سری که به تاکستان‌های شاهرود بزنید؛ خوشه‌هایی از لعل و فخری آویزان است؛ انگور‌هایی که با رنگ‌های درخشان سبز و زرد و سرخ آوازه جواهرات خوردنی شاهرود را به آن سوی مرز‌ها هم رسانده است.
این شهرستان چهار هزار و ۵۰۰ هکتار تاکستان دارد و با تلاش انگورکاران در این وسعت بیش از ۴۰ نوع انگور کشت می‌شود رقم‌هایی مثل انگور شاهرودی، خلیلی، فخری، لعل، صاحبی، ریش بابا و عسگری
این روز‌ها کشاورزان شاهرودی برداشت انگور رقم لعل و صاحبی به عنوان انگور‌های میان رس را آغاز کرده اند؛ این انگور‌ها به صورت تازه خوری مصرف می‌شوند.
مدتی پیش هم انگور‌های خلیلی و عسگری در شاهرود چیده شده اند؛ این ارقام، انگور‌های پیش رس هستند.
فخری؛ باب دندان بازار داخل و صادرات
این نوع انگور یکی از خوش طعم‌ترین انگور‌های زمستانی است چرا که بر خلاف سایر انگور‌های زمستانی که پوست ضخیمی دارند، انگور فخری علاوه بر ترد بودن و حجم بالای گوشت در هر حبه، پوست ضخیمی ندارد.
زیبایی رنگ سرخ و سبز مایل به زرد این رقم انگور بعلاوه ماندگاری بالای آن هم سبب شده اگر در شرایط خوب نگه داری شود در سبد میوه عید نوروز هم قرار بگیرد و همین انبار مانی، انگور فخری را در فهرست تولیدات صادراتی شاهرود قرار داده است.
علی اصغر حجی رئیس جهاد کشاورزی شاهرود می‌گوید: بعد از بعد از ۵ سال تگرگ و سرمازدگی پیش بینی می‌شود امسال بیش از ۱۲۱ هزار تن انگور از تاکستان‌های شهرستان شاهرود برداشت شود و این یعنی افزایش ۳۰ درصدی محصول.
برکتی که برای انگورکاران شاهرودی دو روی سکه دارد؛ هم خوشحال از افزایش محصول و هم دغدغه‌ای برای فروش.
همه جا پای دلال در میان است ...
خنده هایش از دیدن خوشه‌های پر بار انگور هم شیرین است و هم تلخ چرا که انگور سر باغ کیلویی پنج شش هزار تومان فروخته می‌شود و در بازار به کیلویی ۲۰ هزار تومان می‌رسد.
بیشتر کشاورزان شاهرودی از این اختلاف قیمت گلایه دارند؛ گلایه‌ای که دنباله آن به مشتریان می‌رسد؛ کسانی که می‌گویند انگور کیلویی ۲۰ هزار تومان در وضع اقتصادی کنونی میوه‌ای تجملاتی محسوب می‌شود و کم کم آن را از سبد خرید خود خارج کرده اند.
دلالی انگور سبب اختلاف قیمت فاحش محصول از تاکستان تا بازار شده و این گونه است که انگور روی دست باغدار مانده .
از طرفی زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که هزینه‌های نگهداری انگور در سردخانه هم امسال سه برابر شده است.
پارسال ۳۰ درصد انگور‌های تولیدی در شاهرود به سردخانه‌ها فرستاده شد؛ سردخانه‌هایی که ۳۵ هزار تن ظرفیت دارد و محصول را برای صادرات و نیز عرصه در بازار داخلی زمستان و شب عید نگه می‌دارد.
یکی از باغداران شاهرودی می‌گوید: هزینه نگهداری انگور در سردخانه پارسال کیلویی ۲۸۰ تومان بود، ولی امسال سردخانه داران از رقم‌هایی بین ۹۰۰ تا هزار تومان حرف می‌زنند و ما از مسئولان می‌خواهیم در این زمینه چاره‌ای بیندیشند و دست باغدار را بگیرند.
فراوری انگور؛ کنسانتره‌های صادراتی
محمد ایرانبخش مدیر عامل کارخانه کنسانتره شاهرود می‌گوید: پارسال شش هزار تن انگور دارد این کارخانه شده و از این میزان محصول هزار و ۳۵۰ تن کنسانتره تولید شده است.
وی می‌افزاید: این محصول به روسیه و ترکیه صادر شده و یک میلیون دلار ارز آوری داشته .
اگرچه ایرانبخش تاکید می‌کند که به منظور حمایت از انگورکاران شاهرودی، محصول این کشاورزان کیلویی ۲۰۰ تومان بیشتر از قیمت بازار از آن‌ها خریداری می‌شود، به این موضوع هم اذعان می‌کند که باید این هزینه برای کارخانه کنسانتره صرفه اقتصادی داشته باشد.
ایرانبخش می‌گوید: پارسال انگور درجه دو و سه بین کیلویی دو هزار و ۶۰۰ تا سه هزار و ۱۰۰ تومان از کشاورزان خریداری شده و پیش بینی می‌شود این قیمت امسال بیش از سه هزار تومان باشد.
این درحالیست که خواسته کشاورزان این است که انگور کنسانتره‌ای بین کیلویی شش تا هفت هزار تومان از آن‌ها خریداری شود و این موضوع سبب شده ایرانبخش اذعان کند با اینکه هنوز هیچ کارخانه‌ای در کشور تولید کنسانتره را شروع نکرده و قیمتی هم به صورت رسمی اعلام نشده؛ اگر قیمت انگور کنسانتره‌ای افزایش چشمگیری داشته باشد، کارخانه شاهرود از خیر فرآوری می‌گذرد و خط تولید کنسانتره را متوقف می‌کند.
آبیاری نوین و کشت داربست؛ مسیر جدید تولید انگور
از چهار هزار و ۵۰۰ هکتار سطح زیر کشت انگور در شهرستان شاهرود حدود ۵۰۰ هکتار، معادل ۱۰ درصد سطح زیر کشت به صورت قطره‌ای آبیاری می‌شود.
کشاورزان انگور کار از این روش آبیاری راضی اند چرا که به نقل از حجی، رئیس جهاد کشاورزی شاهرود ، انگور با محدودیت‌های اقلیمی سازگار است و مصرف آب سالانه ۵ هزار مترمکعب در هکتار برای تولید انگور، با روش آبیاری نوین کاهش می‌یابد.
علاوه بر این ، رطوبت بیش از حد باعث بیماری‌هایی مانند کپک و پوسیدگی خاکستری در انگور می‌شود بنابراین استفاده ار روش آبیاری قطره‌ای در مقایسه با آبیاری غرقابی از شیوع بیماری‌های ناشی از رطوبت بالا نیز جلوگیری می‌کند.
با وجود این مزایا، آنچه انگورکاران را برای تجهیز تاکستان خود به سامانه آبیاری نوین مردد کرده هزینه‌های این به روز رسانی است.
آمار‌ها حاکی است تجهیز نیم هکتار تاکستان به سامانه آبیاری قطره‌ای ۵۰ میلیون تومان هزینه دارد در حالیکه جهاد کشاورزی فقط ۱۰ میلیون تومان در این زمینه تسهیلات می‌دهد.
تاک به سه روش خزنده، پا چراغی و داربستی میوه می‌دهد.
در روش خزنده، انگور‌ها به هنگام بارندگی اواخر تابستان دچار پوسیدگی می‌شوند.
در روش پاچراغی پس از کاشت قلمه در محل اصلی آن را کوتاه کرده و تنها یک یا دو جوانه روی آن باقی می‌گذارند. با اینکه این روش سنتی هرس انگور در بسیاری از باغ هاست، ولی به علت نبود نور و حرارت کافی، کیفیت محصول کاهش می‌یابد.
در روش داربستی با اینکه مسائلی مثل حمله گنجشک‌ها به حبه‌های انگور بیشتر می‌شود، ولی با توجه به اینکه شاخه‌های بارور و میوه‌ها نور کافی دریافت می‌کنند، انگور شیرین‌تر، خوش رنگ‌تر و بازار پسند‌تر است.
در شاهرود فقط یک درصد باغ‌ها، معادل ۵۰ هکتار به صورت داربستی است و هنوز باغداران زیادی به عرصه تغییر روش کشت سنتی پاچراغی به داربستی رو نیاورده اند.
با اینکه کارشناسان کشاورزی معتقدند در روش داربستی به علت رعایت فاصله بین ردیف‌های تاک، حرکت ماشین آلات کشاورزی راحت‌تر است و هزینه‌های کارگری کاهش می‌یابد
کشاورزان در انتظار حفظ گنجینه با ارزش انگور
سود این معامله باید به جیب کشاورزانی برود که سال‌ها بحران سرمازدگی و بارش ناگهانی تگرگ را از سر گذرانده اند و حالا می‌خواهند با افزایش ۳۰ درصدی محصول، نفسی راحت بکشند و شادی این فراوانی محصول را به خانه ببرند.
تامین آب، خرید تضمینی انگور، فرآوری این محصول و تبدیل آن به مویز، کشمش، شیره انگور، روغن هسته انگور، آب غوره، سرکه و سورتینگ انگور در کنار حمایت‌های سخت افزاری در توسعه آبیاری نوین و اصلاح باغات، خواسته‌هایی است که کشاورزان در شاهرود برای حفظ گنجینه انگور در این شهرستان خواهان آن هستند.
حمایت از انگور شاهرود در واقع حمایت از جواهراتی است که در سبد صادراتی ایران چون لعل می درخشند
پارسال شش هزار تن انگور معادل فقط پنج درصد تولیدات این محصول از شاهرود به خارج از کشور صادر شد ؛ این رقم در مقایسه با بازپسندی انواع رنگی انگور شاهرود در سطح جهان ، سهمی اندک است ؛ سهمی که باید افزایش یابد و کشاورز شاهرودی از این برکت بهره مند شود.
نویسنده : آرزو کاشی