نکات مهم در تنظیم لایحه حقوقی و دفاعیه
تنظیم لایحه حقوقی و دفاعیه نوشتن، چه روش و نکات مهمی دارد؟
به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، اصحاب دعوا (خواهان و خوانده) و هر کسی که نقشی در دادرسی دارد، می‌تواند گفته‌ها، دفاعیات و دلایل خود را تحت عنوان عریضه (نام‌گذاری قدیمی لایحه) یا لایحه دفاعیه به دادگاه تقدیم کند. در همه مراجع دادگستری و غیر دادگستری و مراجع قضایی و غیر قضایی (مراجع اداری، مانند دیوان عدالت اداری) تنظیم لایحه دفاعیه، کاربرد دارد.
بارزترین حسن و ویژگی لایحه دفاعیه این است که لازم نیست متن لایحه حقوقی را خودتان بنویسید و می‌تواند به‌دست یک وکیل باتجربه از زبان شما تنظیم شود. اگر کسی توانایی مالی وکیل گرفتن، نداشته باشد، می‌تواند از این راه، دفاع خوبی در دادرسی برای خود ترتیب دهد.
نکات مهم درباره فنون لایحه‌نویسی
شروع به نگارش هر متنی، مستلزم مقدمه‌چینی، شرح ماوقع مستندات و در نهایت، خواسته نگارنده است.
۱- قسمت‌های مختلف یک لایحه:
الف- مقدمه لایحه
در قسمت مقدمه، شرح کوتاهی از واقعیت بیان می‌کنیم. مخاطب شما می‌خواهد بداند موضوع چیست و باب اختلاف کجاست که با شرح مختصری در مقدمه، منشأ و سوابق اختلاف را بیان می‌کنید.
ب- متن لایحه
در قسمت متن لایحه رویدادها، استدلال‌ها و ضمایم را ذکر و از این‌ها برای جهت دادن به ذهن قاضی و نزدیک کردن او به نتیجه مطلوب و مورد نظر، استفاده می‌کنیم.
ج- نتیجه لایحه
در قسمت نتیجه، از مقدمه و دلایلی که ذکر شده است، نتیجه می‌گیریم.
۲- توجه به صورت و ظاهر یک لایحه
قاضی نیز یک انسان واجد احساس و قطعا صورت‌لایحه، نشانه شخصیت، جایگاه اجتماعی و نظم ذهنی و ظاهری ارائه‌دهنده آن و به‌نوعی، معرف او است. بنابر این، توجه به نوع سربرگ، رنگ قلم، نوع کاغذ و حتی فونت و درشتی کلمات می‌تواند مؤثر باشد.
۳- لحن لایحه
علاوه بر نظم ظاهری، لحن و نوع بیان مطلب در لایحه دفاعیه باید همراه با احترام به قاضی و طرف مقابل و نیز به‌کار بردن درست کلمات و رعایت دستور زبان و به‌کار بردن معنای واقعی کلمات باشد. قلم خوب و توانایی و مهارت‌های نوشتاری بالا همراه با دانش حقوقی، جان یک لایحه را شکل می‌دهند.
۴- خط لایحه
لایحه را خوانا و خوش‌خط بنویسید و در صورت امکان، آن را تایپ کنید.
۵- خطاب درست
بسته به این‌که مخاطب لایحه شما چه مرجعی است و در چه مرحله‌ای لایحه می‌دهید، خطاب شما به مقام پذیرنده لایحه، درست باشد. مثلاً قاضی دادگاه بدوی را رئیس خطاب کنید (و نه حاج‌آقا) یا قضات دادگاه تجدید نظر و دیوان را با توجه به این‌که قضات عالی‌رتبه هستند، عالی‌جناب خطاب کنید و درباره سایر مراجع، حسب مورد، واژه مناسب جهت خطاب، انتخاب شود.
۶- احترام
از کلمات احترام‌آمیز در آغاز و پایان لایحه نسبت به قاضی مخاطب، قاضی مراجع پیشین، طرف دعوا یا وکیل او استفاده کنید. توجه داشته باشید که اگر از طرف خود کینه نیز دارید، این حس برای قاضی وجود ندارد و اگر قصد انتقاد از طرف مقابل را دارید، انتقاد بدون توهین و توأم با احترام باشد.
احترام شما به قاضی، احترام به جایگاه قانون و مقام قضاوت است، نه شخصی که روبروی شما ایستاده است.
۷- انتخاب الفاظ، تعابیر و معانی درست
توجه داشته باشید که معانی کلمات حقوقی و غیر عام را در نظر بگیرید و از واژه‌های عامیانه در لایحه دفاعیه استفاده نکنید. ناخودآگاه در نظر قاضی که یک حقوقدان است، استفاده از واژه‌های عامیانه، نشانه بی‌سوادی محسوب می‌شود. (سواد و دانش حقوقی)
به‌عنوان مثال، عجیب است که گاه دیده می‌شود یک وکیل دادگستری از واژه احضاریه یا متشاکی یا متهمه، استفاده می‌کند.
۸- نگارش و املای درست
اگر در املا و نحوه نگارش کلمه‌ای تردید داشتید، تحقیق کنید. بهترین منابع در این‌باره، لغت‌نامه‌های موثق هستند.
۹- اغراق نکنید!
از زبان محاوره‌ای و اغراق‌آمیز در نگارش لایحه استفاده نکنید. اگر قاضی احساس کند که در بیان مطلب، اغراق و بزرگ‌نمایی می‌کنید، توجه او به لایحه شما کم می‌شود.
۱۰- لایحه یک درخواست است
خطاب و لحن لایحه شما نباید دستوری و آمرانه باشد. شما از قاضی درخواست می‌کنید و قاضی، حسب تشخیص، دستور می‌دهد.
۱۱- مختصر و مفید
از جملات کوتاه گویا و مختصر به‌جای زیاده‌نویسی، پرگویی و تکرار مطالب، استفاده کنید. به عبارت دیگر، حرف حساب بزنید، حاشیه نروید و موضوعات بدیهی را تکرار نکنید.
۱۲- بیان منظور
منظور، هدف و خواسته خود را به‌صورت روشن بیان کنید و پیچیده، سخت و مبهم، سخن نگویید. قاضی، وقت و فرصت این را ندارد که خیلی به لایحه شما جهت فهم و درک موضوع، فکر کند و در آن، وقت بگذارد.
۱۳- سخنان تکراری نگویید
گاه، نگارنده لایحه جهت تأکید، مقصود و دلیلی را مکرر در لایحه تکرار می‌کند. این نه‌تنها تأثیر بیشتری بر ذهن قاضی نخواهد گذاشت، بلکه ممکن است او را عصبی کند.
۱۴- احاطه به موضوع
قبل از نگارش لایحه، باید پرونده به‌طور کامل مطالعه شود و نگارنده لایحه باید به موضوع احاطه داشته باشد. بسیار بد است که قاضی متوجه شود شما به‌عنوان متقاضی، از موضوع محل اختلاف درک درستی نداشته‌اید.
۱۵- پاسخ به طرف دعوا
اگر لایحه شما در پاسخ به اظهارات طرف مقابل است، جواب همه ابهامات و ایرادات را به ترتیب بیان کنید که اگر قاضی، ابتدا لایحه او را خواند، با مطالعه لایحه شما به ترتیب، پاسخ، دلایل و دفاعیات شما را نیز دریافت کند.
۱۶- استناد به قوانین
استناد به مواد قانونی در یک لایحه دفاعیه ضروری نیست، اما بهتر است جهت تأثیرگذاری بر ذهن و تصمیم قاضی، بعد از هر استدلال و ارائه هر دلیل، مستندات قانونی آن نیز ذکر شود.
۱۷- پیوست‌های لایحه
در صورتی‌که پاسخ شما به مدارک موجود در پرونده است یا دلیل جدیدی معرفی می‌کنید، تصویر آن را پیوست لایحه کنید و جهت سهولت دسترسی و رؤیت قاضی، پیوست‌ها را شماره بزنید و در متن لایحه به شماره‌ها اشاره کنید.