با وجود گذشت هجده ماه از آغاز کرونا، ما هنوز درگیر اوج گیری های گاه و بی گاه این ویروس خانمان سوزیم.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز قم؛ نزدیک یک سال و نیم پیش بود که پس از بیم و امید‌های فراوان درباره آمدن یا نیامدن کرونا به ایران، اولین مورد ابتلا و فوتی ناشی از این بیماری در قم گزارش شد. این ماجرا آغاز بحرانی بود که هنوز به سرانجام نرسیده؛ بحرانی که بیش از گنجایش ورزشگاه بزرگ آزادی از ایرانیان قربانی گرفته و بسیاری از کسب و کار‌ها را از رونق انداخته و کادر درمان را دچار فشاری طاقت فرسا کرده.
کرونا، این ویروس ماجراجو، ۱۸ ماه است که به بخشی از زندگی، دغدغه و مسئله همه مردم دنیا تبدیل شده.
موج نخست و روز‌های پر وحشت ماه‌های آغازین همه گیری که گذشت، کمتر کسی فکر می‌کرد، کرونا هر بار وحشیانه‌تر حمله کند، پس از مدتی فروکش، موج دوم و در پی آن موج سوم رخ نمایی کرد و هر بار بیمارستان‌ها را شلوغ‌تر می‌کرد و در این بین، رخت سیاه بر تن برخی شهروندان می‌دوخت.
نوروز ۱۴۰۰ با موج چهارم شروع شد، اما همراهی مردم در رعایت دستورالعمل‌ها سبب شد این موج بهتر مدیریت شود، ولی هنوز موج چهارم فروکش نکرده بود که هشدار‌ها و زمزمه‌ها خبر از موج جدید این همه گیری می‌داد، موجی که این بار به سلاح دلتای هندی مجهز شده بود و گستاخ تر، بی رحم‌تر و بی محاباتر از امواج گذشته در بین افراد جامعه دست به دست می‌شد.
این موج خیلی زود قم را درنوردید و بار دیگر منحنی فوتی ها، مبتلایان و بستری‌ها را صعودی کرد. تعداد بیماران بستری را در کمتر از دو ماه، از عدد ۲۰۰ به بیش از ۹۰۰ نفر رساند و به صورت میانگین روزانه ۱۷ بیمار را به کام مرگ کشاند، کوتاهی و کم کاری برخی از ما هم، یار و مددکار دلتاویروس شد تا شهر، رنگ قرمز پر رنگ به خود بگیرد.
روح و روان فرسوده مردم، که خسته بودند از رعایت دستورالعمل ها، فاصله گذاری اجتماعی و زدن ماسک، باری شد تا موج پنجم قوت و قدرت بیشتری به خود بگیرد.
چشم‌هایی که می‌بیند، ولی باور نمی‌کند
هشدار‌های روز‌ها و ماه‌های اول مسئولان بهداشتی درباره ضرورت رعایت دستورالعمل‌ها و اعمال محدودیت‌های کرونایی در رفت و آمد‌ها و کسب و کار‌ها در چهار موج اول سبب همکاری مردم و گذار به موقع از چهار موج اول شد، ولی با شروع موج پنجم گویا عادی انگاری جای واهمه را گرفت، محدودیت‌ها جدی گرفته نشد، حلقه نظارت‌ها فراخ‌تر شد و مردم هم رعایت دستورالعمل‌ها و زدن ماسک را به حداقل رساندند، تا جایی که رقم بالای ۷۰ درصدی استفاده از ماسک در قم به نزدیک ۴۰ درصد رسید.
این درحالی بود که کرونا در وجب به وجب شهر و بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و پایگاه‌های بهداشت افسارگریخته جولان می‌داد، گویا تعداد بالای ۵۰۰ نفر موارد کرونا مثبت در روز، شمار سه رقمی موارد بستری در ۲۴ ساعت و فوتی‌های دو رقمی به اعداد و ارقامی عادی بدل شده بودند.
در یکی از شعب بانک‌های سطح شهر به سراغ یکی از کارمندان رفتم، از او درباره شرایط رعایت دستورالعمل‌ها پرسیدم، او که فهمید خبرنگارم، سفره دلش را باز کرد و لب به گلایه و شکایت باز کرد، گلایه از شهروندانی که نه برای سلامتی خود ارزشی قائل هستند و نه اطرافیانشان. از موارد متعدد بحث‌ها و جدل‌ها با مشتریان درباره ضرورت استفاده از ماسک گفت. از اینکه وقتی به مشتریان بدون ماسک خدمات بانکی نمی‌دهند و چه پرخاش گری‌هایی که نمی‌بینند و داستانی را تعریف کرد که باورش سخت بود: یک ماسک برای دو نفر؛ می‌گفت دو نفر که برای دریافت وام به شعبه مراجعه کرده بودند، به نوبت از ماسک مشترک استفاده کردند تا بتوانند کار بانکی خود را انجام دهند.
از طریق یکی از آشنایان تلفنی با یک پرستار هم کلام شدم، دلش پر بود از مردمی که چشمشان را به روی واقعیت کرونا بسته اند و رعایت حداقلی که همان ماسک است را نادیده می‌گیرند. انگار آن چه مردم به چشم می‌بینند را دیگر باور نمی‌کنند.
بدرقه‌ای پر خطر
در موج پنجم آرامستان اصلی شهر، یعنی بهشت معصومه هم روز‌های متلاطمی را به خود دید، با دوربین خبر دو روزی را در میدان بودیم، آنچه دیدیم شمار قابل توجه فوتی‌هایی بود که روزانه در قطعات مختلف این آرامستان به خاک سپرده می‌شدند، یک طرف ماجرا مردمی بودند که برای تشییع و تدفین و تسلی به خانواده‌های عزادار می‌آمدند، طرف دیگر ماجرا اما، سیل جمعیتی بود که برای زیارت اهل قبور فوج فوج به آرامستان‌ها می‌روند، انگار ویروس را پشت درب قبرستان پیاده می‌کنند و نمی‌ترسند از این همه ازدحام...
شهری که مرگ را در فراموشی پذیرفته
سطح شهر هم چندان بوی کرونا نمی‌دهد، آنچه که از نزدیک می‌دیدم بازار‌های مسقفی است که قاعدتاً باید در شرایط قرمز کرونایی تعطیل باشد، اما انگار موج پنجم رگه‌ای از فراموشی و ساده انگاری را در شهر تزریق کرده... همه مشغول کسب و کار، بدون محدودیت‌ها و بدون تعطیلی، در این میان فقط تداوم محدودیت تردد شبانه بر جای مانده که آن هم کسی به آن وقعی نمی‌نهد، و این طنز تلخ ماجراست...
در بازار قدیمی به سراغ یکی از فروشندگان قدیمی رفتم که مغازه‌ی فروش لوازم خانگی اش پر بود از خریدارانی که بدون توجه به دستورالعمل‌ها در فضایی مسقف مشغول خرید بودند، آقای وحیدی فروشنده می‌گفت: کرونا تمام شده باشد یا نه همه‌ی ما خسته هستیم و باید زندگی کرد، به هر قیمتی، مخصوصا ما بازاری‌ها که تا پای ورشکستگی رفتیم و از طرفی مردم هم از خانه ماندن و ماسک زدن‌ها خسته هستند.
موضوعی که رئیس دانشگاه علوم پزشکی در میانه موج پنجم بار‌ها به آن ازعان کرد، دکتر قدیر می‌گفت: تجمعات در داخل شهر باعث سینوسی شدن وضعیت کرونا در استان قم شده است، به گفته وی ۲۵ درصد مرگ و میر‌های کرونایی قم در روز‌های اول بستری رقم می‌خورد و حدود ۳۰ درصد فوتی‌های کرونایی نیز در روز‌های سوم تا پنجم در بیمارستان ثبت می‌شود که نشان دهنده مراجعه دیر هنگام به بیمارستان است.
او هر بار در مصاحبه می‌گفت: کاهشی شدن ابتلا، بستری و فوتی به رفتار‌های مردم بستگی دارد و روند تولید بیماری همچنان بالاست و مردم با کاهش حضور در تجمعات، کاهش ترددها، و فاصله گذاری و ماسک زدن می‌توانند روند تولید بیماری را به مرحله کنترل درآورند، او حتی در مصاحبه نیمه مرداد شرایط را بحرانی توصیف کرد و با اذعان به وضعیت بسیار نگران کننده شیوع کرونا در قم تعطیلی و قرنطینه یک هفته‌ای کامل شهر قم را خواستار شد؛ موضوعی که البته هیچ گاه عملیاتی نشد.
هر چه که بود و هست، موج پنجم با وجود مسلح شدن به سویه جهش یافته، بیشترین بهره را از کم توجهی ما آدم‌ها برد تا پس از گذشت دو ماه تازه به قله و نوک پیکان برسد.
موج پنجم و معضلی به نام کمبود اکسیژن
یکی از ویژگی‌های موج پنجم کرونا، که نمود بسیاری داشته و دارد، افزایش قابل توجه و محسوس شمار بیماران با افت اکسیژن خون است. این بیماران که در تنفس با مشکل مواجه هستند، برای پایدار ماندن شرایطشان نیازمند اکسیژن هستند و بالا رفتن شمار این بیماران، بیمارستان‌ها و مراکز عرضه کپسول اکسیژن را با تقاضا و مشکل مواجه کرده است.
محمدرضا بهرامی مدیرعامل جمعیت هلال احمر قم می‌گفت: مانند روز‌های اول شیوع کرونا، با وجود افزایش چند برابری مخازن اکسیژن، تعداد کپسول‌های این جمعیت برای پاسخگویی به تقاضا‌ها محدود است.
البته این مشکل هیچ گاه به بحران تبدیل نشد، محدودیت دستگاه‌های اکسیژن ساز در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها با تقویت ظرفیت تا حدی حل شد و هلال احمر هم از ظرفیت خیرین برای یاری بیماران بستری در منزل بهره برد.
پویش نذر نفس هم گامی برای مشارکت مردم برای رفع این نقیصه بود تا شهر و بیماران کروناییش بتوانند هر چند سخت از پیچ سخت این بیماری بگذرند و گام آخر را هم ارتش برداشت و در روز‌های اوج بیماری نیروی زمینی ارتش کاری کرد کارستان؛ امیر سرلشگر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی که خود فرزند این شهر مقدس است، در بازدید سرزده از بیمارستان تنفسی قم، از همکاری و هماهنگی خوب ارتش و مسئولان بهداشت و درمان برای مقابله با کرونا ابراز امیدواری کرد و افزود: کادر فنی و عمرانی ارتش در ۸ روز، بیمارستان دائمی تنفسی را در مجاورت بیمارستان شهید بهشتی برپا کردند که با ظرفیت ۷۰ تخت، بار بزرگی را از دوش مدیریت درمان استان برداشت.
موج شکنی به نام واکسن
نیمه راه موج اخیر که گذشت اگر چه ورود محموله‌های واکسن، امید‌ها را زنده‌تر از قبل کرد، ولی روند کند واکسیناسیون، نتوانست، موج شکن قدرتمندی در برابر کرونای پنجم باشد.
با استقرار دولت جدید و پس از تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تسریع در واردات و تولید واکسن، شرایط واکسیناسیون در کشور و شهر قم روز به روز بهتر شد. با سرعت گرفتن تولید داخلی و واردات و توزیع آن در سطح استان ها، به مرور گروه‌های هدف گسترده‌تر شدند تا اینکه این امید در دل‌ها زنده شود که پایان همه گیری نزدیک است.
واکسیناسیون در قم، بالاتر از میانگین کشوری؟
تا زمان تنظیم این گزارش درصد افراد بالای ۱۸ سال واکسینه شده در قم ۴۳ درصد اعلام شده و بیش از ۵۷۰ هزار دز واکسن در نوبت اول و دوم به شهروندان تزریق شده است.
مسئولان دانشگاه علوم پزشکی و مرکز بهداشت با استناد به میانگین ۳۳ درصدی واکسیناسیون افراد بالای ۱۸ سال در سطح کشور، شرایط قم را بالاتر از میانگین کشوری می‌دانند، ولی این همه ماجرا نیست و خود به قسمت پنهان ماجرا معترف اند، ولی آن قسمت پنهان چیست؟ دکتر محمدرضا قدیر رئیس دانشگاه علوم پزشکی پس از تجزیه و تحلیل و تشریح این درصدها، نکته و تبصره‌ای را اضافه می‌کند تا ما متوجه شویم، روند واکسیناسیون در قم آن قدر‌ها هم که فکر می‌کردیم خوب نیست؟ او می‌گوید باید این نکته در بررسی این آمار‌ها توجه کنیم که سن گروه هدف در قم و ۴ استان دیگر ۱۰ سال کمتر از سایر استان هاست. این یعنی که گستره جامعه هدف در قم و این استانها وسیع‌تر از جا‌های دیگر است و ۶ درصد بالاتر از میانگین با این نکته چندان هم قابل توجه و قبول نیست.
در ابتدا، واکسیناسیون در قم با یک مرکز تجمیعی آغاز شد و کم کم شمار این مراکز به ۱۷ رسید، برخی مراکز کوچک‌تر و حاشیه‌ای صف‌های مردم را برای دریافت واکسن به خود می‌بیند، ولی مشاهده چند روزه میدانی من در مرکز مصلی نشانی از شلوغی و ازدحام نداشت.
روزانه بین ۱۰ تا ۱۲ هزار دز واکسن در استان قم تزریق می‌شود، این را دکتر محبی رئیس مرکز بهداشت استان قم می‌گوید و البته اضافه می‌کند، رکورد تزریق ۱۷ هزار دز واکسن در روز را هم در قم به ثبت رسانده ایم. او می‌گوید مراکز قم ظرفیت تزریق روزانه ۳۰ هزار دز واکسن را دارند.
دکتر قدیر هم در روز‌های اوج موج پنجم تأکید می‌کند: اغلب افرادی که در بیمارستان بستری هستند، واکسن دریافت نکرده‌اند.
موضوع دیگری که در یک گشت و گذار ساده در سطح شهر نمود دارد، کم بودن تبلیغات برای واکسیناسیون است و فقط چند بنر کوچک که شاید نتواند طیف مردد را خیلی تشویق به واکسیناسیون کند.
موج پنجم جان نزدیک به هزار نفر از همشهریان ما را گرفت و در روز‌های آینده قطعاً به شمار قربانیان افزوده می‌شود، با این حال پس از دو ماه طاقت فرسا، در سرازیری قرار گرفته است؛ گسترش واکسیناسیون و ایمنی طبیعی برخی شهروندان بر اثر ابتلا در این موج، سبب فروکش آن شده است. با این حال تا بازگشت شهر به شرایط عادی راهی بس طولانی در پیش است. شاید روزی با رسیدن به تعداد قابل قبولی از افراد واکسینه شده، بتوانیم بگوییم کرونا مهار شده است، ولی تا آن روز همچنان رعایت دستورالعمل‌ها و زدن ماسک اولویت نخست است. پس بهتر است همچنان مراقب خود و اطرافیانمان در برابر ویروس کرونا باشیم.
شیما کرمیانی _ خبرگزاری صدا و سیما - قم