نهان گشت کردار فرزانگان

از آخرین باری که به شیراز آمده بیش از دو سال می‌گذرد، فعال میراث فرهنگی است و دلش به خشت خشت بنا‌های دیرسال این مرز و بوم، بسته است.
اولین بار موضوعِ شاخ‌شدنِ هتل آسمان برابر ثبت جهانی ارگ کریم‌خان، خانم دیبا و دوربینش را راهی شیراز کرد؛ موضوعی که سال هاست در کانون توجه افکار عمومی و دوستداران میراث فرهنگی قرار گرفته است.
                                        
آسمان، هتلی که حریم منظری ارگ کریمخان زند در شیراز را مخدوش و از ثبت این ارگ تاریخی در فهرست آثار جهانی یونسکو جلوگیری کرده است.
جستجویی در گوگل نشان می‌دهد پیشینه ساخت هتل آسمان به سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ باز می‌گردد، آن زمان که مالک کنونی‌اش از طرف سازمان ایرانگردی و جهانگردی وقت به شهرداری شیراز معرفی شد.
در سوم اسفندماه ۱۳۸۱ با ساخت این مجموعه گردشگری به‌صورت سه طبقه زیرزمین، همکف و ۶ طبقه هتل موافقت شد.
یک سال بعد کمیسیون ماده ۵ با افزایش ۴۰درصدی تراکم، معادل ۸ طبقه، موافقت کرد و درست از این همین‌جا داعیه قامت افراشتن این هتل و تهدید حریم منظری ارگ کریمخان ایجاد شد تا آنجا که مالک هتل در خردادماه ۱۳۸۴ مجوز اضافه‌شدن طبقات هشتم، نهم و بالکن روبسته آن را نیز کسب کرد.

در ادامه در ۲۲اسفندماه ۱۳۸۴ با افزایش سطح اشغال، چهار طبقه زیرزمین و طبقات دهم و یازدهم به‌صورت هتل، دوازدهم و سیزدهم به‌صورت اتاق کنفرانس و طبقات چهاردهم و پانزدهم به‌صورت هتل و افزایش فضای بالکن روبسته موافقت شد.

به گفته کارشناسان از اینجا تخلف آشکار در صدور مجوز‌ها و تصویب مصوبات کمیسیون ماده پنج، محرز  و تعیین نشدن سقف ارتفاعی در مصوبه کمیسیون ماده پنج نیز زمینه‌ساز تخلفات بعدی شد.
خشت اول، چون نهد معمار کج ...
در ادامه این روند، سازمان میراث فرهنگی نیز با تایید نقشه‌های معماری در هجده طبقه و ارتفاع حدود ۷۰ متر موافقت کرد و درنتیجه مجوز ساخت بنا به‌واسطه تعیین‌نشدن سقف ارتفاعی در مصوبه کمیسیون ماده پنج، باز هم افزایش یافت.
بعد‌ها مدیرکل میراث فرهنگی فارس در پاسخ به این مساله گفت: نقشه ساخت این هتل سال ۸۲ در معاونت سرمایه گذاری میراث فرهنگی فارس تایید شده و درسال‌های بعد تعداد طبقات این هتل افزایش یافته که میراث فرهنگی نقشه‌های جدید را تایید نکرده و از این موضوع هم مطلع نبوده است.
سال ۹۲ که از میانه عبور کرد، قد برافزاشتن یک هتل مرتفع در ابتدای خیابان رودکی شیراز، خبرساز شد و انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری اولین گروهی بود که به این موضوع واکنش نشان داد.

                                      
همان سال مدیرکل میراث فرهنگی فارس اعلام کرد که ارتفاع هتل آسمان باید براساس استاندارد‌ها حدود ۵۴ متر باشد، اما مالک ادعا دارد برای ساخت یک هتل ۶۷ متری مجوز دارد.
تلاش‌ها برای کوتاه کردن قامت هتلی که گفته می‌شد قرار است تا ۱۸ طبقه اوج بگیرد و مقاومت سرمایه گذار به استناد مجوزی که از مبادی قانونی برای احداث هتلش دریافت کرده بود در زمستان سال ۹۳ با موضع گیری رسمی انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس و ورود شورا و شهرداری شیراز به ماجرا، بعدی تازه‌ای به خود گرفت و اخبار حاکی از دریافت مجوزی برای تخریب طبقات بالاتر از چهاردهم رسانه‌ای شد.

روزگار ناخوش ارگ کریمخان زند در سایه 'آسمان'
به گفته مصیب امیری، مدیرکل وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس «تعداد طبقات در مجوز اصلی احداث این هتل ۱۴ طبقه بوده، اما در هنگام ساخت‌وساز مالک هتل اقدام به ساخت این هتل در ۱۸ طبقه کرده است که این موضوع تخلف است و طبقات اضافی باید تخریب شود.

                                     
بهار ۹۴ بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی مجوز تخریب چهار طبقه از این هتل در شیراز صادر شد که تا پایان آبان ماه همین سال این حکم اجرا نشد.
پس از ساخت طبقات و نقض آشکار حریم بصری ارگ کریم‌خان و همچنین ورود رسانه‌ها به موضوع، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خردادماه ۱۳۹۴ درباره لزوم کاهش ارتفاع مجموعه به میزان ۴ طبقه تاکید کرد.
بالاخره اردیبهشت سال ۹۵، ماموران تخلفات شهرداری شیراز با حکم قضایی برای تخریب بخشی از این سازه وارد عمل شدند و با تخریب دو طبقه از چهار طبقه اضافی هتل ۱۸ طبقه آسمان، امید‌های ثبت جهانی مجموعه تاریخی کریمخانی را دوباره زنده کردند.

                                      
اگر چه آسمان ۲ متر و ۲۰ سانتی‌متر کوتاه آمد، اما این اقدام برای کم کردن سایه سنگینش از سر ارگ کریمخان کافی نبود و همچنان سازه سفید آن به چهره گندمگون و خسته ارگ، دهن کجی می‌کند.

هتلی که هنوز مقابل ارگ کریمخانی کوتاه نیامده!

پس از آن و در شهریور ۹۶ شهردار وقت شیراز در جلسه علنی شورای شهر هتل آسمان را تهدید خواند و با اشاره به مستنداتی که در دست داشت، تاکید کرد که حداقل ۲ طبقه دیگر از هتل باید تخریب شود.
علیرضا پاک فطرت اضافه کرد: در مکانی که هتل آسمان ساخته شده ضابطه M۶ است، مالک آن در سال ۸۰ شش طبقه را اسکلت زد و به پیاده رو تجاوز کرد که به کمیسیون ماده ۱۰۰ رفت و مشخص نیست به چه صورت کمیسیون ماده ۱۰۰ با این تخلف موافقت کرد.
به گفته شهرداروقت شیراز در مرحله بعد مالک، عدم خلاف ۶ طبقه را گرفت و در این فرایند باز مشخص نیست چگونه این پرونده سه تا چهار بار به کمیسیون ماده پنج رفته و در نهایت ارتفاع هتل به ۱۴ طبقه رسیده است!

آه کریم‌خان دامان هتل آسمان را گرفت

مردادماه ۱۳۹۸ بود که نام آسمان بر سر زبان‌ها افتاد و به قول برخی کاربران فضای مجازی «آه کریم‌خان دامان هتل آسمان را گرفت».
دود غلیظی از آسمان برخاست و پرونده بایگانی شده این هتل را نزد دوستداران میراث فرهنگی شیراز بازکرد و این هتل را در صدر اخبار استان قرار داد.

                                    
آتش‌سوزی از طبقه منفی دو این هتل درحال ساخت، آغاز شد و دود آن به طبقات بالاتر سرایت کرد.
خاموش کردن آتش بیش از ۱۴ ساعت طول کشید و به دلیل آسیب بسیار به سازه‌های این هتل و حرارت بیش از ۶۰۰ درجه سانتیگرادی این آتش‌سوزی، و جلوگیری خطرات ناشی از ریزش احتمالی هتل آسمان، خیابان رودکی شیراز ۶ روز مسدود شد و سازه هتل زیر ذره بین کارشناسان فنی قرار گرفت.

آسمانی که زمین نمی‌خورد

از سرد شدن آتش آسمان بیش از دو سال می‌گذرد، اما آتش موافقان طرح تخریب طبقات اضافی هتل، همچنان تند تند است.
تا آنجا که در کارزاری اینترنتی هزاران امضا برای رسیدگی به وضعیت هتل و آسیب‌های آن برای ثبت جهانی محور زندیه جمع‌آوری شده است.

مسعود قناعتیان، فعال گردشگری می‌گوید: ثبت جهانی محور زندیه، کاهش ارتفاع هتل آسمان و نیز تخریب طبقاتی که منظر ارگ را نازیبا ساخته، خواسته مشخص مردم است.
به اعتقاد او ناسازگاری معماری هتل با محور زندیه، آسیب‌های هنری، اجتماعی و بین‌الملی به همراه دارد.

به گفته او فعالیت سرمایه‌گذاران و هتل‌داران در شیراز اهمیت دارد؛ اما نه تا جایی که حقوق شهروندان را زیر پا بگذارند.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی فارس نیز معتقد است هتل آسمان با ضابطه‌های میراث فرهنگی مطابقت ندارد و در صورت اجرا نکردن حکم تخریب، پس از اتمام کار و در زمان بهره برداری نیز نیاز به مجوز میراث فرهنگی دارد و مجوز به این هتل با شرایط کنونی تعلق نمی‌گیرد.
امیری تصریح می‌کند: ظرفیت ثبت جهانی مجموعه زندیه فراهم شد، اما به دلیل ساخت غیر مجاز این هتل نتوانستیم این مجموعه را ثبت جهانی کنیم و این مهم به تاخیر افتاد.

سیادتان رییس جامعه هتلدران استان فارس نیز می‌گوید: هتل درحال ساخت است، اما باید تکلیف آن زودتر روشن شود. این پرونده شاکیان زیادی دارد از سرمایه‌گذار گرفته تا شهرداری و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
به بیان او باید طبقات مزاحم آن تخریب شود که تعداد آن به رأی دادگاه موکول شده است.
خشایار شیبانی پژوهشگر شهرسازی، اما نظری دیگر دارد.
او با بیان این که ۱۰ مؤلفه موجب ثبت یک بنا می‎شود که باید همه آن‌ها را در کنار هم بررسی کرد، می‌گوید: حریم منظری ممکن است به ثبت جهانی این محور آسیب وارد کند، اما به تنهایی عاملی برای ثبت جهانی محور زندیه به شمار نمی‌رود.

او توضیح می‌دهد: برای ثبت جهانی یک اثر، مساحت، عناصر ارزشمند بافت و ... براساس معیار‌های یونسکو مد نظر قرار می‌گیرند.

این پژوهشگر شهرسازی مدعی است تا سال ۲۰۱۹ یعنی سال ۱۳۹۸ تنها پرونده‌ای که در استان برای ثبت جهانی در دست بررسی قرار گرفته، بنا‌های محور ساسانی بوده و موضوعی تحت عنوان ثبت جهانی محور زندیه، پرونده نشده است.

شیبانی معتقد است نباید در کنار این مباحث، از تاثیری که ساخت یک هتل بر اقتصاد شهری، توسعه شهر و گردشگری آن دارد، غافل بود.

شیراز، همچنان چشم انتظار پایان ماجرا

اکنون نزدیک به دو دهه از اخذ مجوز تا ساخت این هتل می‌گذرد و دوستداران میراث فرهنگی همچنان پیگیر ماجرا‌های این هتل خبرسازند.
پیگیر اینکه پرونده هتل آسمان چگونه بسته می‌شود؟
برنده این کارزار کیست و سرانجام برای مختومه کردن پرونده این هتل چه تصمیماتی اتخاذ می‌شود؟

                           
دیبا در میانه محوطه ارگ کریمخان شیراز ایستاده؛ جایی در تلاقی دیروز و امروز.
دوربین دیبا باز هم بنای دیرسال ارگ را نشانه رفته و در تلاش برای یافتن زاویه‌ای مناسب برای به تصویر کشیدن شکوه این اثر چهارصدساله است.
نمایشگر باطری دوربین، شارژ کم آن را فریاد می‌کند ؛ لنز دوربین دیبا، همچنان در جستجوی زاویه‌ای پاک رو به آسمان است .
* مریم شمس 
خبرگزاری صداوسیما - شیراز