صادرات بدون وقفه به افغانستان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، یکی از شرکای استراتژیک ایران، افغانستان است و در ۲ دهه گذشته یکی از ۵ مقصد اصلی صادرات کالاهای ایرانی بوده است.

براساس اعلام رسمی گمرک ایران، تا پایان تیر، یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۷۲۸ میلیون دلار از ایران به افغانستان صادر شده است.

 یکی از استانهای همجوار با کشور افغانستان، خراسان جنوبی است ، این استان  332 کیلومتر مرز مشترک با  افغانستان دارد و با ولایت های فراه  و هرات این کشور هم مرز است.

ولایت فراه شامل مرزهای شهرستانهای سربیشه، درمیان و نهبندان می شود و ولایت هرات هم مرز با شهرستان زیرکوه خراسان جنوبیست.

فراه ولایت  سرسبز  و ۵۷۳ هزار نفر جمعیتی  در غرب افغانستان است که علاوه بر مرز مشترک با ولایات هرات، نیمروز، هلمند و غور، ٢٩٠ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد که کامل هم مرز با خراسان جنوبیست.

43 روز پیش  این نقطه اتصال خراسان جنوبی به کشور افغانستان به دست طالبان افتاد و تا این ولایت ثروتمند اما  توسعه نیافته روی دیگری از سیاست را در خود ببیند.

 98 درصد تجارت  از مرزهای خراسان جنوبی با  ولایت فراه  که ولایت بازرگانان و سرمایه داران در این کشور مشهوره است صورت می گیرد.

 تردد روزانه  250 تا 500 کامیون

از گمرک مرزی ولایت فراه در مرز با ایران  یعنی  ابونصر فراهی ، عواید زیادی نصیب افغانستان می‌شود.  این معبر صادراتی گرچه چندی پیش به دست نیرو‌های طالبان افتاد و چند روزی صادارت انجام نشد اما هم اکنون روزانه 250 تا 500  کامیون برای بارگیری از آن به بازارچه مرزی ماهیرود خراسان جنوبی می آیند.

برخی از کارشناسان معتقد به این بودند که اگر طالبان بر افغانستان تسلط کنند زنگ هشدار برای مسیرهای تجارت ایران با افغانستان به صدا درآورده خواهد آمد اما تاکنون  در مرزهای این استان بعد از بازگشت امنیت به مرز و فروکش کردن درگیری ها  اینگونه نبوده است و صادارت همانند گذشته روال عادی خود را در این مرز طی می کند.

این بازارچه 17 تیر به علت حضور طالبان در ولایت فراه و گمرک ابونصر فراهی  بسته شد اما 19 تیر مجدد بازگشایی و مبادلات تجاری در حال انجام است، چرا که این گمرک  با تغییر مدیریت روبه رو بود و به تجارت صدمه ای وارد نشد  و اگر  هم  دو روز مرز بسته شد علت آن تعطیلات آخر هفته  از سوی مسولان ایرانی اعلام شد.

تجارت عادی است

به سراغ تعدادی از رانندگان و تجار افغانی در بازارچه ماهیرود درح خراسان جنوبی رفتیم .

یکی از رانندگان افغانی که در حال بارگیری کالاست می گوید: خدا رو شکر امنیت برقرار است  مشکلی برای او و دیگر رانندگان برای حمل کالا وجود ندارد .

یکی از تجار افغانستان هم که بیشتر تبادلات تجاری او از  گمرک ابونصر فراهی صورت می گیرد می گوید: در همان دو روز اول به علت شرایط منطقه دچار مشکل برای صادارت کالا شدند اما بعد از گذشت دو روز شرایط به حالت عادی بازگشت و هم اکنون کالاهای آنها وارد و یا صادر می شود.

 یکی دیگر از تجار افغانی هم که سالهاست با ایران رابطه دارد حضور طالبان  را به نفع خود می داند چرا که از آنها عواض و مالیاتی گرفته نمی شود.

هم اکنون هیچ محدودیتی در صادارت و واردات کالا از افغانستان به خراسان جنوبی وجود ندارد و به همان اندازه گذشته صادارت در حال انجام است.

   رئیس بازارچه ماهیرود شهرستان سربیشه  نیز می گوید: در همان روزهای اول صادرات کمی دچار مختل شد اما هم اکنون هیچ مشکلی در حوزه صادارت و واردات کالا در سومین معبر رسمی صادرات کشور به افغانستان نداریم .

صادرات 848 هزار  تن کالا 

40 درصد صادرات ایران به افغانستان از مرز ماهیرود خراسان جنوبی انجام می شود.

کیانی افزود:  در 5 ماه گذشته از این بازارچه 848 هزار و 200 تن کالا صادر شده است که 371 هزار و 313 تن سهم کالاهای خراسان جنوبی و 476 هزار و 887 تن سهم سایر استانهاست که از تنها معبر رسمی صادارت خراسان جنوبی به افغانستان صادر شده است.

وی ارزش کالاهای صادارتی 262 میلیون دلار اعلام کرد که 41 درصد از نظر ارزشی رشد داشته است.

 کیانی  افزود:  همچنین در این مدت 495 تن کالااز این کشور وارد خراسان جنوبی شده است  که ترنجبین، شاهدانه ، تخم ریحان ، گل پر و تخم اسپند از جمله انهاست.

در آن سو برخی از مردم شهرهای مرزی خراسان جنوبی هم با توجه به اعلام تغییر سیاست های طالبان نسبت به گذشته ، آنها را خطری برای مردم افغانستان نمی دانند .

یکی از اهالی شهرستان درمیان خراسان جنوبی که با فراه افغانستان هم مرز است می گوید: از آنجایی که سیاستهای طالبان تغییر کرده هیچ گونه تهدیدی برای مردم عادی به حساب نمی آیند و مردم می توانند با آرامش کار خود را انجام دهند.

امنیت در افغانستان

یکی از رانندگان این شهرستان هم که سالهاست کار صادارت کالا به کشور افغانستان را از بازارچه گلورده انجام می دهد می گوید: در گذشته هنگام تردد در این کشور با افرادی برخورد می کردیم که خواستار پرداخت رشوه برای جابجایی کالا بودم اما هم اکنون که به این کشور سفر می کنم از آن افراد خبری نیست و با امنیت و آسوده خاطر می توانم کالاهای بارگیری را در مقصد تحویل دهم.

یکی از شهروندان شهرستان مرزی نهبندان هم  با بیان اینکه شاید هم اکنون برخی از مردم افغانستان به علت درگیری های پیش آمده در این کشور دچار مشکل شده باشند و امید داریم در آینده مشکلی نداشته باشند می گوید: امیدواریم سیاستهای طالبان تغییر نکند و بازارچه دوکوهانه هم مجدد فعال شود تا شاهد رونق صادرات و مبادلات تجاری با این کشور از این بازارچه هم باشیم .

برخی دیگر از مردم شهر های مرکزی خراسان جنوبی همچنان ترس از ورود طالبان و ناآرامی هایی که در گذشته برای آنها بوجود آوردند را دارند.

یکی از اهالی شهرستان زیرکوه می گوید: اگر چه آنها اعلام می کنند تغییر کرده اند اما آنها همان طالبان هستند و وجود آنها برای ما خطر است.

شهرستان زیرکوه خراسان جنوبی نیز با  ولایت باستانی چهار میلیون و ۳۶۳ هزار نفری هرات افغانستان هم مرز است  و در نزدیکی آن شهرهای شیندَند (سبزوار)، غوریان و اَدرَسکن افغانستان قرار دارد ، نزدیک ترین روستای این کشور کلاته نظر 7 هزار نفری در جوار بازارچه مرزی یزدان زیرکوه است.

یکی از اهالی روستای کلاته نظر در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما  با اشاره به اینکه  هم اکنون گروه کمی از طالبان در این روستای پر جمعیت مستقر اند گفت: ترسی که در گذشته از طالبان در مردم این منطقه دیده میشد هم اکنون وجود ندارد و شرایط زندگی عادیست اما در برخی از شهرهای نزدیک شاهد تحرکاتی از سوی مردم هستیم .

یکی دیگر از اهالی روستای کلاته نظر که راننده کامیون های کالا در افغانستان است  با ابراز رضایت از حضور طالبان افزود: در گذشته شاهد دزدی و قاچاق زیادی در این منطقه بودم اما هم اکنون این گونه وقایع رخ نمی دهد و در بحث حمل و نقل هم از ناآرامی که هنگام تردد داشتم دیگر خبری نیست.

افغانستان نیازمند مبادلات تجاری

با تشدید ناآرامی های داخلی در افغانستان و تحرکات طالبان در این کشور  خیلی از تجار و فعالان اقتصادی ایران و افغانستان نگران مبادلات تجاری و مرزی میان دو طرف بودند، کنترل ولایت های مرزی همجوار با ایران از جمله هرات، فراه و نیمروز به دست طالبان به این نگرانی ها افزود.

تحولات داخلی افغانستان در دو ماه اخیر هر چند در همان ابتدا روند صادرات کالا به این کشور را مختل کرد اما پس از چند روز وقفه دوباره مبادلات تجاری میان دو طرف از سر گرفته شد.

آمار های گمرک از میزان صادرات کالا به افغانستان در دو ماه گذشته نشان از روال عادی تجارت خارجی و تمایل تجار افغان برای واردات کالا از ایران دارد.

افغانستان کشوری محصور در خشکی است و از آنجا که به دریای آزاد راه ندارد  تنها راه دسترسی به بازارهای جهانی را در  تداوم مناسبات تجاری با کشورهای همسایه می داند؛ در این میان ایران به واسطه مرزهای طولانی با این کشور  یکی از شرکای اصلی تجاری با افغانستان است که به نظر می رسد تحولات داخلی افغانستان کمترین تآثر منفی را در ادامه این مناسبات خواهد داشت. کما اینکه طالبان در روزهای اخیر بارها اعلام کرده اند به دنبال مناسبات و روابط دوستانه با تمامی کشورهای جهان به ویژه همسایگان شان هستند.

ترانزیت از ایران نیز به این کشور همچنان ادامه دارد و از مرز خراسان جنوبی ادامه دارد و همچنان همانند گذشته برقرار است بطوری که از آغاز سال تاکنون 31 هزار و 257 تن کالا که شکر، روغن و  مرغ منجمد از جمله آنهاست از مرز ماهیرود این استان با هزار و 112 کامیون که از کشورهای ترکیه، عراق،هند، اندونزی و روسیه ترانزیت شد.

سفر به افغانستان برقرار   

مهاجران افغانستانی سال‌هاست جزو جامعه ایرانی در بسیاری از شهر‌های کشورما شدند یکی از این استانها هم خراسان جنوبی و بخصوص بیرجند است، حالا باید دید آیا باز هم  با بوجود امدن تحولات جدید در این کشور  شاهد حضوراتباع افغانستان به این استان خواهیم بود.

هم اکنون تمام رفت و آمد ها از مرز خراسان جنوبی به افغانستان به صورت مسافری انجام می شود مگر به علت محدودیتهای کرونایی که باید افرادی که قصد ورود به ایران و یا خروج از ایران از این مرز را دارند  بنا به نظر ستاد ملی کرونا حتما کارت سلامت داشته باشند، در غیر این صورت هیچ محدودیتی برای سفر به افغانستان و یا به ایران از مرزهای خراسان جنوبی وجود ندارد.

 گرچه جنگ در ولایت های فراه و  هرات، باعث آوارگی صد‌ها خانواده شده است اما تاکنون هیچ کدام از آنها بنا به گفته مسولان خراسان جنوبی به مرزهای این استان مراجعه نکردند و هیچ آوره ای از آوارگان افغانستان در این مرز نیستند بجزء همان 300 نفر از ماموران و کارکنان گمرک ابونصر فراهی  که روزهای نخست به صورت موقت در بازارچه ماهیرود اسکان داده شدند و بعد از مدتی قبل از فروپاشی دولت افغانستان به کابل بازگردانده شدند.

معاون فرماندار شهرستان نهبندان در این خصوص گفت: آمادگی داریم تا در صورت مراجعه آواره ای به آنها به صورت موقت اسکان بدهیم .

 اهمیت روابط بین الملل برای طالبان

آیا طالبان امروز همان طالبان 20 سال  گذشته اند؟ آیا تغییراتی که طالبان از آن سخن می گویند حقیقت دارد ؟

 برای پاسخ به این سوالها به سراغ مسئول مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه بیرجند رفتم که اینگونه پاسخ داد: در مصاحبه هایی که هر روز از آنها در رسانه ها منتشر می شود صحبت از تغییر می کنند چه در حوزه داخلی  و چه در حوزه خارجی،  اما آنها  ناشناخته اند و باید دید آیا به قراردادهای بین المللی مقید هستند یا خیر؟ گرچه برای اینکه در جهان  و حتی داخل افغانستان به ثبات برسند و مشروعیت داشته باشند باید به وعده ها و این قرار دادهای بین المللی عمل کنند .

 دکتر بخشی در پاسخ به سوال دیگری که  آیا روی کار آمدن  طالبان در افغانستان برای ایران و مرزهای شرقی تهدید محسوب می شود؟ افزود:  این طالبان از افراد معتدل تشکیل شده اند اگر چه در داخل افغاستان دچار برخی از مشکلات  به علت نارضایتی برخی از مردم خواهند شد  اما  نمی خواهند در عرصه بین الملل درگیری بوجود آید چرا که هر گونه بحرانی در حوزه بین الملل یعنی قطع شدند روابط ، که این صدمه زیادی به آنها خواهد زد.

وی می گوید: تهدید طالبان  فعلا در مرزهای ایران و بخصوص خراسان جنوبی  صفر است.

دکتر بخشی یاد آور شد:  نداشتن توان، مسائل داخلی و اینکه تنها راه درآمد زایی طالبان از طریق مبادلات تجاری مرزی با کشورهای همسایه است از جمله دلایلی است که طالبان به فکر تهدید کردن همسایگان خود نیستند.

وی  می گوید: به علت اینکه هنوز دولتی در این کشور شکل نگرفته است نمی توان دقیق این موضوع را تایید کرد اما آنچه هم اکنون دیده می شود تمرکز آنها بر روابط است و اصلاح برخی از قوانینی است که در گذشته به ان پایبند بودند بطوری که می توان در برخی از مسائلی که هم اکنون در مورد کشور خود اعلام می کنند آن را دید.

تغییر نگرش طالبان

مسئول مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه بیرجند با بیان اینکه اگر امروز شاهد ترس از حضور طالبان چه در داخل ایران و چه در خاک افغانستان هستیم به علت وقایع رخ داده در دهه 70 است اظهار داشت: طالبان کنونی دنبال جنگ طلبی نیستند و از آنجایی که مردم افغانستان هم  خسته از جنگ و دنبال آرامش و امنیت هستند که البته با محدودیتهایی بویژه برای بانوان رو به رو خواهند بود اما باز هم حضور طالبان را خواهند پذیرفت به غیر از گروهی اندک که مخالف خواهند بود.

در دانشگاه بیرجند ۲۱۵ دانشجو از کشور افغانستان هم اکنون مشغول  به تحصیل هستنند که از این تعداد ۷۱ دانشجو در مقطع کارشناسی، ۱۴۱ دانشجو در کارشناسی ارشد و ۳ دانشجو در مقطع دکتری تحصیل می کنند و پذیرش این دانشجویان در دانشگاه بیرجند از سال ۹۸ به صورت منسجم افزایش چشمگیری داشته است .

هم اکنون این نگرانی توسط برخی ها که قصد تحصیل در ایران و همچنین خراسان جنوبی تحصیل کنند  وجود دارد که آیا تحرکات بوجود آمده صدمه ای به روابط دانشگاهی بین دو کشور خواهد زد.

دکتر بخشی می گوید: باید دید که نگرش آنها به بحث علم چگونه است؟ آیا موافق دانشگاه هستند یا مخالف که اعلام کردند موافق هستند و فقط هم محدودیتهاییست که آن هم برای  بانوان دانشجواست که باید برخی موارد رعایت شود هرچند در آینده با توجه به این محدودیتها شاید شاهد کاهش ورود دانشجوان دختر افغان به کشور باشیم.

گرچه با حضور طالبان ایران دچار موجی دیگر از قاچاق انسان به خاک خود خواهد شد اما از آنجایی آنها مخالف حمل و تولید مواد مخدر هستند از این نظر دیگر کشور شاهد کاهش ورود این بلای خانمان سوز خواهد بود.

آنچه که این روزها باید در مورد افغانستان مرور کرد این است که آیا مردم افغانستان  که از نزدیک  رفتار و منش طالبان و فرماندهان آنها  را می‌بینند هم تغییری که  طالبان از آن سخن می گویند خواهند پذیرفت ، آیا دولت جدید امنیت را فراهم خواهند کرد و آنها شاهد جنگ و خون ریزی در کشور خود نخواهند بود و کسب و کارهای آنها رونق خواهد گرفت.  

تهیه کننده: زهرا فلاحی نسب