تلخی‌های یک شیرین

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آذربایجان شرقی، صدای زنبور می آید، برای چشیدن کارمایه زنبورانِ درستکارِ بی ریایِ عاشقِ گل، راهم به اینجا کج شده است، دامنه سهند.

خوش رقصی زنبورها
جایی که با گذر از راهی خاکی و باریک و قدیمی، یکباره چنان گلباران می شوی که از عطر زنده گل ها، لبریز می شوی.
در دل این گلزارها، کندوها ردیف چیده شده اند و رقص زنبورها در اطراف این کندوها دیدن دارد.

زنبورهایی که گل ها را می بویند، شیره جان گل های اصیل را می مکند تا برای زنبور ِملکه، خوش رقصی کنند.
نه فقط زنبورها که هر کس بیاید، در دامنه سهند زمین گیر می شود، اما این همه ماجرا نیست...

ییلاق کردن کندوها، چیزی شبیه حمل بار شیشه است
مقصد بعدی ام، آغ داغ مراغه است، مسیر سنگلاخ است و مال رو؛ بعد از 60کیلومتر طی مسیر، می رسی به طبیعتی بکر که حدود 800 کندو نگهداری می شود.
می گوید: برای ییلاق کردن این کندوها با بار عسل شان، 60کیلومتر راه را 3ساعته طی کرده است، آن هم با وانت، چیزی شبیه حمل بار شیشه است.

آقای کارکن 57سال دارد و 30سال است که زنبور داری می کند.
می گوید: مشکل این است که به وقت تامین شکر، نمی توانیم خرید کنیم، و به وقت فروش عسل، مزه شیرین فروش ، زیر زبانمان می ماند.

روزگار کم شِکَری
او می گوید: درست است که اتحادیه به ما شکر می دهد، ولی برای هر کندو 3کیلو در نظر گرفته اند، در حالی که نیاز مصرفی برخی از کندو ها تا 30کیلوگرم شکر نیز می رسد.
برای اینکه این کندوها را شهد آور کند، سالانه 10تا15 تن شکر خرید می کند، سال گذشته علی رغم اینکه پول لازم را داشت و راضی بود با هر تعرفه ای شکر تهیه کند، اما دستش به شکر نرسید.

نیش زنبور را به جان خریده اند
در این گزارش راهم را به هر جایی از استان که صدایی از زنبورها به گوش می رسد و می توانی شهد شیرین شان را بچشی، کج می کنم و پای صحبت های آنهایی می نشینم که نیش زنبور را به جان خریده اند.

بیشترین کندوها در شهرستان های مراغه، میانه، تبریز، اسکو، شبستر و سراب قرار دارند.
"شهریار ملکی" تحصیلات امور دامی دارد، 48ساله است و 10سالی است که زنبور داری می کند، 100کندوی خود را در شهرستان میانه، در میانه راه قافلانکوه و دامنه کوههای بزقوش با چنگ و دندان نگه داشته است، آن هم در روزگار کم شکری.

معتقد است: زیاده روی در مصرف شکر، عیار عسل را پایین می آورد، برای تولید هر یک کیلو عسل، قریب به 4کیلو شکر نیاز است، بیش از این باشد، صرفا شکر تغذیه کرده است.
از دیگر نهاده های زنبور داری می گوید: از سمومی که باید به موقع دست شان برسد، ولی نمی رسد.

از داروهای اصلی زنبور که وارد بازار نمی شوند، آنچه که در بازار یافت می شود هم، یا قاچاقی است یا قیمت بالایی دارد.
در حالی که در دشت و کوه و طبیعت با مار، عقرب و رتیل دست و پنجه نرم می‌کند و پیر می‌شود، همین دو روز قبل، یکی از دلالان با او تماس گرفته و خواسته بود تمام محصولش را با نازل ترین قیمت یکجا بخرد، آن هم با قصد صادرات به کشورهای عربی.

در سوگ زنبورها ...
آقای ملکی می گوید: سردی هوا، خشکسالی و تامین نشدن به موقع نهاده های دامی باعث مرگ زنبورهایش شده است، 15زنبور مولد خود را از دست داده است، ناشکری نمی کند، در همین حوالی، دوستش 30زنبور مولد خود را از دست داده است.
می گوید: اگر از فوریت های این عرصه بگوییم، اصلاح نژاد زنبورها است، نژادهایی که باید ارزان و فراوان در اختیارشان قرار گیرد.

صحبت از تقابل نژاد ایرانی با نژاد "کارنیکا"ست، نژاد کارنیکا، زمستان گذرانی قوی و سالمی دارند، شدت رشد بهاره آنها بالا است، توان تولید بالای موم و مدیریت در ذخیره سازی عسل دارند، در برابر بیماری "کنه واروا" مقاوم هستند، علی رغم اینکه آرام هستند و خاصیت نیش زنی پایینی دارند، محصول بالایی تولید می کنند.

اصلاح نژاد ملکه اولویت است، اما ...
سعی می کنم، برای هر دردی که زنبور داران نشانم می دهند، مرهمی پیدا کنم.
مثل همین درد که اصلاح نژاد در کجای اولویت های سازمان جهادکشاورزی استان قرار دارد.

این سوال را مدیر امور طیور سازمان می پرسم و می گوید: اصلاح نژاد از اولویت های تحقیقاتی مرکز تحقیقات است، هرچند تاکنون نژاد خالص ایرانی معرفی نشده است ولی در خصوص هیبریدها و دو رگه های داخلی و وارداتی، تحقیقات زیادی صورت گرفته است.

رئوفی ادامه می دهد: البته فراخوانی هم به زنبورداران داده ایم که ملکه هایی که رفتار متعادل و به گزینی دارند و بالاترین رکورد تولید را بهنام خود می زنند را برای تکثیر و اصلاح نژاد، به مرکز تحقیقات معرفی کنند.

زهرِ زنبورِ عسل، هم تراز طلاست
این بار در محدوده صوفیان و شبستر، ماشین متوقف می شود، کلونی از دور پیداست، اما خبری از زنبوردار نیست، از کشاورزی که آن حوالی است می پرسم و می گوید: اتفاقا همین جا بود، با او که صحبت می کنم زنبوردار از راه می رسد.

می گوید: برای کاری به شهر سرزده بود، مثل یک ماه پیش که رفته بود به شهر و تا برگردد، تجهیزات فراوری عسلش را غارت کرده بودند.
جرات نزدیک شدن به کلونی ها را ندارم، یعنی از نیش زنبور می ترسم، اما او دوستی دیرینه با این زنبورها دارد، هر چه باشد عصای دستش هستند.

از حرفه اش می گوید: اینکه مثل خود زنبورها از یک بیماری نادر رنج می برد و تاکنون به رسمیت شناخته نشده است.
می افزاید: شاید اگر زنبوردار را تولید کننده می شناختند، الان برای تمامی محصولات زنبورداری بازار مناسب داشتیم، از عسل و ژل رویال گرفته تا گرده، برموم؛ حتی زهر زنبور عسل که هم تراز طلاست.

رئوفی بر دغدغه این زنبور دار صحه می گذارد، وقتی لابلای صحبت های خود می گوید: گزینه ای که ارز آوری خوبی دارد، زهرِ زنبورِ عسل است، خاصیت دارویی دارد و در دارو سازی، تولید مواد بهداشتی و مکمل های پروتئینی مورد استفاده قرار می گیرد.

شیرینی زهر به کام ایران نمی رسد
البته شیرینی این زهر به کام ایران نمی رسد، یعنی مصرف داخلی ندارد؛ این زهر صادر می شود، سال گذشته به گرجستان صادر شده بود و امسال نیز بطور کل صادرات زهر از کشور ثبت نشده است.

از ابتدای امسال تا به امروز هم حدود 10تن صادرات عسل به ارزش 500میلیون تومان به کشورهای مالزی، جزیره موریس و عراق صادرات عسل گزارش شده است، البته سالهای قبل امارات، کشورهای عربی، آذربایجان و ترکیه از مشتریان پرو پاقرص عسل ایران بودند.

برگردیم به ادامه دغدغه های زنبور دار که دارو ها را از بازار آزاد تهیه می کند، داروهای خارجی که بعضا برچسب تولید ترکیه خورده اند، و اغلب قاچاقی وارد شده اند.
به اذعان این زنبور دار، منبع موثقی که در مورد سلامت داروها مشاوره بدهد، وجود ندارد و در نتیجه زنبورها تلف می شوند.

می گوید: برای شروع 10زنبور مولد داشت، در 5سال به 120زنبور رسانده بود و بعد به برکت همین داروهای تقلبی که در بازار فراوان است، در کمتر از 3سال، جمعیت زنبورهایش به 50رسیده است.

به اعتقاد او، آموزش ها هم ضعف دارد، کارشناسی وجود ندارد که از کلونی بازدید کرده و بگوید: دهانه کندو به سمت غرب باشد یا شرق؛ و زنبوردار هم مثل زنبورهایش غریزی رفتار می کند.
برای اعطای وام هم کلی سنگ اندازی می کنند و ما مجبور می شویم، عطایش را به لقایش ببخشیم.

زنبورها بیمار نبودند؛ مسموم شدند
از این دردها که بگذریم، انتشار خبرهایی از مرگ زنبورها در سراب آنهم وقتی که فصل شروع کاری شان بود، مجابم کرد تا مسیرم را به سراب هم بیندازیم.

آقای شفیع نژاد از سراب؛ 56سال دارد و 30سالی است بعنوان زنبور دار فعالیت می کند.
اما قصه اش کمی فرق می کند، او داغ زنبور دیده است، لشکر زنبورهایش را اوایل امسال از دست داده، 50میلیون ضرر کرده است، کارشناسان گفتند، زنبورهایش بیماری "لوک" آمریکایی گرفته اند، بیماری که زنبورها را از پای درمی آورد.

اما نه تنها سوال او، که سوال دوستش آقای "پاشا جاوید" هم این است، اگر بیماری "لوک" گرفتند، پس چرا تمامی زنبورهای حوزه سراب و کندوها را معدوم نکردند.

مرثیه ای برای زنبورها
پاشا جاوید در چشم برهم زدنی، از 200زنبور به 120زنبور مولد رسیده است، در تائید صحبت های دوستش می گوید: چرا کندوهایی که مزارع یونجه ی اطراف آن را با داروی خاصی سمپاشی کرده بودند، لشکر زنبورهایشان را از دست دادند؟ و چرا دقیقا همان روز که این سمپاشی صورت گرفته بود، زنبورها از پای درآمدند.

از آرشیو اخبار، مصاحبه های مربوط به تلف شدن زنبورها در سراب را بررسی می کنم؛ مدیر جهادکشاورزی سراب گفته بود، بیماری "لوک" باعث مرگ این زنبورها شده است، اما بعدها نتایج آزمایشاتی که در مشهد بر روی این زنبورها صورت گرفته بود، استفاده از سموم کشاورزی را علت این کشتار معرفی کرده بود.

سم کشاورزی، کمر زنبورداران سراب را شکست
پاشا می گوید: این سم مورد استفاده هر چه بود، کمر زنبورداران این منطقه را شکست، ولی این درد بزرگی است که پیدا کردن سموم کشاورزی غیر استاندارد در بازار به راحتی آب خوردن است.
حالا شهریور است و فصل برداشت، سال قبل همین موقع 5 تن عسل برداشت کرده بودند و امسال به کمتر از یک تن رسیده است، تا ببینیم سال آینده چه پیش می آید.

وحدتیان فر رئیس اتحادیه زنبورداران استان و رئیس سازمان جهاد کشاورزی در این موضوع متفق القول هستند که به علت خشکسالی بی سابقه در استان و مخاطرات طبیعی و نوسانات نهاده ها، وضعیت تولید عسل خیلی پایین است و اگر تغذیه با شکر نباشد نمی توانیم از یک کندو، بیش از 5 کیلو عسل برداریم.

سایه سنگین خشکسالی های اخیر بر این حرفه به گونه ای است که، زنبور گاهی برای پیدا کردن گرده، حتی یک کیلومتر هم طی می کند، زمان رفت و برگشتی که هر چقدر طولانی تر باشد، در میزان تولید اثر مستقیم دارد.

ورود شکر به بازار، قطره چکانی است
شکر اصلی ترین نهاده، امروز در بازار آزاد 13هزار تومان است و قیمت دولتی آن 11هزار و 500تومان، در حالی که قیمت شکر قبل از اسفند سال گذشته 6هزار و 665تومان بود، چیزی حدود 2برابر افزایش قیمت.
اگر شکر، سهمیه دولتی باشد هیچ؛ وگرنه از بازار آزاد تهیه می کنیم، چیزی که این روزها ورودش به بازار قطره چکانی شده است.

شکر را اگر هم با سهمیه دولتی بدهند، در فصل خود به دست زنبور دار نمی رسد
به گفته وحدتیان فر، بهترین موقع برای شکر دهی، یکی اوایل بهار برای افزایش جمعیت و یکی بعد از برداشت و در فصل پاییز، برای زمستان گذارانی زنبور عسل است.

تا وقتی که اختلاف قیمت شکر دولتی با بازار آزاد زیاد بود، معاونت امور دام بصورت سراسری شکر تامین و در اختیار استانها قرار می داد، اما از وقتی این اختلاف قیمت، به حداقل رسید، تامین شکر را از سر خود باز کرد و زنبور دار خود مسئول تامین شکر شد.

کارشناسان صنعت زنبور داری می گویند: میزان مصرف شکر به منزله تولید عسل طبیعی و غیر طبیعی نیست، بلکه زنبور دار برای افزایش جمعیت زنبور و محصول خود کاملا مختار است که از شکر زیاد یا کم استفاده کند.

برای تولید عسل طبیعی در منطقه آذربایجان باید شکر دهی به زنبور از اوایل خرداد قطع شود؛ چون فصل شهد آوری در طبیعت شروع می شود.

رتبه اول کلنی، رتبه دوم تولید
تغذیه بهاره و پاییزه هر کندو در مجموع 10کیلو شکر است، طبق آمار سازمان جهادکشاورزی پيش بيني مي‌شود امسال تعداد ۲۳۵هزار کلني بومي و يک ميليون و ۳۱۹هزار و ۲۳۹کلني مدرن در 14هزار زنبورستان استان وجود داشته باشند.

اکبر فتحی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، در خصوص وضعیت فعلی تولید عسل در استان می گوید: این استان به لحاظ تعداد کلنی و جمعیت زنبور رتبه نخست و از نظر تولید عسل رتبه دوم کشور را را دارد، آن هم بعد از آذربایجان غربی.

براساس وضعیت همین کلونی ها، برآورد می شود 13هزار تُن عسل در استان تولید شود، که در مقایسه با سال99، حدود 15درصد کاهش نشان می دهد.

سال98 حدود ۱۵هزار و ۲۵تُن عسل در استان تولید شد که در مقایسه با سال۱۳۹۷ از افزایش ۱۵درصدی برخوردار بود.

تولید عسل در سراشیبی
این افت و خیز تولید عسل در کشور نیز با آماری که سال گذشته گودرز میرزایی، نایب رئیس اتحادیه زنبور داران کشور رسانه ای کرده بود؛ خود را نشان داد: "تولید عسل در کشور به کمتر از یک سومِ سال‌های قبل و در برخی مناطق به صفر رسیده"
جمعیت آماری زنبورداران در استان 12هزار نفر است، چه آنها که شغل اصلی شان است، چه آنها که به عنوان شغل دوم نگاه می کنند و چه کسانی که بصورت تفننی وارد این عرصه شده اند.

زنبور داری به معنی تولید عسل نیست
وحدتیان فر از سال79 کندو داری می کند و از سال83 هم بعنوان مدیر عامل اتحادیه زنبورداران استان منصوب شده است، او می گوید: اینکه این صنعت این همه تو سری خور شده است، ریشه در نداشتن نگاه حرفه ای به این حرفه دارد.

او راست می گوید: در دنیا، زنبورداری به معنای تولید عسل نیست، به این حرفه قبل از تولید عسل، به عنوان تسهیل و تسریع گردافشانی و بهره وری محصولات زراعی و باغی توجه می کنند، در حالی که در ایران، صرفا بعنوان تولید کننده عسل توجه می شود.

سرریز عسل تقلبی به بازار
عسل اگر اصل باشد، بنا به خاصیت شفا بخشی خود می تواند دستگاه گوارش را ضدعفونی کند، زخم معده را التیام ببخشد و در درمان بیماریهای عصبی، قلبی، استخوانی مفید واقع شود.

اگر زنبور و زنبوردار از موانع یادشده عبور کند، تازه محصولی تولید می کند که باید توان رقابت در بازار نابرابر را داشته باشد، بازاری که از عسل تقلبی سرریز شده، و شاید همین موضوع باعث شده که قیمت عسل با پنیر برابری کند.

متأسفانه بسیاری از موادی که به نام عسل با قیمت‌های پایین به فروش می‌رسد، عسل و حتی شکر نیست، بلکه ملاس چغندر، توت و خرما است که با دستکاری توسط سودجویان به نام عسل به خورد مردم داده می‌شود.

هم‌اکنون در تمام مغازه‌های سطح شهر و حتی کنار خیابان عسل به فروش می‌رسد، سوال اینجاست که آیا نهادهای نظارتی از این عسل‌ها نمونه‌برداری کرده اند که مشخص شود واقعا عسل است یا نه و اگر عسل است از چه کیفیتی برخوردار است؟

فروش این عسل‌ها با قیمت پایین نه‌تنها بازار فروش عسل واقعی را زیرسوال می‌برد بلکه باعث تهدید سلامتی مردم نیز می‌شود که لازم است نظارت شود.

صادرات عسل، تنها راه سبز پیش پای زنبور داران
اما از حق نگذریم، عسل ایران با توجه به 4فصل بودن کشور، مشتری های خاص خود را دارد و شاید تنها راه سبزی که پیش پای صعنت زنبور داری باشد، صادارت عسل است.

همان راه سبزی که در ایران از فقدان صنایع تبدیلی و بسته بندی و ضعف کلی کشور در بازاریابی بین المللی به‌شدت رنج می‌برد و بازارهای خود را در جهان هر روز از دست می‌دهد و وقتی به دیوار تحریم ها می خورد، با مراودات بانکی فعلی، امکان صادرات گسترده را ندارد؛ این را کاهش آمار صادرات به وضوح مشخص می کند.

هر چند در سالهای گذشته، ژل رویال، در صنعت زنبور داری استان و کشور برای خودش جا بازکرده و هر کیلو از آن 10تا15 میلیون تومان قیمت گذاری می شود، اما این فراورده هم چوب تحریم ها را می خورد.

زنبور داران و زنبورها، چتر حمایتی ندارند
از آقای کارکن در مراغه گرفته، تا شهریار ملکی از میانه و شفیع نژاد و جاوید از سراب، همگی یک وجه مشترک دارند و آن اینکه با همه سابقه ای که دارند، نه تنها خود حتی یک روز هم سابقه بیمه ندارند بلکه برای زنبورهای شان نیز چتر حمایتی ندارند؛ همان دردی که سایه امنیت شغلی را برایشان بی معنی کرده است.

اگر زنبور عسل را زنبور قرمز یا سارس بخورد، سرما بزند، بیماری بگیرد و هر اتفاق دیگری برای زنبورها به وجود بیاید کسی پاسخگوی ضرر وارد شده به زنبوردار نیست.
بیمه زنبور داران را از مدیر امور طیور سازمان جهادکشاورزی استان جویا می شوم، می گوید: بیمه زنبوداری در دستور کار وازرت جهاد کشاورزی است، طرحی که در صورت تصویب اجرایی خواهد شد.

هدفمندی یارانه ها و بیمه زنبور داران
رئوفی می گوید: سازمان تامین اجتماعی تا همین سال92، زنبورداری را به عنوان شغل می شناخت و بیمه می کرد، اما از سال 92 بیمه زنبورداری متوقف شده و نیاز به مصوبه مجلس دارد.
همان قطع به یکباره ای که باعث شد، علت را از مدیرکل سازمان تامین اجتماعی استان پیگیری کنم.

سمساری می گوید: طرح بیمه زنبور داران برمی گردد به تاریخ تصویب زمان اجرای هدفمندی یارانه ها، به اول آذر سال89.
در طرح هدفمندی یارانه ها، برخی از گروهها تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار گرفتند، قرار شد از مجموع 27درصد نرخ حق بیمه، 17درصد را بیمه شده پرداخت کند و 10درصد از محل هدفمند سازی یارانه ها، باید به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز شود.

در قالب همین طرح 432نفر تحت پوشش مقررات سازمان تامین اجتماعی قرار گرفتند، اما بر اساس پیش بینی های صورت گرفته در قانون برنامه پنجم توسعه، هر گونه بار مالی که برای صندوق تحمیل شده اول باید تامین اعتبار شود.

به گفته سمساری، از سال92 وقتی 10درصد حق بیمه تامین اعتبار نشد، سازمان تامین اجتماعی، بیمه شده جدیدی را تحت پوشش قرار نداد.
مدیر کل سازمان تامین اجتماعی استان می گوید: خبرها حکایت از این دارد که مجلس در مورد کشاورزان مصوباتی دارد، اما اولا به سازمان تامین اجتماعی ابلاغ نشده است، ثانیا مشخص نیست که زنبور داران در این تعریف گنجانده شده اند یا نه؟

او یادآور می شود: اگر مصوبه ای باشد و اعتبارات سازمانی در اختیار قرار گیرد، مجددا تحت پوشش قرار خواهیم داد.

ایران رتبه چهارم تولید عسل در دنیا
سالانه 70 هزار تن عسل در كشور تولید و روانه بازار مصرف می‌شود، اما مشكلی كه در این زمینه وجود دارد این است كه عسل تولید شده همانند سایر محصولات تولیدی از بسته‌بندی مناسبی برخوردار نیست.

بر اساس آخرین سرشماری در مهر ماه سال98، ایران با حدود 98هزار زنبورستان و نزدیک به 10میلیون و 600هزار کلنی، در تولید عسل پس از ترکیه، چین و آرژانتین رتبه چهارم جهان را به خود اختصاص داده و میزان تولید هم به حدود 112هزار تُن رسیده بود.

اما به گفته آقای میرزایی نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور، ایران در میزان بازدهی، تولید و کاربرد فرآورده‌های آن از جمله عسل، موم، بره موم، گرده گل و ژل رویال در زمینه‌های مختلف دارویی، آرایشی-بهداشتی و غذایی در جایگاه بیستم تا بیست و دوم جهان قرار دارد.
این آمارها وقتی جای تاسف می شود که کشوری مانند ترکیه تنها 20سال است که زنبور داری را آغاز کرده اما اکنون دومین زنبوردار دنیا است.

تسهیلات کم بهره از حرف تا عمل
از خان بیمه و تامین نشدن نهاده اصلی یعنی شکر که بگذریم، تسهیلات بانکی کم بهره هم تا بخواهد از بروکراسی های اداری عبور کرده و دست زنبورداران را بگیرد، به داغ زنبورهای شان نشسته اند، سطح پایین صنایع بسته بندی و ورود دلالان به بازار هم که حکایتی دیگر دارد.

فتحی از ارائه نشدن تسهيلات بانکي براي کلني داران در سالهاي اخير انتقاد می کند، آن هم زمانی که تلفات زمستاني کلني ‌هاي زنبورعسل در استان، در مقایسه با سالهای قبل نسبتاً زياد بوده است.

تا دو سال اخیر برای خرید کندو و توسعه و تجهیز زنبورداری، تسهیلات 100میلیون تومانی با بهره 14درصدی اعطا می شد، که متاسفانه این تسهیلات نیز متوقف شده اند و هم اکنون برای تامین اعتبار پرداخت این تسهیلات، مکاتباتی با سازمان برنامه و بودجه صورت گرفته است.

وحدتیان فر هم در ادامه با انتقاد از عملکرد سازمان جهادکشاورزی می گوید: برای مثال جهاد کشاورزی شهرستان مراغه ادعای اعطای تسهیلات با بهره کم دارد، ولی بیشتر به دنبال جمع کردن عملکرد هستند، ادعایی که هیچ سند و مدرکی ندارد.

در 4سال گذشته، ریالی تسهیلات نگرفته ایم
در 4سال گذشته، در استان برای صنعت زنبورداری یک ریال، تسهیلات اعطا نشده است، بعضی از آنها ورشکسته شده اند و آنها که مانده اند، با سیلی صورت خود را سرخ می کنند.

او می گوید: زنبورداران خواهان تسهیلات برای ارتقای سرمایه در گردش جهت ایجاد فرصت شغلی جدید نیستند، حداقل تسهیلات را می خواهند برای حفظ اشتغال موجود.

به گفته وحدتیان فر، اگر هم تسهیلاتی ارائه می شود، تسهیلات 18درصدی است، که طبق قوانین بانک کشاورزی 6ماه میانگین گردش حساب بررسی می شود، تا تسهیلات ارائه شود، این یعنی وام را به اعتبار زنبور دار ارائه می دهند.

نیش مشکلات، تا مغز استخوان زنبورداران
این ها درد مشترک زنبور داران است که از نیش زنبور برای شان تلخ تمام می شود، شاید همین وعده های سر خرمن است، که زنبور داران را مجاب می کند، تا در زنبورستان و زیر صدای زنبورها آرام بگیرند و زهر نیش آنها را به جان بخرند.

اما با این دردهایی که نیش اش تا مغز استخوان زنبورداران رسیده، اگر نوش دارو به موقع به داد آنها نرسد، شاید شیرینی عسل را در کام شان تلخ کند.

گزارش مکتوب از: اعظم قربانی ـ خبرگزاری صداوسیما ـ تبریز