همه‌ی کودکان پرخاشگری می‌کنند و این موضوع مختص کودک شما نیست، پس نگران نباشید و با کودک خود مثل کالای معیوبی که نیاز به تعمیر دارد، رفتار نکنید.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، هر کودکی بالاخره دوره‌هایی از نافرمانی و خودسری را تجربه می‌کند، در این شرایط وظیفه‌ی شماست که اوضاع را کنترل کرده و آگاهانه رفتار کنید. توجه داشته باشید، راهی را که برای کنترل رفتار کودکتان انتخاب می‌کنید، می‌تواندبه تفاوت زیادی در رفتار او منجر بشود.
کنترل پرخاشگری و بدرفتاری‌های کودک می‌تواند شما را چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی دچار استهلاک و فرسایش کند، ولی نگران نباشید، فقط کودک شما این‌طور نیست. در ادامه برخی از فنونِ کنترل پرخاشگری‌های شایع در کودکان را معرفی می‌کنیم که به شما در ایجاد و برقراری رابطه‌ی مادر-فرزندیِ مناسب کمک خواهند کرد.
شدت بدخلقی در کودکان می‌تواند از ناله و شکایت کردن، غر زدن و گریه کردن تا جیغ کشیدن، دست و پا زدن و لگد زدن، متفاوت باشد؛ این رفتار بیشتر در بین پسران و دختران 1 تا 4 ساله دیده می‌شود.
کودکان، برخلاف بزرگسالان، حس کنترل ندارند، بنابراین به دلیل عدم توانایی‌شان برای رسیدن به هدف و خواسته‌شان احساس سرخوردگی می‌کنند. آیا زمانی را که حس می‌کردید در وضعیت خاصی کنترلتان را از دست داده و حس وحشتناکی را تجربه کرده بودید، به یاد می‌آورید؟ آن حس دقیقا همان چیزی است که کودک شما ممکن است تجربه کند، با این تفاوت که او درک نمی‌کند که می‌تواند شیوه‌ی رفتارش را کنترل کند.
اعتقاد بر این است که بروز بدخلقی در رفتار کودک می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد؛ گرسنگی، به دنبال توجه بودن، دنبال اطمینان و آرامش و امنیت بودن یا فقط احساس ناراحتی از جمله‌ی این دلایل هستند. اغلب کودکان زمانی پرخاشگری می‌کنند که تسلیم خواسته‌هایشان نمی‌شوید؛ این خواسته می‌تواند هر چیزی باشد، درخواست یک اسباب بازی خاص یا سایر خواسته‌های غیرمنطقی!
اگر کودک شما بیشتر از حد قابل قبول، پرخاشگری می‌کند، وقت آن است که مداخله کنید، روش هایی را پی‌بگیرید و مراحل آنها را انجام دهید تا اطمینان پیدا کنید که کودکتان خوب رفتار می‌کند و احساساتش تحت کنترل است. در زیر برخی از راه‌های چگونگی جلوگیری از بروز این رفتارها در کودکان را مرور می‌کنیم.
این یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از بروز تندخویی در کودکان است. هرچند ممکن است دشوار باشد، اما وقتی صحبت از کنترل تندخویی فرزندتان می‌شود، این اساسی‌ترین قانونی است که مهارت ویژه‌ای در این حوزه به شما می‌دهد. لازم نیست که به هرچیزی بله بگویید و جواب مثبت بدهید، اما تلاش کنید از واژه‌های منفی‌ای که ممکن است کودک با شنیدن آنها احساس شکست کند و تسلیم ناتوانی‌اش بشود، اجتناب کنید.
توجه کنید که مکالمه‌ی شما با کودکتان بر سر قشقرقی که به پا‌کرده نباید به یک مبارزه‌ی قدرت بدل بشود. وقتی در این مرحله دارید با کودکتان کنار می‌آیید باید ملایمت و ملاطفت کمتری نشان بدهید. به جای گفتن «نه، نمی‌خوام تو این کارو انجام بدی،» سعی کنید بگویید «دوست دارم اون کار رو به خاطر مامان انجام بدی».
یکی از راه‌های خوب برای حفظ ارتباط و درک نیازها و احساسات کودک این است که بدانید چه چیزی او را نگران کرده و سبب می‌شود که او به ابراز رفتار تندخویانه تمایل پیدا کند. این رفتار ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد. اکثر کودکان به هنگام گرسنگی تمایل به پرخاشگری و بدخلقی دارند، در حالیکه سایر کودکان ممکن است دچار خواب‌آلودگی یا یک خستگی و بی حوصلگی ساده شوند. در حالیکه ممکن است برای‌تان امکان‌پذیر نباشد که به هر نیاز و خواسته‌ای پاسخ بدهید، می توانید همیشه سعی کنید که در امور مداخله و با ایجاد تغییرات مناسب به آرام کردن کودک، کمک کنید.
در این مرحله مهم است که تا سطح چشمان کودک خود خم شوید و پایین بیایید. بسیاری از محققان بر این باورند که افرادی که با دیگران ارتباط چشمی برقرار می‌کنند بر آنها تاثیر بیشتری خواهند گذاشت، و این دقیقا همان چیزی است که شما می‌خواهید از آن در ارتباط با کودکتان استفاده کنید. عادت‌هایی مثل با فریاد دستور دادن یا داد‌زدن از اتاقی دیگر به منظور جلب توجه کودکتان را ترک کنید. در عوض، خم شوید تا هم‌قد او شوید، به چشمانش نگاه کنید و با متانت و قاطعانه و با لحنی روشن، صحبت کنید و مراقب باشید خیلی ساده یا سخت‌گیرانه عمل نکنید.
اگر تشخیص دادید که فرزندتان رفتار نامناسبی دارد، به سرعت از او نخواهید که رفتارش را متوقف کند – زیرا او وسوسه خواهد شد که این رفتار را بارها و بارها تکرار کند! برای انتقال و جایگزینی هر فعالیت و رفتار دیگری به او زمان بدهید. ایده‌ی فوق‌العاده‌ی دیگر این است که اولتیماتوم و هشداری 5 دقیقه‌ای به او بدهید (در اینجا با متانت و با وقار باشید) تا گریه‌ی خود را پایان دهد یا دست از شلوغ کاری‌اش بردارد. آرامش داشته باشید – همه‌ی بچه‌ها خواستار توجه بسیار هستند، و اگر به آنها توجه نکنید، به طور خودکار به پرخاشگریشان پایان می‌دهند.
در مورد کودکانی که به دلیل کمبود قدرتشان پرخاشگری می‌کنند، این راه می‌تواند روش خوبی برای مقابله باشد. به جای سخنرانی برای کودک درباره‌ی اینکه چرا نباید اینگونه رفتار کند، به او حق انتخاب بدهید. به جای اینکه از او بخواهید به رختخوابش برود، به او اجازه‌ی انتخاب بدهید؛ از او بپرسید «دوست داری اول مسواک بزنی یا لباس خوابتو بپوشی؟» به او اجازه بدهید که برای خودش تصمیمات کوچک بگیرد، یا وقتی برای خرید لباس و اسباب بازی بیرون می‌روید برای خودش انتخاب کند. در هر صورت اینکه او احساس می‌کند که قدرتی دارد سبب خوشحالی‌اش می‌شود.
بسیاری از بچه‌ها وقتی که می‌خواهند فعالیت‌های تکراری و روزمره‌ی زندگی را انجام بدهند، مانند حمام کردن یا مسواک زدن دندان‌ها، ممکن است پرخاشگری کنند. یکی از راه‌های خوبی که می‌تواند به کودک کمک کند تا هنگام انجام فعالیات‌های تکراری و روزمره از رفتار نامناسب دور بماند، این است که این فعالیت‌ها را برای او لذت‌بخش کنید. برای اینکه به او کمک کنید تجربه‌ی حمام لذت بخشی داشته باشد، برای او اسباب‌بازی‌های مخصوص حمام و صابون ارگانیک فانتزی تهیه کنید. در اینترنت به دنبال بازی‌های خوبی بگردید که بتواند حس انجام کارهای تکراری و روزمره را شبیه به حس زمان بازی کند. ایده‌ی خوبِ دیگر این است که اهمیت این فعالیت‌های تکراری و روزمره را به کودک خود آموزش دهید. برای او توضیح دهید که حمام‌کردن چگونه بدن را تمیز و با نشاط نگه می‌دارد، و مسواک زدن به او کمک می‌کند تا دندان‌هایش را سفید و درخشنده نگه دارد.
مطلقا هیچ جایگزینی برای این یکی وجود ندارد! باور کنید یا نه، یکی از بهترین راه‌هایی که خطا هم ندارد، این است که برای کودکتان در نقش یک الگوی خوب عمل کنید. مطمئن باشید که با استفاده از این روش، دیر یا زود کودکتان درست رفتار خواهد کرد. ممکن است موقعیت‌های خاصی باشند که شما را تحت فشار و استرس قرار بدهند و باعث شوند که عصبانی شوید، داد بزنید و احساسات منفی از خود بروز بدهید. در چنین شرایطی آرامش‌تان را حفظ کنید. نخستین آموزگار هر کودکی پدر و مادر اوست، بنابراین مهم است که حداقل در حضور او به بهترین شکل ممکن رفتار کنید. به یاد داشته باشید که فرزندتان هر کاری را که انجام می‌دهید زیر نظر دارد و مشاهده می‌کند، و اگر ببیند که شما در هر شرایطی فردی منصف، آرام و مسؤولیت‌پذیر هستید، این احتمال وجود دارد که او نیز پا جای پای شما بگذارد.
سعی کنید از محرک‌های بالقوه‌ی اوقات‌تلخی و پرخاشگری پرهیز کنید. هر کودکی محرکی دارد؛ برای یافتن آن شما فقط باید با دقت رفتار او و شرایط را مشاهده و بررسی کنید. برای کودکان کم سن و سال‌تر، غذا و خواب محرک‌های شایع هستند، بنابراین مطمئن شوید که فرزندتان به‌خوبی غذا می‌خورد و شب‌ها نیز خوب می‌خوابد. برای کودکانی که بزرگتر هستند، یک راه مقابله‌ی سریع وجود دارد؛ فقط بگویید، «من متوجه شدم که توی مدرسه دعوا کردی، اما به خودت سخت نگیر، خیلی زود همه چی رو به راه میشه.» همچنین می‌توانید راه‌های دیگری را به کودکتان برای کنترل بدخلقی‌اش پیشنهاد دهید. برای نمونه، اگر کودک شما چیزی خواسته که نمی‌خواهید آن را برایش بخرید، فقط از او بخواهید که با اسباب‌بازی دیگری بازی کند یا او را با فعالیت‌های دیگری سرگرم کنید.
وقت‌هایی هست که ممکن است فرزندتان خیلی غیرقابل تحمل شود و اذیت کند و کنترل او سخت شود، در این شرایط مهم نیست که چه اتفاقی افتاده است. سعی کنید کنترلتان را از دست ندهید، چون این رفتار همان چیزی است که کودک را وادار خواهد کرد که کارش را حتی بیشتر از قبل تکرار کند. به یاد داشته باشید که نگرانی و اضطراب مسری است، پس در طول این مدت آرامش‌تان را حفظ کنید. از اینکه به راحتی تسلیم خواسته کودکتان شوید اجتناب کنید، مخصوصا اگر این دقیقا خواسته‌ی اصلیِ او نیست. شرایط کنترل اوضاع را فراهم کنید، اما از راه درست و با استفاده از روش درست. اجازه بدهید که او بداند فرد مسئول و تصمیم‌گیرنده شما هستید، اما برای نظر او هم ارزش قائلید. به خاطر داشته باشید که این زمانی است که دارید رفتار کودکتان را برای آینده شکل می‌دهید، بنابراین مطمئن شوید که کاملا قاطعانه و با وقار و متانت با او برخورد می‌کنید.
به جای اینکه احساس شکست کنید و خود را بشکنید و با خودتان فکر کنید که من بیشتر از این نمی‌توانم اینگونه رفتار کنم، در به کارگیری روش و رویکردتان برای بزرگ کردن فرزندتان شجاعت به خرج بدهید. همچنین، وقتی که کودکتان در حال پرخاشگری است، می‌توانید دلسوزانه به سمت او بروید و بگویید «عزیزم درک می‌کنم که اونو می‌خوای، پس سعی می‌کنیم تا اونو دفعه بعد بگیریم… باشه عزیزم؟» فرزندتان را با یک نام خودمانی صدا بزنید، اسمی که به طور ویژه برای او انتخاب کرده‌اید و تاثیر ویژه‌ای هم بر او دارد. در واقع فرزند شما باید متوجه شود و درک کند که شما برای احساسات او ارزش قائلید، اما نهایتا شما هستید که تصمیم می‌گیرید.
وقتی که با یک بچه‌ی ایرادگیر سروکار دارید داشتن رویکرد درست بسیار ضروری است. اطمینان حاصل کنید که وضعیت و تصویر ذهنی مثبت و مناسبی دارید. اینکه شما چگونه وضعیت پرخاشگری کودکتان را کنترل و مدیریت می‌کنید به موارد زیر بستگی دارد:
چگونه با نیازها و خواسته‌های کودکتان هماهنگ می‌شوید؟
توانایی شما در حفظ آرامش‌تان در برخورد و مواجهه با پرخاشگری کودک و کنترل آن با ملاطفت.
توجه داشته باشید که فرزند شما فقط یک کودک است؛ شما نمی‌توانید از او انتظار داشته باشید که همواره مانند آدم بالغ رفتار کند. همچنین، همه‌ی بچه‌ها بدخلقی می‌کنند، پس با کودک خود مثل کالای معیوبی که نیاز به تعمیر دارد، رفتار نکنید.
به عنوان والدین کودک، خوب است که همیشه خودتان و رفتارتان را ارزیابی و تجزیه و تحلیل کنید. آیا جایی بوده که کم بیاورید؟ آیا فشار و حجم کار زیاد باعث شده است که برای کودکتان هیچ وقتی نگذارید؟ و این احتمالا باعث شود که کودکتان مدت کوتاهی درهم بریزد و برای جلب توجه شما تلاش کند. به یاد داشته باشید، مسئولیت کودکتان با شماست و شما باید برای او وقت بگذارید، رابطه‌ای پایدار و مستحکم و دوستانه با او ایجاد کنید تا کاری کنید که از شما اطاعت کند. به عنوان والدین فرزندتان، باید تکیه گاهی محکم برای روزهای سخت باشید؛ اگر آرامش‌تان را حفظ کنید، همه چیز به طور خودکار آرام خواهد شد.
پدر و مادری کردن مثل قدم زدن در پارک نیست (کار راحتی نیست)! این وظیفه‌ی شماست که آن را راحت‌تر کرده و درست انجامش بدهید. پشتیبانی و حمایتی را که لازم دارید از دوستان و بستگان و از همه مهمتر همسرتان طلب کنید. همچنین اگر مادری شاغل هستید می‌توانید سعی کنید و کارهای خانه را با شریک زندگی‌تان تقسیم کنید. به این ترتیب، می‌توانید آنگونه که سزاوار کودکتان است به او توجه و از او مراقبت کنید.
بدترین حالت این است که کودک شما در انظار عمومی از خود پرخاشگری بروز بدهد. این رفتار خیلی شرم‌آور و اعصاب خرد‌کن است. در این زمان به جای اینکه به روش اشتباهی بچه خود را کنترل کنید، سعی کنید آرامش‌تان را حفظ و مثل والدینی اثرگذار عمل کنید.
وقتی که بچه‌تان در انظار عمومی قشقرق به پا می‌کند، بهترین روش این است که تلاش کنید تا اذهان بقیه را از او منحرف کنید. اگر این هم کارگر نبود، او را به ماشین خود ببرید یا به خانه تان برگردید، حالا زمان آن است که اقدامات مناسب و درخوری را انجام دهید تا اطمینان پیدا کنید که این اتفاق دوباره رخ نمی‌دهد.
پرخاشگری‌هایی که گه‌گاه و بسته به موقیت رخ می‌دهند، می‌توانند قابل قبول باشند، اما اگر دیدید که فرزندتان هر چند روز یک‌بار گریه می‌کند یا چیزی می‌خواهد، باید از علتش سردربیاورید. در زیر مواردی را می‌بینیم که قبل از اینکه کودکتان دوباره پرخاشگری کند، باید بدانید.
انتظارات خود را واقع بینانه نگه‌دارید. مهم نیست که چقدر شما مداخله کرده‌اید، فرزند شما برای بهتر رفتار کردن نیاز به زمان دارد. برای درک اشتباهش به او زمان بدهید.
زمان بیشتری را برای فرزندتان صرف کنید. به جای اینکه یک‌باره به او 15 تا دستور بدهید، برنامه‌ی خود را به بخش‌های کوچک‌تری تفکیک و تلاش کنید تا آن را قابل اداره‌تر و کنترل‌پذیرتر کنید تا توجه کودکتان را بیشتر جلب کنید.
برخی اصول رفتار خوب را برای کودکتان توضیح دهید. با شخصیت‌های کارتونی که رفتار خوب و مناسبی دارند داستان بسازید و زمان خواب برایش تعریف کنید و از رفتارهای خوب برایش مثال بزنید.
اطمینان پیدا کنید که – حتی یک بار هم – تسلیم خواسته‌ی کودکتان نمی‌شوید. اگر هر بار تسلیم خواسته‌ی او شوید، در واقع دارید او را تشویق می‌کنید که هر بار که چیزی را می‌خواهد پرخاشگری کند.
استفاده از منطق یا دستور دادن به هنگام کج خلقی کودک، سود زیادی نصیبتان نمی‌کند! شما نمی‌توانید با درخواستی ساده از کودکتان مثل «گریه نکن» یا «آروم باش» به «سونامی عاطفی» او رسیدگی کنید. اگر از کودکتان انتظار دارید زمانی که عملا تحت تاثیر سمت غیر منطقی مغزش قرار دارد، عاقلانه و منطقی رفتار کند، باید در افکارتان تجدید نظر کنید. در زیر پیشنهاداتی را درباره‌ی چگونگی برخورد با کج‌خلقی کودکان آورده‌ایم:
زمانی که کودک شما درست رفتار نمی‌کند، ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. به عنوان والدین او شما باید ابتدا دلیل پرخاشگری‌اش را شناسایی کنید. ببینید که مقصود او جلب توجه، احساس تنهایی یا خستگی و بی‌حوصلگی است. وقتی که علت را کشف کرده‌باشید، نیمی از راه را رفته‌اید.
اگر چیزی را بارها و بارها به او بگویید، در واقع دارید او را آزار می‌دهید. اگر مرتبا او را سرزنش کنید و هی نق بزنید او لجوج خواهد شد. در عوض می‌توانید در عین شکیبایی عواقب کار را برایش توضیح بدهید. برای نمونه، «اگه آب بازی کنی، سرما می‌خوری.»
اگر با درست رفتار نکردن یا بدرفتاری کودک برخورد فیزیکی کردید، در رفتارتان تجدید نظر کنید. تنبیه، تنها او را پرخاشگرتر و مقاوم‌تر می‌کند. باید اجازه دهید که قبل از اینکه او را تنبیه کنید قائله بخوابد و شرایط آرام شود. هنگامی که خشمگین هستید، بهتر است از سرزنش و یا تنبیه او اجتناب کنید؛ چون ممکن است بعدا از اقدامات خود پشیمان شوید.
تمام اشتباهات رفتاری‌اش را برایش ردیف نکنید و درباره‌ی آنها سخنرانی نکنید. فقط به مسئله‌ی حال حاضر و پیش آمده بپردازید و به آن رسیدگی کنید. اگر او را برای تمام اشتباهاتی که تا کنون انجام داده است سرزنش کنید، دیگر به آنچه شما می‌گویید توجه نخواهد کرد.
تلاش کنید به او توجه کنید و به بهترین دوست او تبدیل بشوید. به یاد داشته باشید که اگر از او انتظار رفتار خوب دارید، باید با او خوب رفتار کنید.
اگر مشکل باقی ماند، در استفاده از نظر مشاور در این زمینه دریغ نکنید. مشاوران حرفه‌ای این توانایی را دارند که فاصله‌ی بین شما و کودکتان را پر کنند و کانال‌های ارتباطی‌تان را بهبود ببخشند. چنین متخصصانی، برای تعیین علت اصلی عدم عزت نفس، خشم، افسردگی و پرخاشگری در کودک، قبل از آن که دیر بشود، افراد مناسبی هستند.