر پوستی نفرولیوتومی شامل برداشتن سنگ کلیه با استفاده از تلسکوپ کوچک و ابزار وارد شده از طریق یک شکاف کوچک در کمر می‌باشد.
در طی جراحی، بی هوش خواهید شد و یک تا دو روز در بیمارستان بستری می‌شوید. پزشک ممکن است در صورت عدم موفقیت امواج صوتی، این جراحی را توصیه کند.
استفاده از اسکوپ برای از بین بردن سنگ‌ها:
برای برداشتن یک سنگ کوچک‌تر در پیشاب راه و یا کلیه، پزشک می‌تواند یک لوله با نور باریک (اورتروسکوپی) که مجهز به دوربین است از طریق مجرای پیشاب و مثانه تان عبور دهد.
زمانی که سنگ دیده شد، ابزار‌های ویژه‌ای می‌توانند سنگ را به دام بیاندازند یا آن را خرد کنند تا از ادرار عبور کند. سپس پزشک شما ممکن است یک لوله کوچک برای بهبود تورم در پیشاب راه ایجاد کند. ممکن است در طی این روند به بی هوشی عمومی یا موضعی نیاز داشته باشید.
جراحی غده پاراتیروئید:
برخی از سنگ‌های فسفات کلسیم توسط غدد مثانه بیش فعال ایجاد می‌شوند که در اطراف غده تیروئید، درست زیر سیب آدم (سیب گلو) قرار گرفته اند. وقتی این غده‌ها خیلی هورمون پاراتیروئید تولید می‌کنند (پرکاری پاراتیروئید)، میزان کلسیم می‌تواند خیلی بالا برود و در نتیجه ممکن است سنگ کلیه شکل بگیرد.
پرکاری پاراتیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که یک تومور کوچک و خوش خیم در یکی از غدد گوارش شما شکل می‌گیرد و یا یک بیماری دیگر را ایجاد می‌کند که منجر به هورمون پاراتیروئید بیشتر می‌شود. از بین بردن رشد غده، تشکیل سنگ کلیه را متوقف می‌کند. یا ممکن است پزشک درمانی را توصیه کند که باعث می‌شود غده پاراتیروئید هورمون بیشتری تولید کند.