افزایش گرایش به تاتو یا خالکوبی در بین نوجوانان و جوانانِ استان خوزستان ، لزوم ریشه یابی دلایل و ارائه راهکارهای موثر در برخورد با این پدیده اجتماعی را سبب شده است .
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان ؛ تاتو یک نوع نقش و نگاراست که با استفاده از ورود رنگدانه به درون پوست ، طرح هایی با ماندگاری طولانی مدت نمایان می شود .
آنچه از سابقه تاتو می توان گفت ، این که در گذشته با نام خالکوبی و برای زیبایی یا برای پوشاندن جای زخم های عمیق و سطحی استفاده می شد .
اما آن چه امروزه به عنوانِ پدیده ای جهانگیر ، رایج شده است با گذشته تفاوت های بسیاری دارد .
تاتو دیگر ، خطوط آبی پخش‌شده زیر پوست چروکیده پیرمردها یا پیرزن ها نیست و به یکی از رایج‌ترین خدمات آرایشگاه‌ها و سالن‌های زیبایی تبدیل شده است .
به جای سوزن های دردناک گذشته ، امروزه قلم هایی وجود داره که به سرعت و با استفاده از انرژی الکتریکی مثل یک ماشین چرخ خیاطی عمل می کند و نقش و نگار مورد نظر را حک می کنند .
امروزه نه تنها ، تاتوِ خط لب و خط چشم و ابرو که ابزاری برای زیبایی زنان است گسترش پیدا کرده ، بلکه با جوانانی روبه‌رو می‌شویم که بخشی یا تمام قسمت‌های پیدا و پنهان اندام خود را به بومی برای نقاشی دردناکی به نام تاتو اختصاص داده‌اند .
بدن هایی که تبدیل به دفتر نقاشی شده است
بابک یک تاتو کار حرفه ای است او می گوید این کار یک هنر است و با خالکوبی بسیار تفاوت دارد زیرا به‌خاطر استفاده از دستگاه ، از درد کمتر و به‌دلیل تنوع رنگ ، از زیبایی بیشتری برخوردار است .
او در ادامه دستگاه ها و مواد اولیه ای را به من نشان داد که همگی قیمت های بالایی داشتند .
او می گوید از همه اقشار جامعه ، مشتری دارد ، تحصیل کرده ، فقیر و غنی ، کارمند و بازاری .
مشتریان بسته به شرایط روحیشان ، طرح‌ها و نقش های مختلفی را پیشنهاد می‌دهند ، از طرح‌های گل ، پرنده و چشم گریان و انواع حیوانات گرفته تا کلمات انگلیسی و فارسی .
برای اجرای تاتو مچ دست، ساعد ، بازو بیشترین طرفدار و مچ پا و گردن و سینه نقاط بعدی دلخواه مشتریان است .
از او در مورد عوارض تاتو پرسیدم او در جواب گفت : اگر عمق شناسی پوست رعایت شود (عمق شناسی یعنی کجا و به چه میزان عمق سوزن وارد پوست شود) و همینطور از رنگ‌هایی با برندهای معتبر استفاده شود ، تتو عوارض زیادی ندارد .
اما متاسفانه چون رنگ های بَرندِ اصلی ، گِران هستند و مشتریان میخواهند هزینه کمتر بدهند یک سری از تتو آرتیست‌ها از رنگ‌های تقلبی استفاده می کنند که این کار باعث میشود پوست آسیب بیند.
وقتی از بابک در مورد دستمزدش پرسیدم ابتدا طفره رفت ولی با اصرار ، ساعتی ۵۰۰ هزار تومان را عنوان کرد او می گفت : مشتریانش در شهرستان های دیگر ، حاضرند هزینه هتل و اقامت او را بپردازند تا به آن شهرها برود و گاهی درآمدش در ماه به ۶۰ میلیون تومان هم می رسد .
سامان ، یکی از مشتریان او ، که کارمند رسمی یکی از ادارات دولتی است گفت : باید واقعاً به این کار علاقه داشته باشی تا بتوانی دردش را بدون مُسَکِن تاب بیاوری .
او که در حال خالکوبی نقش یک گرگ بر ساق پای خود بود گفت : دوست داشتم تتو را در قسمتی از بدنم حک کنم که دیگران هم ببینند ، اما به خاطر موقعیت شغلیم مجبور شدم در جایی که پوشیده می شود این نقش را بزنم .
انگیزه سامان برای انجام تاتو ، زیبایی بخشی به بدن و داشتن ظاهری متفاوت بود .
برخلاف او اشکان تتو را راهی می داند تا تفکرات وعقایدش را ثبت کند .
البته این گرایش در بین دختران و زنان هم دیده می شود ولی طرح‌های آن متفاوت تر و گستره آن محدود تر است .
سارا که تاتو های مختلفی را بر بدن خود حک کرده بود گفت : در بسیاری از مهمانی‌ها برای تاتوهای روی بدنم مورد سرزنش فامیل قرار می‌گیرم اما نظر منفی دیگران برایم اهمیتی ندارد .
او انجام این کار را موجب تقویت خودباوری در خود عنوان کرد و گفت : به خاطر سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌ها یی که در کانون خانواده ، با آن روبه رو بوده ام این نقوش را بر بدنم حک کردم ، این کار برای من به نوعی خلاف جریان آب حرکت کردن است .
انگیزه ها متفاوت بود بعضی‌ها تاتو را راهی برای نشان دادن مالکیت بر بدنشان و تاکید بر اینکه اختیار رفتار با بدن در دست خودشان است ، می‌دانند و عده‌ای هم تاتو را راهی برای جاودانه‌کردن یک پیوند مشترک و یادآوری یک علاقه یا خاطره عنوان میکنند.
پیامدهای خطر آفرین تاتو یا خالکوبی برای سلامتی
اما هنوز سوال‌هایی باقی مانده است. این که به چه کسی میشود آنقدر اعتماد کرد که اجازه داد نقشی که تقریبا غیرقابل پاک‌شدن است را روی تن آدم نقاشی کند و از بهداشتی بودن لوازم و یک‌بار مصرف بودن سوزن‌هایش اطمینان حاصل کرد و مهمترین سوال این که آیا این کار عوارضی برای بدن دارد ؟
دکتر نادر پازیار متخصص پوست و مو و مدیر گروه پوست دانشگاه جندی شاپور اهواز در جواب این سوال گفت : زمانی که رنگ وارد پوست می شود ، به دلیلِ شکستنِ سدِ دفاعیِ پوست، به جز ناحیه مورد نظر می تواند به نواحی دیگر بدن سرایت کند و احتمال واکنش های مرتبط با سیستم ایمنی در بدن وجود دارد .
پازیار با بیان این که استفاده از قلم های بدون استریل یا به کارگیری قلم برای چند نفر ، امکان انتقال عفونت ها را به همراه دارند گفت : خالکوبی بدون رعایت الزامات بهداشتی و از طریق سوزن های آلوده میتواند موجبِ انتقال انواع عفونت های باکتریایی ( استافی ) و یا عفونت های ویروسی مثلِ هپاتیت B ، هپاتیت C، ایدزو انواع بیماریهای عفونی شود.
این متخصص پوست عوارض دیگر تاتو را برشمرد :
برجسته شدن پوست ( واکنش گرانلو ماتوز )
تشکیل گوشت اضافه (کیلوئید )
واکنش موضع تاتو شده به روش های تشخیصی مثل MRI (اثرگذاری رنگ ها بر امواج الکترو مگنتیک )
این متخصص پوست اذعان داشت : یکی دیگر از مسایلی که در افرادی که تاتو انجام داده اند به وفور دیده می شود ، ابراز پشیمانی و ندامت اشخاصی است که تاتو انجام داده اند .
وی اضافه کرد : بسیاری از خانم هایی که تتو ابرو ، خط لب و خط چشم انجام داده اند برای پاک کردن این نقش و نگارها مراجعه می کنند ولی از آنجایی که بیشتر تاتو ها ، دائمی هستند و کمتر از نوع موقتی استفاده می شود ، پاک کردن آن ها بسیار مشکل است .
در حال حاضر با دستگاه لیزر محو کردن تتو ها انجام می شود ولی هیچ تضمینی وجود ندارد که تتو به صورت کامل و صد درصد محو شود .
این متخصص پوست یادآور شد : حذف و پاک کردن تاتو ، در مقایسه با انجامِ آن، هزینه و دردِ بیشتری دارد .
وی نداشتن آگاهی قبل از انجام تاتو و تصمیم گیری لحظه ای را از مهمترین عوامل انجام این کار برشمرد و گفت : ایجاد نقش دائمی بر بدن موضوع مهمی است و باید تمام جوانب آن قبل از انجام ، سنجیده شود و عوارض احتمالی آن در نظر گرفته شود .
بیشتر بخوانید : کشف ۲ میلیارد تومانی لوازم آرایشی قاچاق
پدیده ی خالکوبی یا تاتو از دیدگاه روان شناسی
بررسی ها نشان میدهد که تمایلِ به خالکوبی ، بیشتر از آنکه به طبقه یِ اجتماعی یا سطحِ درآمدِ افراد وابسته باشد، بیشتر تابعِ شخصیتِ آنهاست.
پروین رضایی دکترای روان شناسی تربیتی با بیان این که بسیاری از افراد، تاتو را به دلیلِ داشتنِ ظاهری متفاوت انتخاب میکنند گفت : در واقع آنها میخواهند با رغبت و لذت ، دردِ ناشی از خالکوبی را تحمل نموده تا بیشتر در معرض و مرکزِ توجه ، نمایش و دیدِ گروههایِ دوستانِ خود باشند.
وی در باره ی علت شیوع این پدیده مخصوصأ بینِ جوانان گفت : عوامل متعددی در رواج این پدیده نقش دارند.؛ مانندِ تقلید و الگوگیری از مُدهایِ متداول در بینِ هنرمندان و ورزشکارانِ سرشناسِ جامعه یا همان همانند سازی .
افرادی که دچارِ بحرانِ هویتِ فردی ، اجتماعی و یا اختلالات شخصیتی هستند ، بیشتر در معرضِ گرایش به چنین رفتارهایی هستند .
اختلال شخصیت نمایشی ریشه در کودکی دارد
وی همچنین ، دلیل دیگر مبادرت به خالکوبی را ریشه در بعضی اختلالات روان شناختی دانست و گفت : اختلال شخصیت نمایشی یا اختلال شخصیتِ مرزی یکی دیگر از دلایل اشتیاق به این پدیده است .
رضایی ویژگی افرادِ با شخصیتِ نمایشی را اینگونه توصیف می کند : معمولأ این افراد احساساتی هستند و در زمینه های مختلف زندگی ، به طورِ افراطی ، توجه دیگران را می طلبند .
رضایی ویژگی افرادِ دارای اختلال شخصیت مرزی را توضیح می دهد : این افراد ، همواره نگرانِ این هستند که از طرفِ دیگران طرد شوند ؛ طوری که برایِ جلب توجه دیگران ، به هر کاری دست میزنند . شخصیتهایِ مرزی ، بی ثبات و غیر قابلِ پیش بینی هستند.
به گفته وی ریشه شکل گیری چنین شخصیت هایی را می توان در کودکی افراد جستجو کرد و عوامل تربیتی به وجود آورنده آن را اینگونه برشمرد :
موردِ انتقاد واقع نشدن در دورانِ کودکی
فقدانِ تنبیه به جا و به موقع ( مورد انتقاد قرار گرفتنِ مناسب در سنینِ طفولیت )
توجهِ غیر قابلِ پیش بینی و دمدمی مزاجانه یِ والدین نسبت به کودک
توجه و تشویقهایِ دوران کودکی که فقط معطوف به رفتارهای خاصی در کودک بوده است
توجیه کردنِ اشتباهاتِ کودک و مثبت نشان دادنِ آنها در جمع و مهمانی ها
رضایی اذعان داشت : همه ی این رفتارها، منجر به بروزِ یک بلاتکلیفیِ روانی یا به عبارتی یک دوگانگی در کودک شده ؛ طوری که او قادر نخواهد بود به درستی تشخیص دهد که کدام رفتار، درست و کدام رفتار، اشتباه بوده است.
این پژوهشگرو مشاور خانواده یادآور شد : اگر والدین در فرزند نوجوان خود ، تمایل به خالکوبی را احساس میکنند ، بهتر است این موضوع را با یک روان شناس در میان بگذارند و سعی کنند که فرزند خود را برایِ مدتی ، از دوستانِ دارایِ تاتو و نیز از رسانه هایِ جمعیِ تأثیر گذار ، دور نگه دارند.
واکاوی پدیده تتو از منظر جامعه شناسی
مهین سعیدی جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی بیان داشت : در سالیان اخیر با توجه به جهانی شدن ارتباطات و استیلای فرهنگ مادی گری که معمولا جامعه را به سمت (شئ سروری )یعنی تشخص طلبی بوسیله ی اشیاء سوق می دهد، متاسفانه ظاهر گرایی (که یکی از دستاوردهای اجتماعی دنیای مادی گری است ) در جامعه ی ما رواج پیدا کرده است .
وی افزود : ظاهرگرایی به شکلی که اکنون در حال رواج در جامعه است واقعا نگران کننده است و حتما باید ریشه یابی و درمان شود.
وی خاطر نشان کرد : البته در نظر داشته باشید که محیط و خانواده و دوستان بر رواج یک هنجار و یا نابهنجاری اجتماعی موثرند.
این پژوهشگر اجتماعی در ادامه به توضیح هنجار در جامعه می پردازد : هنجار جامعه معمولا به عمل یا رفتاری اطلاق می شود که اکثریت مردم یک جامعه بر مثبت بودن آن اتفاق نظر دارند ، و رفتار نابهنجار ، عکس این تعریف است.
سعیدی یا بیان این که جوانان و نوجوانان برای اثبات خود از طریق اعمال بعضی رفتارها بر روی بدن خود ، مثل جراحی زیبایی و خالکوبی اقدام به متمایز کردن خود از دیگران می کنند ، گفت : در واقع الگوی نا بهنجار ظاهر گرایی به تدریج در حال جایگزینی به جای الگو های ارزشی و فرهنگی اصیل در جامعه است.
به گفته وی تاتو به خودی خود یک رفتار است که می تواند درجمعی که مقبولیت دارد اتفاق بیفتد و هنجار تلقی شود و اگر خارج از عرف اتفاق افتد و ناهنجار تلقی شود.
تَاتو ( خالکوبی ) ؛ نقش و نگاری دردناک بر پیکر هویت جوانان
وی دلیل دیگر اشتیاق به تتو را بحران هویت نوجوانان دانست و گفت : گاهی نیز نوجوانان و جوانانی که با بحرانِ هویت مواجه هستند و به منظورِ ابراز هویتِ خود، به سویِ این پدیده تمایل پیدا میکنند در حالیکه از این موضوع غافلند که خالکوبی به دلیلِ دردناک بودنِ آن ، مخصوصأ در سنینِ پائین میتواند برای همیشه ، ضایعه یِ روحی و جسمیِ جبران ناپذیری در فرد ایجاد کند و اثراتش هرگز از جسم و روانِ فرد پاک نشود.
سعیدی با اشاره به این که در جوامع با فرهنگهای اصیل دینی و ارزشی، معمولا الگوهای اصیل حاکم است گفت : در جوامع اصیل رفتارها را در چارچوب الگوهای ارزشی می سنجند که متاسفانه جامعه ی اصیل ایرانی مدتی است دچار آشفتگی فرهنگی و الگویی شده است که پیامد آن رواج اگوئیسم یا خودپرستی است.
وی عنوان داشت : پدیده ی اجتماعی به نام مُد ، که تاتو یکی از مظاهر آن است و در سطح وسیعی از بدن فرد ظاهر می شود ، نمودی از این پدیده های اجتماعی است که هر از گاهی وارد فرهنگ ما می شود اما به دلیل این که دارای اصالت وریشه نیست ، پایدار نمی ماند و بعد از مدتی کنار گذاشته می شود ولی در غیاب الگوهای بهنجار اجتماعی ، اثر خود را بر جامعه می گذارد.
سعیدی در ادامه گفت : این پدیده ها چون دارای چارچوب و الگوی خاصی نیستند معمولا بعد از مدتی به رفتارهای نابهنجار تبدیل می شوندکه البته این گونه پدیده ها را می توان حاصل محرومیتهای نسبی هم دانست .
تغییر الگوهای رفتاری با الگویی جایگزین
وی الگوهای ذهنی را در ظهور این پدیده دخیل دانست و گفت : سر چشمه ی رفتارهای ما انگیزه های درونی هستند یعنی رفتارهای ما متاثر ازالگوهای ذهنی ماست .
حالا توجه داشته باشید ، تکرار همین رفتار در افراد دیگر ، باعث تشدید الگوی ذهنی میشود واین چرخه تا موقعی که با الگویی متفاوت قطع نشود ، همچنان ادامه خواهد داشت که باید متذکر شد که رفتارها در میان مدت ودراز مدت باعث شکل گیری شخصیت می گردد.
آموزش و احیای فرهنگ اصیل جامعه ، راهکار کمرنگ شدن پدیده تاتو
این پژوهشگر حوزه اجتماعی تنها راه مقابله با این گونه رفتارها را در آموزش وتغییر الگوهای ارزشی جامعه دانست و گفت : احیای فرهنگ اصیل جامعه ، به روز کردن فرهنگ متناسب با مقتضیات زمان و آشنا کردن جوانان و نوجوانان با الگوهای اصیل دینی و ایرانی از جمله راهکارهای تغییر این گونه رفتارهاست .
وی متذکر شد : تغییر رفتارها در بازه ی زمانی کوتاه ممکن نیست و باید با برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی میان مدت و طولانی مدت وآموزش مداوم وهمراه با معرفی الگو ی قابل قبول باشد.
سعیدی یادآور شد : از آن جا که پدیده های اجتماعی مانند شبکه به هم مربوطند ، این امر میطلبد که برنامه ای جامع با حضور و مشارکت جامعه شناسان و روانشناسان تدوین شود.
بر اساس این گزارش پیشنهاد میشود :
الف- ازآنجاکه نگرش و تمایل به تاتو بین برخی از افراد وجود دارد، در راستای مراقبت از بدن و اجزای فیزیکی بدن لازم است آرایش و به‌خصوص تاتو که شدیدترین نوع آرایش فیزیکی بدن است، زیر نظر و مراقبت پزشکان و متخصصان آن قرار گیرد.
ب- تمام کسانی که به هر نوعی خالکوبی انجام داده‌اند، تست غربال‌گری انجام دهند تا از عوارض احتمالی آن در امان باشند.
ج- محرومیت نسبی ، از عوامل تشویق‌کننده افراد به خالکوبی است ؛ بنابراین ، تا حد امکان با دراختیارگذاشتن تسهیلات به افراد ، احساس محرومیت نسبی در جامعه را کاهش دهند.
د- لازم است افراد جامعه را از عواقب و مشکلات اجتماعی ، فیزیکی و روان‌شناختی تاتو آگاه کنند؛ زیرا در هر تصمیمی اگر شناخت کافی باشد، مشکلات آتی آن به‌نسبت کمتر خواهد بود.
ت - نداشتن قوانین مشخص برای مدیریت این رفتار و نبود منابع لازم برای مقابله با خالکوبی ازجمله مسائلی است که مسؤولان باید به آن توجه داشته باشند و برای حل آن راهکاری بیاندیشند.
نویسنده : زهرا کیانی