برخی از مناطق ولایت قندهار افغانستان به تازگی به تصرف طالبان درآمده است و مقام‌های محلی، برخی شخصیت‌های سیاسی را به دست داشتن در سقوط شهرستان‌های این ولایت متهم می‌کنند.
خان‌زاده افزود: «قندهار از نظر سیاسی سقوط کرده است، نه از نظر نظامی. با یک تماس تلفنی بخش‌ها را ترک کرده‌اند. اگر سقوط نظامی می‌بود کسی در بخش‌ها کشته یا زخمی می‌شد و سپس آنجا را رها می‌کردند. هزاران سرباز رفته و در خانه‌هایشان نشسته‌اند.»
والی قندهار گفت: در این ولایت پاسگاه‌هایی وجود دارد که چهار روز پیش رها شده و حتی طالبان تاکنون آنها را تصرف نکرده است.
والی قندهار بدون نام بردن از کسی هشدار داد که اگر این افراد از سر مردم این ولایت دست برندارند، قضیه‌های فساد آنان را برای تمام افغانستان افشا خواهد کرد.
برای بررسی آخرین تحولات امنیتی قندهار، ابتدا با موقعیت جغرافیایی و تاریخی این ولایت آشنا می‌شویم.
قندهار، یکی از تاریخی‌ترین ولایت های افغانستان
ولایت قندهار یا کندهار در جنوب افغانستان واقع است و علاوه بر دشت هاى وسیع و کوه‌های بلند، زمین هاى آباد و باغ هاى سرسبزی دارد.
قندهار که آب و هوای گرم و خشکی دارد، از جنوب با ایالت بلوچستان پاکستان، از غرب با ولایت هلمند، از شمال با ولایت ارزگان و از شرق با ولایت زابل همسایه است.
این ولایت یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و یکی از تاریخی‌ترین ولایت های افغانستان است. در ولایت قندهار، پشتون ها، اقوام بلوچ، تاجیک، هزاره و برخی از هندو‌ها سکونت دارند.
درباره دلیل نامگذاری قندهار نظریاتی مختلفی وجود دارد؛ برخی قندهار را برگرفته از نام گندهارا، نام سرزمین و دولتی در روزگار باستان که شامل حوزهٔ جنوبی رود کابل می‌شد، می‌دانند؛ برخی دیگر نام قندهار را برگرفته از نام یونانی شهر گُندُفاریا، برگرفته از نام گُندُفَر، فرمانروای پارتیِ هند می‌دانند که سکه‌هایش در قندهار پیدا شده‌اند.
ولایت قندهار که ۵۴ هزار و ۸۴۴ کیلومتر مربع مساحت دارد، یکی از بزرگترین ولایات افغانستان است. در افغانستان بیش از ۴۸ گونه انار پرورش می یابد که انار قندهار از همه آنها به نام‌تر است. انار قندهار در جهان به شیرینی و خوشمزه بودن مشهور است.
این ولایت همچنین معماری زیبا و تعجب انگیزی دارد که چشم هر بیینده‌ای را به خود جلب می‌کند؛ اطراف شهر قندهار دیوار‌های قدیمی، بلند و عریض قرار دارد که چهار طرف این شهر را فرا گرفته است. علاوه بر این دروازه‌های بزرگ نیز در اطراف این شهر وجود دارد که از آن با نام دروازه عیدگاه یاد می‌شود.
قندهار به شکل یک مربع و بسیار منظم ساخته شده و به چند محله تقسیم شده است؛ هر محله نیز متعلق به یک یا چند قوم وقبیله است. در اطراف قندهار باغهای میوه انار و تاکستان بسیاری وجود دارد.
در این ولایت مقبره‌های اشخاص برجسته و نامدار افغان مانند مقبره آحمد شاه ابدالی پادشاه نامدار افغانستان، میرویس هوتکی و همچنین آرامگاه‌های رجال معروف این کشور قرار دارد. از مهمترین آثار تاریخی این ولایت نیز می‌توان به کتیبه آشوکا، طاق چهل زینه، ارگ، قلعه احمد شاهی، زیارت خرقه شریقه و مسجد جامع اشاره کرد.
بنا‌هایی با معماری زیبا در قندهار
مسجد خرقه شریفه
مسجد خرقه شریفه: از مشهورترین و مهمترین مساجد افغانستان و شهر قندهار است. در این مسجد خرقه‌ای نگهداری می‌شود که به رسول الله نسبت داده شده و داستان مفصلی در چگونگی رسیدن آن به قندهار نقل شده است.
منابع تاریخی می‌گویند این همان خرقه‌ای است که پیامبر و اهل بیت ایشان، با دست خود دوخته بودند و پس از رحلت آن حضرت، امام علی (ع) طبق وصیت ایشان، خرقه را به «اویس قرنی» داد و وی آن را پوشید.
قسمت بیرونی مسجد خرقه شریفه از مرمر سبز و دارای سطوح کاشی کاری و طاق‌های تزیینی است. عبا داخل مسجد نگهداری می‌شود و به ندرت در معرض عموم قرار داده می‌شود و ۲۵۰ سال است که تحت اختیار یک خانواده حفاظت می‌شود.
پیش طاق
«پیش طاق» یا «چهل زینه» در غرب شهر قندهار قرار دارد که یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان است.
این اثر تاریخی که در دوران «ظهیرالدین محمد بابر» احداث شده است، در بین مردم افغانستان به چهل زینه شهرت دارد. کار ساخت آن در سال ۹۵۳ قمری خاتمه پیدا کرد.
شهر کهنه قندهار
شهر کهنه قندهار در غرب شهر قندهار و در دامنه کوه “لکه ” یا “قیتول” و در امتداد شمال به جنوب قرار داشته است.
از ابتدا تا انتها تقریباً سه کیلومتر طول و نزدیک به هشتصد متر عرض دارد؛ ولی حصار دور آن در طول و عرض کمتری بنا شده است. در منطقه بالای شهر کهنه، برج و قلعه‌ای به اسم «نارنج» دیده می‌شود. منابع تاریخی ارتفاع برج نارنج را یکصد متر نوشته‌اند، اما اکنون کمتر از این رقم است.
در قدیم، قلعه ۶ دروازه داشته که از سمت شمال، دروازه‌های «شیخ ولی» و «گندگان»، از طرف جنوب دروازه «ماشور» و از سمت غرب دروازه «علی قابو- قابی» نامیده می‌شد. قلعه از طرف شرق دو دروازه به نام‌های «ویس قرنی» و «خضری» نیز داشته است. این شهر پس از فتح آن به دست «نادرشاه افشار» در سال ۱۱۵۰ هجری قمری، به کلی ویران شده است.
مقبره‌ی احمد شاه ابدالی، میرویس هوتکی، شمشیر غار، جاده‌ی عیدگاه، تور غار، کتیبه آشوکا، کوهک، مسجد جامع، دروازه‌ی عیدگاه، دروازه‌ی احمد شاه بابا، از دیگر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری در قندهار هستند، که قدمتی تاریخی در حدود یک هزار سال دارند.
از سرزمین انار تا ژِرَی
ولایت قندهار ۱۶ ولسوالی به نام‌های اَرغستان، ارغنداب، پَنجوائی، خاکریز، دامان، ریگ (ریگستان)، ژِرَی (ژیری)، سپین‌بولدَک، شاه‌ولی‌کوت، شورابَک، غورَک، قندهار، معروف، میانَشین، مَیوَند و نیِش دارد.
ارغستان: یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار است که در شمال شرقی این ولایت قرار دارد. جمعیت این ولسوالی حدود ۶ هزار و ۵۰۰ نفر است که بیشتر آنان از قوم پشتون هستند.
ارغنداب: این ولسوالی در شمال ولایت قندهار وقع است و بیش از ۶۸ هزار نفر جمعیت دارد.
ارغنداب از شمال با ولسوالی خاکریز، از جنوب با ولسوالی قندهار، از شرق با ولسوالی شاه، ولی کوت و از غرب با ولسوالی پنجوایی همسایه است؛ به همین دلیل یکی از مناطق مهم و استراتژیک ولایت قندهار به‌شمار می‌رود. اکثر باغهای انار در امتداد دریای «ارغنداب» قرار دارند.
دامان: دامان یکی از ولسوالی‌های مرکزی ولایت قندهار است که بیش از ۳۸ هزار نفر جمعیت دارد.
پنجوائی: یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار است که در غرب آن قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی بیش از ۹۶ هزار نفر اعلام شده است.
خاکریز: یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار است که در شمال آن قرار دارد؛ بر اساس آخرین سرشماری این ولسوالی بیش از ۲۵ هزار نفر جمعیت دارد.
سپین‌بولدک: این ولسوالی در جنوب شرقی ولایت قندهار افغانستان و در شمال کویته پاکستان واقع شده است.
سپین‌بولدک دومین گذرگاه بزرگ میان افغانستان و پاکستان است؛ پاکستان این گذرگاه را بنام چمن و طرف افغانستان آن را سپین بولدک می‌نامند. این ولسوالی بیش از ۱۱۱ هزار نفر جمعیت دارد.
ریگ: ریگستان یا ریگ یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار است که در جنوب غرب آن قرار دارد. جمعیت این ولسوالی حدود ۱۰ هزار نفر اعلام شده است.
ژِرَی: ژیری یا ژری یکی از ولسوالی‌های مرکزی افغانستان است که بیش از ۹۵ هزار نفر جمعیت دارد.
شاه‌ولی‌کوت: این ولسوالی در شمال ولایت قندهار وقع است و بیش از ۴۸ هزار نفر جمعیت دارد. این ولسوالی از غرب با ولسوالی خاکریز، از شرق با ولایت زابل، از شمال با ولایت ارزگان و از جنوب با ولایت دامان مرکز مشترک دارد.
شورابَک: شواربک در جنوب ولایت قندهار واقع است و از شرق و جنوب با پاکستان، از غرب با ریگ و از شمال با سپین‌بولدک هم مرز است. این ولسوالی بیش از ۱۲ هزار نفر جمعیت دارد.
غورک: در شمال غربی ولایت قندهار قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۱۰ هزار نفر اعلام شده است.
قندهار: این ولسوالی در مرکز ولایت قندهار واقع است و بیش از ۶۱۴ هزار نفر جمعیت دارد.
شهر قندهار، دومین شهر پرجمعیت افغانستان، مرکز ولایت قندهار است.
معروف: یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار که در شرق آن واقع است، معروف نام دارد؛ این ولسوالی که بیش از ۳۶ هزار نفر جمعیت دارد، منطقه کوهستانی است و سه دره عمده بنام معروف ناوه، سالیسون و اعلی جرگه دارد.
میانَشین: این ولسوالی در شمال ولایت قندهار قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۱۶ هزار نفر اعلام شده است.
مَیوَند: این ولسوالی که در غرب ولایت قندهار واقع است، بیش از ۶۵ هزار نفر جمعیت دارد.
نیِش: نیش یکی از ولسوالی‌های ولایت قندهار که در شمال آن قرار دارد، نیش نام دارد. جمعیت این ولسوالی بیش از ۱۴ هزار نفر اعلام شده است.
وضعیت امنیتی
«دوست محمد نایاب» رئیس امور مهاجرین ولایت قندهار در جنوب افغانستان گفت، درگیری‌های اخیر در این ولایت باعث شده است ۲۲ هزار خانواده، محل سکونت خود را ترک کنند.
رئیس امور مهاجرین ولایت قندهار افزود، این خانواده‌ها از مناطق «بی ثبات» در غرب، جنوب و شمال قندهار به سمت مناطق «امن تر» در مرکز این شهر رفته اند.
آواره شدن ۲۲ هزار خانواده افغان در حالی است که به گفته مقام‌های قندهار، درگیری‌ها بین نیرو‌های دولتی و گروه طالبان در حومه‌های غربی، جنوبی و شمالی شهر قندهار ادامه دارد.
نگارش و تنظیم: محمدرضا تقی زاده