خطبه غدیر توسط پیامبر اسلام(ص) در واقعه غدیر ایراد و در آن امام علی علیه السلام به عنوان جانشین پیامبر معرفی شد.
حدیث غدیر بخشی از این خطبه است که در آن، پیامبر فرموده است:«هرکس من مولای (سرپرست) اویم، علی (ع) مولای (سرپرست) اوست». این بخش از خطبه را بیش از ۱۱۰ نفر از صحابه و ۸۴ نفر از تابعین به صورت متواتر نقل کردهاند.
این خطبه از قویترین دلایل ولایت امیرالمومنین بعد از پیامبر اسلام است. قرائن و شواهد مختلفی این حدیث را در اثبات ولایت امیرالمومنین تأیید میکنند. علامه امینی سلسله اِسناد خطبه غدیر را از منابع اهل سنت گردآوری کرده و به همراه سایر دلایلِ اثباتکننده واقعه غدیر در یازده جلد کتاب الغدیر منتشر کرده است.
سرفصلهای اصلی خطبه غدیر عبارتنداز:
در ابتدای خطبه، پیامبر حمد و ثنای الهی را به جای آورده و دقایقی نسبتا طولانی، صفات حق تعالی را با بیانی بلیغ برای حاضران بیان فرمود.
امر الهی برای ابلاغ امری مهم و نزول آیه تبلیغ.
درخواست پیامبر از خداوند برای معافداشتن او از این تبلیغ به سبب ترس از فتنه منافقان و نزول چند باره جبرئیل برای این تبلیغ و وعده الهی برای مصون داشتن پیامبرش از فتنۀ مردم.
اعلان اینکه این آخرین حضور پیامبر در چنین جمعی است و امامت امت تا قیامت بر عهده علی علیهالسلام و فرزندان اوست.
حرام محمد تا قیامت حرام است و حلالش تا قیامت حلال.
بیان مراتب علم و فضیلت امام علی(ع)
انکار ولایت علی(ع) گناهی نابخشودنی است.
شک کننده در گفتار پیامبر یا شک کننده در هریک از امامان، همانند کفار جاهلیت خواهد بود.
بیان جملۀ تاریخی مَن کُنتَ مَولاهُ فهذا علی مَولاهُ.
بیان مجدد حدیث ثقلین و جایگاه قرآن و اهل بیت در کنار هم.
تأکید بر وصایت و خلافت و جانشینی علی علیهالسلام.
دعا در حق دوستان امام و نفرین بر دشمنانش: اَللهمَّ والِ مَن والاهُ و عادِ مَن عاداهُ.
نزول جبرئیل و اعلام اکمال دین.
تأکید بر جایگاه امامت و بیمدادن مردم از حسدبردن به امام.
اشاره به کارشکنیهای منافقان.
بیان ختم امامت در مهدی قائم از فرزندان علی(ع).
برحذر داشتن مردم از تبعیت از امامان دروغین پس از پیامبر.
امر به حاضران در رساندن پیام غدیر به دیگران.
سفارش مردم به دوستی با اهل بیت و دشمنی با دشمنانشان.
حدود بیست جمله در وصف امام مهدی و حکومتش.
بالاترین معروف، فهم کلام پیامبر در غدیر و رساندن آن به دیگران است.
بیان فضایلی دیگر از امام علی(ع) و امر به بیعت رسمی افراد با ایشان به عنوان امام و جانشین پیامبر
دوره چهار جلدی قبسی از نور ولایت نگاشته حجت السلام کاظم سلامتی ارموی ،تحقیقی درباره مفهوم ولایت با استناد به آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار (علیهم السّلام) و مهمترین کتب اعتقادی اندیشمندان مسلمان است. از دیدگاه نویسنده، کشش و محبتی عجیب بین اجزاء زمین و آسمان برقرار است که نامی جز ولایت ندارد. این کشش و عُلقه با ولایت محمّد و آل محمّد (علیهم السّلام) معنا پیدا کرده و به بشر اهدا شده است.