براساس آخرین خبر و گزارش‌ها، شهر زیرزمینی تفرش می‌تواند بزرگ ترین دستکند ایران و حتی خاورمیانه قلمداد شود.
به گزارش وب گردي خبرگزاري صدا وسيما؛ تفرش یکی از شهرستان‌هایی است که چندی چنین شهری را در دل خود یافته است، میراثی پر راز و رمز از گذشتگان که چندی است کشف شده و بی نهایت شگفت انگیز و فوق العاده جذاب است و قطعا می‌تواند سالانه هزاران هزار گردشگر و علاقمند تاریخ را به دل خود بکشد.
این شهر که در تفرش کشف و کاوش شده است، هنوز نام مشخصی برای خود ندارد، اما به شهر زیرزمینی تفرش شهره شده و قطعا اگر به درستی معرفی شود، می‌تواند شهرتی جهانی برای خود دست و پا کند.
در منطقه ترخوران تفرش و قنات دیاوار، یک کوچه خاص وجود دارد، کوچه‌ای با یک المان بزرگ از پیه سوز در ابتدایش، ۵ یا ۶ قدم پس از ورود به کوچه در سمت راست به یک نرده آبی رنگ برمی خورید که با یک پله شما را به سمت دری قهوه‌ای نه چندان قدیمی با طرح چوب راهنمایی می‌کند که به صورت کشویی به سمت بالا باز می‌شود.
در که باز می‌شود در بدو ورود به تاریخی هزارساله قرار می‌گیرید، باید حدود ۱۵ پله را به شکل خمیده پایین بروید، کناره‌های دیوار، سراسر به رنگ‌های زرد و قرمز نورپردازی شده است، مسیری پیچ در پیچ پیش روست و با آنکه دو طرف مسیر با لامپ‌های رنگی تقریبا روشن شده، اما اگر تنها باشید قطعا قدری می‌ترسید.
پله‌ها و مسیر پیچ در پیچ را طی می‌کنید و حالا حدود ۱۳ متر زیر زمین هستید، چند متری که به جلو می‌روید، با پله‌هایی روبرو می‌شوید که شما را به سمت طبقه دوم هدایت می‌کنند، جالب اینجاست که این پله‌ها به سمت بالا هدایت می‌کنند، در طبقه دوم نیز به مانند طبقه اول دالان‌هایی را شاهد هستیم که به پله‌هایی در انتهای مسیر ختم می‌شوند و با بالا رفتن از این پله‌ها به طبقه سوم شهر و اتاق‌هایی کوچک می‌رسید.
تا به حال در طبقه سوم، ۴ اتاق حدود شش متری کاوش شده و مشخص نیست که در کاوش‌های بعدی چه چیزی از زیر خاک سر برآورد، اما قطعا هنوز به اطلاعات کامل در خصوص این شهر نرسیده ایم.
آغاز کاوش از سال ۱۳۹۸
کاوش دستکند زیرزمینی تفرش در سال ۱۳۹۲ توسط اهالی تفرش با کمک و بودجه خیرین فرهنگی شهر کلید خورد.
مساحت دستکند تفرش حدود ۱۵۰ هکتار است که میتوان از آن به عنوان یکی از بزرگترین دستکندهای ایران و حتی خاورمیانه نام برد. تاکنون و در دو مرحله کاوش، دو فضای حدود ۴۰۰ متری آشکار شده است. تمام مسیر و دالان‌ها به شکل دستی از خاک خالی شده و به هیچ عنوان از بیل یا تجهیزات دیگر برای کندمان و باز شدن مسیر استفاده نشده است، در طول کاوش، تعداد اندکی سفال شکسته، پیه سوز و استخوان، هاون سنگی و آثار حیات کشف شده است و تا اینجای کار کاوش، اینگونه تخمین زده می‌شود که دستکند تفرش متعلق به دوره سلجوقیان است.
محل و مسیر فعلی دستکند به شکل مطبق و سه طبقه است، نکته جالب توجه در این شهر که حدود ۱۳ متر زیر زمین قرار گرفته تهویه مناسب، اکسیژن کافی و هوایی بسیار مطبوع و خنک است، وارد شهر که می‌شوید به هیچ عنوان احساس نمی‌کنید که از سطح زمین فاصله بسیاری دارید، البته زیبایی این شهر باعث می‌شود که از هر آنچه روی زمین قرار دارد کنده شوید و فقط به این فکر کنید که چه شد که این شهر بزرگ در زیر زمین ایجاد شد، مردمان آن زمان از چه چیزی در روی زمین فرار کرده و به دل زمین پناه برده اند؟