سرهنگ «سید احمد کیا» گفت: پدافند هوایی قهرمان ما در دوران دفاع مقدس توانست مقابل تمام تشکیلات و تجهیزاتی که ابرقدرت‌ها در اختیار عراق قرار داده بودند، دفاع جانانه‌ای داشته باشد و از تمام منابع و اماکن حیاتی و حساس کشور محافظت کرده و از رزمندگان اسلام در مناطق عملیاتی، در برابر حملات هوایی دفاع کند.
هدف جنگ‌افروزان از تحمیل جنگ هشت‌ساله بر ملت ایران، درهم کوبیدن انقلاب اسلامی ایران بود، برای همین ابرقدرت‌های شرق و غرب نظیر آمریکا، شوروی و همچنین کشورهای اروپایی و سازمان «ناتو»، با سوءاستفاده از روحیات و جاه‌طلبی‌های «صدام»، او را برای مقابله با انقلاب اسلامی ایران پیش انداخته و با انواع و اقسام تجهیزات و تسلیحات پیشرفته نظامی، ارتش بعث عراق را تجهیز کردند؛ مثلاً براساس اسنادی که بعداً رو شد، ثابت کرد که آمریکا پیش از آغاز جنگ، با «صدام» توافق‌هایی داشته است و کمک‌های تسلیحاتی و اطلاعاتی بسیار ذی‌قیمتی مرتباً در طول جنگ به سمت نیرو‌ها و قوای «صدام» و حزب بعث سرازیر می‌شد.
حمایت‌های همه‌جانبه ابرقدرت‌ها از ارتش بعث عراق در حالی بود که جمهوری اسلامی ایران در محدودیت‌هایی نظیر تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی قرار داشت و نیروهای مسلح نیز با کمبودها و نواقصی در ابتدای شروع جنگ تحمیلی روبه‌رو بودند؛ هرچند که این کمبودها و نواقص کم‌کم با هدایت‌های امام خمینی (ره) و همچنین مجاهدت‌ها و ایثارگریهای جوانان و متخصصان این مرز و بوم وضعیت بهتری پیدا کرد؛ اما با این وجود، ارتش عراق به یاری ابرقدرت‌ها، از لحاظ تجهیزات نظامی همیشه نسبت به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برتری داشت؛ البته که جمهوری اسلامی ایران نیز در مقابل، از سلاح قدرتمندتری برخوردار بود که توانست در این «جنگ نامتقارن»، مقابل یک دنیا ایستادگی کند و این سلاح چیزی نبود جز ایمان به خدا و ایثارگری و مجاهدت‌های ملت و نیروهای مسلح.
اگر رویدادها و حوادث دوران دفاع مقدس را مرور کنیم، خواهیم دید که «نبرد هوایی» یکی از عرصه‌های جنگ نابرابری بود که ابرقدرت‌های جهان به انقلاب اسلامی ایران تحمیل کردند؛ اما با این وجود، متخصصان این مرز و بوم با توکل به خدا و ایثارگریهای خود، توانستند با تخصص و اراده پولادین، مقابل این تهدیدات نابرابر «دفاع جانانه» کنند که در این راستا، نام امیر سرلشکر شهید «منصور ستاری» به‌عنوان یکی از نخبگان این سرزمین، بر قله حماسه‌های دفاع هوایی دوران دفاع مقدس می‌درخشد.
سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته «سید احمد کیا» یکی از یادگاران دوران هشت سال دفاع مقدس است که در راستای دفاع از حریم هوایی کشور، در عملیات‌ها و مناطق مختلف در کنار شهید «منصور ستاری» حضور داشته و مسئولیت‌هایی نظیر جانشین فرمانده و رئیس عملیات سایت راداری تاکتیکی جنوب غرب کشور واقع در بندر امام خمینی (ره) را بر عهده داشته است؛ بنابراین به گفت‌وگو با این پیشکسوت نیروی پدافند هوایی و دوران دفاع مقدس نشسته‌ایم تا حماسه‌های «پدافند هوایی» ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس را برای ما تشریح کند.
بیشتر بخوانید:
* انهدام ۷۲ جنگنده دشمن در عملیات «والفجر ۸» با تدبیر سرلشکر ستاری
سرهنگ «سید احمد کیا» می‌گوید: «کشورهای مختلف، خصوصاً کشورهای مرتجع عرب در منطقه و همچنین کشورهای مستکبر نظیر «شوروی» از سمت شرق، «آلمان» و «فرانسه» از سمت غرب و کشورهای دیگر نیز در پشت صحنه، در طول هشت سال دفاع مقدس کمک‌های زیادی را از لحاظ تسلیحاتی و نیروی انسانی به ارتش بعث عراق کردند که کمک‌های آن‌ها باعث می‌شد تا عراق با تمام توان رزمی خود، علیه ما وارد عمل شود».
وی همچنین معتقد است: «پدافند هوایی قهرمان ما توانست مقابل تمام این تشکیلات و تجهیزاتی که ابرقدرت‌های شرق و غرب در اختیار کشور متخاصم عراق قرار داده بودند، دفاع جانانه‌ای داشته باشد و از تمام منابع و اماکن حیاتی و حساس کشور محافظت کرده و از رزمندگان اسلام در مناطق عملیاتی، در برابر حملات هوایی دفاع کند».
آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ماحصل گفت‌وگوی خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس با سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته «سید احمد کیا» است:
دفاع‌پرس: عملکرد کلی دفاع هوایی در دوران دفاع مقدس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
«دفاع هوایی» در طول هشت سال دفاع مقدس، به‌طور کلی در سه مرحله به‌وقوع پیوست؛ در مرحله اول، ما در برابر هجوم دشمن ایستادگی کردیم و توانستیم تا حد زیادی از پیشروی دشمن جلوگیری کنیم. در مرحله دوم موضوع بازپس‌گیری مناطق تصرف‌شده توسط دشمن مطرح بود که شامل چند عملیات نظیر «بیت‌المقدس» و... شد و مرحله سوم نیز مرحله «تنبیه متجاوز» بود که با عملیات‌هایی نظیر «والفجر هشت»، «کربلای پنج» و... صورت گرفت. این درحالی است که پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در کنار دیگر نیروهای مسلح کشور، در محاصره اقتصادی و تسلیحاتی قرار داشت؛ اما با این وجود، با بهره‌گیری از تلاش، ایثار و غیرت کارکنان خود، با تهدیدات دشمن مقابله کرد که این رمز پیروزی رزمندگان اسلام در دفاع هوایی بود.
دفاع‌پرس: تهدیدات هوایی در دوران دفاع مقدس چگونه بود؟
در طول هشت سال دفاع مقدس، کشورهای مختلف خصوصاً کشورهای مرتجع عرب در منطقه و همچنین کشورهای مستکبر نظیر «شوروی» از سمت شرق، «آمریکا»، «آلمان» و «فرانسه» از سمت غرب و کشورهای دیگر در پشت صحنه، کمک‌های زیادی را از لحاظ تسلیحاتی و نیروی انسانی به ارتش بعث عراق کردند که این کمک‌ها باعث می‌شد تا عراق با تمام توان رزمی خود، علیه ما وارد عمل شود.
عراق پیش‌بینی‌های لازم را پیش از آغاز جنگ تحمیلی به‌عمل آورده بود؛ یعنی پیش از ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ که رسماً ۱۱ پایگاه و فرودگاه و ۱۹ شهر ما را مورد حمله قرار داد، تجاوزاتی به مناطق مرزی و هوایی شمال‌غرب، غرب و جنوب غرب کشور انجام داده بود که نهایتاً حملات خود را در ۳۱ شهریور گسترش داد.
رژیم بعث عراق در زمینه نبرد هوایی پیش‌بینی‌های مختلفی، از جمله استقرار رادار‌های هوایی، هواپیماهای متعدد و سایت‌های شنود را انجام داده بود، تا جایی که ۹۰ سایت شنود را در مرز‌های ما مستقر و هواپیماهای «میراژ» و «سوپراتاندار» را سه‌ماه زودتر از فرانسوی‌ها خریداری کرد که هواپیماهای «سوپراتاندارد» را در نبرد دریایی، علیه نفتکشها و شناور‌های تجاری و اقتصادی ما به‌کار برد؛ به‌طوری که سکو‌های نفتی و جزیره «خارگ» که نبض اقتصاد کشور ما در آن دوران بود را مورد حمله قرار می‌داد. عراق همچنین با دریافت هلی‌کوپتر‌های «سوپر فرلون» که حامل موشک‌های «اگزوسه» بودند، پیوسته شناور‌های تجاری و نفت‌کش‌های ما را مورد حمله قرار می‌داد.
بخش نارنجی دم هواپیماهای «میراژ» ارتش بعث عراق نشانه‌ای بود که ایرانی‌ها به مصری بودن آن پی بردند
همچنین دشمن برای حمله به مناطق عملیاتی، پرواز‌های دسته‌جمعی انجام می‌داد؛ به‌طوری که در نوک حمله، از هواپیماهای اختلال الکترونیکی استفاده کرده و بر روی تمامی رادار‌های ما پارازیت می‌انداخت تا ما نتوانیم موقعیت دقیق هواپیماهای عراقی که به ما حمله می‌کردند را تشخیص دهیم. علاوه‌بر آن، پشت سر این هواپیماها، هواپیماهای ضدرادار نظیر «سوخو ۲۲» که «شوروی» به صدام داده بود، قرار می‌گرفتند که حامل موشک‌های X28 بوده و علیه رادار‌های موج دائم «High Power» و سایت‌های موشکی «هاگ» و رادار‌های «تپشی» ما فعال بودند. از سویی دیگر، دشمن به هواپیماهای «میراژ» فرانسوی مجهز بود که حامل موشک‌های هوا به سطح «AS37» بودند و با این تحهیزات، چشم رادار‌های ما را کور می‌کردند و پشت سر این هواپیماها نیز، از هواپیماهای بمباران خود استفاده می‌کردند که توسط ۲ سری هواپیما، در ارتفاع بالا و ارتقاع پایین، پوشش رزمی داده می‌شدند؛ بنابراین پرواز‌های دسته‌جمعی آن‌ها نفوذناپذیر می‌شدند.
دفاع‌پرس: با وحود تجهیزات پیشرفته‌ای که غرب و شرق در اختیار ارتش بعث عراق قرار می‌دادند، پدافند هوایی ارتش چگونه با این تهدید‌ها مقابله می‌کرد؟
پدافند هوایی قهرمان ما توانست در مقابل تمام تشکیلات و تجهیزاتی که ابرقدرت‌های شرق و غرب در اختیار کشور متخاصم عراق قرار داده بودند، دفاع جانانه‌ای داشته باشد و از تمام منابع و اماکن حیاتی و حساس کشور محافظت کرده و از رزمندگان اسلام در مناطق عملیاتی، در برابر حملات هوایی دفاع کند.
به‌عبارتی دیگر؛ پدافند هوایی در این برهه از زمان می‌بایستی، هم از اقتصاد کشور، هم از سراسر مرز‌های کشور و هم از مناطق عملیاتی از رزمندگان اسلام دفاع می‌کرد؛ بنابراین، پدافند هوایی چتری بود به مسافت ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع که کل فضای کشور و ماورای آن و همچنین مرز‌های کشور را پوشش می‌داد تا کوچک‌ترین تحرکی که از طرف کشورهای همسایه، خصوصاً کشور عراق صورت می‌گرفت را کشف و رصد کند و برای این‌که ماهیت این پرواز‌ها مشخص شود، سایت‌های شناسایی با دریافت فرکانس‌های الکترونیکی، اطلاعات لازم را در اختیار ما قرار می‌دادند تا متوجه شویم هواپیمایی که می‌خواهد به ما حمله نظامی کند، از چه نوعی و از چه امکاناتی برخوردار هستند.
همچنین، هواپیماهای شکاری نیروی هوایی ارتش در مناطق عملیاتی، به‌صورت پیوسته و ۲۴ ساعته با استفاده از سوخت‌گیری هوایی و کنترل رادار‌ها حضور داشتند و نفوذ هواپیماهای عراقی را به حداقل می‌رساندند؛ به‌طوری‌که رادار‌های زمینی، این هواپیماها را در مناطقی که از قبل مشخص شده بودند، هدایت می‌کردند و آن‌ها در گردش دورانی که در آن منطقه داشتند، بلافاصله بعد از رصد اولین تهدید توسط رادار، به‌سمت آن هدف متخاصم می‌رفتند که بعد از مراحل درگیری اولیه، با اجرای طرح تاکتیکی مناسب، علیه حمله دشمن اقدام تاکتیکی می‌کردند؛ مثلا اگر هواپیمای ما F14 بود، با استفاده از رادار خود می‌توانست از فاصله ۶۰ کیلومتری هواپیمای متخاصم دشمن را هدف قرار دهد. در مرحله نهایی رهگیری هوایی، خلبان هواپیما اعلام می‌کرد که من آماده دارم مسئولیت عملیات را برعهده بگیرم و بعد از اعلام این پیام، بر روی هواپیمای دشمن Lock-On انجام داده و سپس موشک خود را شلیک می‌کرد.
دفاع‌پرس: یکی از افتخارات پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس، انهدام هواپیمای «میگ ۲۵» ارتش بعث عراق بود؛ این اقدام چگونه صورت گرفت؟
در سراسر دنیا سابقه ندارد که بتوانند هواپیمای «میگ ۲۵» روسی را سرنگون کنند؛ چراکه هواپیمایی بلندپرواز است که بالای ۶۵ هزار پا، با سرعت ۳ تا ۳.۵ ماخ می‌تواند پرواز کند؛ ولی با این وجود، در آذر سال ۱۳۶۰ یک هواپیمای «میگ ۲۵» عراقی وقتی از پایگاه «حبانیه» عراق به‌پرواز آمد، توسط رادار مستقر در بندر امام خمینی (ره) رصد شد، اما با توجه به ارتفاع و سرعتی که داشت، نمی‌توانست علیه آن اقدام تاکتیکی انجام دهد؛ بنابراین آن را به رادار «بوشهر» واگذار کرد و رادار بوشهر نیز مسئولیت آن را با تاکتیک «حمله از روبه‌رو» در ۱۰۰ مایلی آن - که حدود ۱۸۰ کیلومتر می‌شود- به هواپیمای F14 واگذار کرد.
خلبان F14 با توجه به این‌که در یک ارتفاع پایین‌تری نسبت به «میگ ۲۵» می‌توانست پرواز کند، با مهارتی داشت، توانست به ۷۰ مایلی آن رفته و «میگ ۲۵» را در صفحه رادار خود ببیند و آن‌جا بود که اعلام کرد «من می‌توانم این هواپیما را هدف قرار دهم» و سپس با استفاده از حالت «پس‌سوز» یا همان «Afterburner» و با رفتن به ارتفاع ۴۸ هزار پا و ۵۵ هزار پا، بر روی هواپیمای «میگ ۲۵» Lock کرد و آماده AirAttack شد و نهایتاً موشک خود را در ۶۰ مایلی آن شلیک و آن هواپیما را بر فراز سکو‌های نوروز بر فراز «خلیج فارس» سرنگون کرد.
رادار «بوشهر» یکی از رادار‌های بسیار ارزشمندی برای پدافند هوایی در هشت سال دفاع مقدس بود؛ به‌طوری‌که به‌وسلیه هواپیماهای F۱۴ و هواپیماهای F۴ طرح پدافندی که به‌صورت ۲۴ ساعته در اختیار داشت، از جزیره «خارگ» دفاع می‌کرد؛ البته علاوه‌بر آن نیز می‌توانست از هواپیماهای F۱۴ و F۴ پایگاه‌های دیگر که در حالت «اسکرامبل» قرار داشتند نیز استفاده کند.
دفاع‌پرس: ابتدای این گفت‌وگو، گفتید که هواپیماهای «سوپراتاندار» و هلی‌کوپتر‌های «سوپر فرلون» ارتش بعث عراق شناور‌های تجاری و نفت‌کش‌های ما را در خلیج فارس تهدید می‌کردند، پدافند هوایی چگونه با این تهدیدات مقابله می‌کرد؟
بله؛ یکی دیگر از این مأموریت‌های پدافند هوایی در دوران هشت سال دفاع مقدس، حفظ و حراست از فضای خلیج فارس بود؛ به‌خصوص این‌که بندر خرمشهر نیز توسط بعثی‌ها تصرف شده بود و ما نمی‌توانستیم در آن‌جا عملیات پهلوگیری ناوگان دریایی را داشته باشیم.
پدافند هوایی در این مقطع می‌بایستی با تهدیداتی که در خلیج فارس که توسط هواپیماهای «سوپراتاندارد»، هلی‌کوپتر‌های «سوپر فرلون»، میراژ‌های ۲۰۰۰ و همچنین میراژ‌های حامل موشک‌های «اگزوسه» صورت می‌گرفت، مقابله می‌کرد؛ در این راستا، یکی از مأموریت‌های ما اسکورت کاروان‌های کشتیرانی در خلیج فارس بود و معمولا هر ۱۵ روز یک‌بار در این منطقه دلاورمردان پدافند هوایی در عرصه کشتی‌های نفت‌کش یا تجاری، با ضدهوایی مستقر شده و علیه تهدیدات هوایی که از طریق رادار‌ها به آن‌ها ابلاغ می‌شد، اقدام تاکتیکی می‌کردند. علاوه بر آن، زمانی که اسکورت کشتی‌ها و کاروان‌ها را داشتیم، حدود ۶ تا ۸ ساعت طول می‌کشید تا آن‌ها از دهانه «تنگه هرمز» وارد منطقه شوند و در بندر «امام خمینی (ره)» و یا در بندر «بوشهر» پهلو بگیرند.
خدمه عراقی در فرانسه در کنار «سوپراتاندارد» نیروی دریایی فرانسه
در این مقطع حساس، استکبار جهانی هم به کمک عراق می‌آمد؛ مثلاً هواپیماهای «آواکس» آمریکایی اطلاعات پروازی ما را به عراقی‌ها می‌دادند و کشورهای مرتجع عرب که در قسمت جنوبی خلیج فارس هستند نیز اطلاعات را در اختیار عراق قرار می‌دادند؛ ولی با این وجود، با تمهیداتی که اندیشیده می‌شد، نیروی هوایی ارتش با هدایت هواپیماهای شکاری F۴ و F۱۴ و هواپیماهای سوخت‌رسان، کشتی‌ها و نفتکشها را اسکورت می‌کرد، به‌طوری‌که حدود ۱۰ تا ۱۲ ساعت مقدمات عملیات طول می‌کشید و عملیات اسکورت نیز طی ۶ تا ۸ ساعت انجام می‌شد و نهایتاً می‌توانستیم کشتی‌های خود را به بنادر برسانیم.
در این مقطع اگر هواپیمایی علیه نفتکشها و کشتی‌های ما اقدامی می‌کرد، ما نیز علیه آن‌ها اقدام می‌کردیم؛ اگرچه به‌طور کلی در جنگ، هرچه هم که دفاع صورت بگیرد، ممکن است که در یک لحظه دشمن موفق به انجام اقداماتی شود، خصوصاً این‌که در دوران دفاع مقدس عراق از موشک‌های «اگزوسه» بهره می‌برد که توسط هواپیماهای «میراژ» و «سوپراتاندار» و نیز هلی‌کوپتر‌های «سوپر فرلون» مورد استقاده قرار می‌گرفت؛ ولی با این وجود، با چنگ و دندان از فضای آسمان «خلیج فارس» دفاع می‌کردیم، تا این کاروان‌ها به‌سلامت به مقصد برسند.