کِشت پاییزه خوزستان زیر تیغ تنش های آبی + فیلم

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان؛ تیرماه ۱۴۰۰ بود که با کاهش آورد آب رودخانه‌های خوزستان زنگ خطر تنش آبی نواخته شد.

زنگ خطری که کاهش بارش‌ها و تغییرات اقلیمی از جمله عوامل به وجود آورنده آن بود.

به استناد آمار منتشر شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب، میزان بارش‌های ثبت شده در سال جاری نسبت به متوسط ۵۰ سال اخیر، کاهش معناداری را تجربه کرده است.

برای مثال میزان بارش حوضه آبریز کارون بزرگ و کرخه در سال جاری نسبت به سال گذشته به ترتیب با کاهش ۲۰۲ میلی متر و ۱۷۵ میلیمتری مواجه شده است.

اندک آبی که رها شد

ذخیره پشت سد‌ها وضعیت مطلوبی نداشت و نیروگاه‌های برق آبی به دلیل کاهش تراز مخازن سد‌ها یکی پس از دیگری از مدار خارج شدند.

تنش‌های آبی به وجود آمده ، معیشت کشاورزان و دامداران اهالی روستا‌های پایین دست سد‌های خوزستان را به خطر انداخت و راهی جز رها سازی آب از سد‌ها نبود.

فشار افکار عمومی ،  برگزاری تجمعات و همچنین در تنگنا قرار گرفتن معیشت روستائیان باعث شد ، همان اندک آب ذخیره شده هم رها سازی شود.

بخشی از آب رها سازی شده هم به دلیل کشت شلتوک در سطح ۹۰ هکتار در مسیر بلعیده می شد و رعایت نشدن الگوی کشت را گوشزد  کرد .
البته کارشناسان همزمان با باز شدن سدها ، به مخاطره افتادن کشت پاییزه را هشدار داده بودند.

کم بارشی در آبان امسال قطعی است

حالا در آستانه کشت پاییزه ، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان اعلام می کند: ذخیره آب سد‌های خوزستان تنها ۷ درصد است و با کمبود حدود ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعبی آب مواجه هستیم.

همزمان ، مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه نیز از خارج شدن هر سه واحد این نیروگاه از چرخه تولید برق به دلیل کاهش تراز آب خبر می دهد.

البته موضوع فقط مخازن خالی سد‌ها نیست ، بر اساس پیش بینی رییس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور ، در بیشتر نقاط کشور تا پایان آبان ماه شرایط کم بارش را تجربه خواهیم کرد  و به تدریج در اوایل آذرماه احتمال تغییر شرایط و بارش نزولات آسمانی در حد نرمال افزایش می یابد.

احد وظیفه با بیان این که تداوم این شرایط وضعیت کشت پاییزه و به خصوص کشت آبی را تحت تاثیر قرار می دهد گفت: با توجه به اینکه منابع زیر زمینی آب طی دهه‌های گذشته برای توسعه کشاورزی و سایر فعالیت‌های انسانی به طور بی سابقه ای مورد استفاده قرار گرفته و سطح آب آبخوان‌ها بسیار کاهش یافته ، با چالش‌های جدی در کاهش عملکرد و برداشت محصولات کشاورزی رو به رو خواهیم بود.

عدم توازن نیاز آبی کشت پاییزه با موجودی آب سد‌ها

دشواری شرایط موجود جایی حس میشود که عمده کشاورزان خوزستان در حال حاضر برای انجام کشت محصولات استراتژیک درفصل پاییز با مشکل مواجه هستند و میزان منابع آبی نمی تواند پاسخگوی نیاز کشت منطقه باشد.

بر اساس آمار جهاد کشاورزی سال گذشته مساحت کشت پاییزه خوزستان ۶۴۰ هزار هکتار اعلام شد، وسعتی که آبیاری آن به ۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب نیاز دارد.
میزان نیاز آبی که با منابع موجود همخوانی ندارد.

در همین زمان بود که علی شریفی مدیر برنامه ریزی مخازن سد‌ها و رودخانه‌های سازمان آب و برق  خوزستان پیشنهاد داد ؛ با توجه به کاهش شدید حجم مخازن سد‌ها ، برخی کشت‌های پائیزه حداقل تا شروع بارش‌ها به تعویق بیافتد.

تنش های آبی کام کشاورزان خوزستانی را تلخ کرد

آقای رجب زاده ۲۰ سالی می‌شود که در زمین‌های زراعی اطراف اندیمشک مشغول کشت و کار است.

او می گوید : تابستان گذشته به علت نبود منابع آب تنها در ۳۰ درصد از زمین زراعیش کشت انجام داد، اتفاقی که حالا در آستانه کشت پاییزه در حال تکرار شدن است.

این کشاورز اندیمشکی که از ۶۰۰ هکتار زمین زراعیش تنها مجاز به کشت ۱۵۰ هکتار شده است ، این میزان کشت را تامین کننده معیشت خود ندانست و گفت : سررسید وام هایی که برای خرید تجهیزات کشاورزی دریافت کرده ام فرا رسیده وهیچ گونه امهالی از سوی بانک ها به ما کشاورزان داده نشده است .

وی در ادامه گفت : معیشت کشاورزان در گرو تولید محصول است و در حال حاضر تعداد زیادی از بهره برداران متحمل خسارت شدند و هیچ گونه حمایتی بابت محدودیت های اعمال شده از آنان نشده است .

وی پرداخت حق نکاشت را به عنوان یک راه حل برای حمایت از کشاورزان مطرح کرد و گفت : امروز بیشتر از هر روز دیگری به حمایت دولت نیاز است تا توان و انگیزه ای برای ادامه کشت و کار در ما کشاورزان باقی بماند .

 حالا با توجه به این که الگوی کشت باید بر مبنای منابع آبی موجود باشد ، پرسش هایی درباره راهکار‌های برون رفت از تنش‌های آبی پیش رو که معیشت کشاورزان و امنیت غذایی را هدف قرار داده است مطرح است که برای پاسخ به آن به جهاد کشاورزی خوزستان رفتم .

کاهش حدود ۵۰ درصد منابع آب کشت پاییزه نسب به سال گذشته

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خوزستان با بیان این که آب و خاک از منابع پایه کشاورزی به حساب می‌آیند گفت: خوزستان با ۲/۲ میلیون هکتار اراضی قابل کشت آبی، منبع غنی ازخاک را داراست، ولی آنچه کشاورزی خوزستان را به مخاطره انداخته کمبود منابع آب است.

تورج نوروزی تصریح کرد: سال گذشته خریدِ ۲۵ درصد گندم، ۴۶ درصد کلزا و ۷۴ درصد چغندر قند پائیزه کل کشور در خوزستان انجام شد که نشان از اهمیت تولیدات پائیزه کشاورزی خوزستان دارد.

وی دلایل اهمیت کشت پائیزه در خوزستان را برشمرد:

بیشترین وسعت سطح زیر کشت کشاورزی خوزستان

افزایش تعداد کشاورزان و منتفعین کشت پاییزه به نسبت سایر کشت‌ها

تمرکز کشت‌های استراتژیک در پائیز  (گندم، کلزا، چغندر قند پائیزه)

تامین سبزی وصیفی کشور (تولید ۳ میلیون تن سبزی وصیفی در سال)

وی افزود: در سال جاری برنامه ریزی برای طراحی الگوی کشت پاییزه بر اساس منابع آب موجود ، نیاز‌های ملی و منطقه‌ای و معیشت کشاورزان انجام گرفت.

نوروزی بیان داشت : امسال میزان آبی که امکان تامین آن برای کشت‌های پائیزه وجود دارد ۳/۳ میلیارد مترمکعب است یعنی شاهد کاهش حدود ۵۰ درصدی منابع آب نسب به سال گذشته خواهیم بود.

وی خاطر نشان کرد: طبیعتاً در این شرایط با کاهش سطح زیر کشت و محدودیت تنوع محصولات رو به رو هستیم و باید سراغ کشت‌های سازگار با تنش آبی برویم.

وی ویژگی کشت‌های مورد نظررا این گونه بیان کرد: کشت‌هایی  با نیاز آبی کم (کم آب بر) که دوره رشد کوتاه تری داشته باشند و امکان کشت با تاخیر این محصولات در ابتدای آذر وجود داشته باشد .

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خوزستان دلیل کشت‌های با تاخیر پائیزه را احتمال بارش‌های موثر از ابتدای آذر دراستان اعلام کرد و گفت: در کارگروه ملی سازگاری با کم آبی ، الگوی کشت مطلوب مصوب شده که به شهرستان‌های مختلف استان ابلاغ شده است.

وی با بیان این که سطح زیر کشت پاییزه از حدود ۶۴۰ هزار هکتار سال گذشته به حدود ۴۵۰ هزار هکتار کاهش پیدا کرده است گفت: در کشت پاییزه امسال کاهش بیش از ۲۰۰ هزار هکتارسطح زیر کشت به دلیل تامین نشدن منابع آب را تجربه خواهیم کرد.

نوروزی مهمترین راهکار پیشگیری از خسارت‌های احتمالی و تولید بهینه محصولات را در اجرای روش‌های نوین آبیاری دانست و گفت: سیستم‌های نوین آبیاری می‌توانند بهره وری آب را از ۳۰ تا ۴۰ درصد ثقلی به حداقل ۸۰ درصد برسانند.

وی گذر از بحران به وجود آمده را منوط به رعایت الگو‌های کشت مصوب شده توسط کشاورزان دانست و گفت: بهره برداران علاوه بررعایت الگوی کشت ، بیمه محصولات کشاورزی به ویژه بیمه خشکسالی را به عنوان یک ضرورت پیگیری کنند.

بیشتر بخوانید : بهره گیری از شیوه نوین آبیاری، بهترین راهکار مقابله با کم آبی

راهکار‌های کوتاه مدت  برای گذر از مخاطرات کشت پائیزه

اقناع کشاورزان به وسیله بازدید از مخازن سد‌ها و مشارکت جوامع محلی در مدیریت منابع آب 

تاخیر کشت پائیزه تا ابتدای آذر ماه

محدودیت برداشت آب واحد‌های کشت وصنعت نیشکر در خوزستان

نظارت دقیق بر پمپ‌های غیر مجاز برداشت آب از رودخانه‌ها

توزیع بسته‌های حمایتی جایگزین کشت به کشاورزانی که امکان کشت برایشان فراهم نخواهد شد

بیمه محصولات کشاورزی 

راهکار‌های بلند مدت

تدابیر لازم برای مقابله با شوری و سختی آب که نه تنها زمین‌های کشاورزی بلکه تاسیسات آب شرب و صنعت را تحت تاثیر قرار میدهد (شوری و سختی که نتیجه کاهش حجم ذخیره آب پشت سد‌ها به وجود آمده است .)

جایگزینی محصولات با نیاز آبی کم و توسعه ارقام اصلاح شده به منظور افزایش بهره وری

توسعه واحد‌های گلخانه ای و کشت نشایی سبزی و صیفی

آموزش کشاورزان و ترویج راه‌های مقابله با تنش‌های محیطی

استفاده از روش‌های نوین آبیاری

نویسنده : زهراکیانی