غور یکی از ولایت‌های زیبا و تاریخی افغانستان در هفته‌های اخیر به صحنه‌ی درگیری نیروهای افغان و طالبان تبدیل شده است.
غور که در چارچوب اداری ولایت هرات قرار داشت، در سال ۱۳۴۲ به عنوان ولایت جداگانه تشکیل و شهر چَغچَران به عنوان مرکز آن تعیین شد. در سال ۱۳۹۳ به درخواست فرهنگیان و جوانان غور و با همکاری ریاست اطلاعات و فرهنگ، مرکز این ولایت از چغچران به فیروزکوه تغییر یافت.
از نظر آب و هوا نیز می‌توان گفت که بیشتر مناطق ولایت غور را کوهستان‌ها تشکیل می‌دهد و در بسیاری از مناطق، آب و هوای سرد حاکم است. به طوری که در بعضی از مناطق ولایت غور با شروع فصل پاییز و زمستان و بارش سنگین برف راه‌های مواصلاتی برای چندین ماه بسته می‌شوند.
اما مناطق با آب وهوای معتدل و گرم نیز در بعضی از نقاط این ولایت وجود دارد. وجود سه رودخانه هریرود، فراه رود و مرغاب در ولایت غور بر زیبایی این ولایت افزوده است.
شهر فیروزکوه، مرکز ولایت غور در کنار رود هریرود واقع شده است که با شهر هرات حدود ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد. از جمله دلایل اهمیت این شهر می‌توان به این مورد اشاره کرد که این شهر حدود صد سال به عنوان مرکز فرمانروایی سلسله غوریان بوده است.
اکثریت ساکنان ولایت غور به زبان درى صحبت مى کنند و در کنار آن مردم «لعل و سرجنگل» که با ولایت بامیان همسایه است به زبان هزارگى صحبت می‌کنند.
پیش از بررسی آخرین تحولات امنیتی ولایت غور، با موقعیت جغرافیایی و آثار تاریخی این منطقه آشنا می‌شویم.
از غوریان تا منار جام
پیش از قرن ١٢ میلادی، این منطقه محل زندگی بوداییان، زرتشتیان و تعداد کمی از یهودیان بود. بقایای قدیمی‌ترین شهرک‌های کشف شده توسط باستان شناسان بین سال ٢۰۰٧ و ٢۰۰٨ در غور شواهد زندگی و تمدن را در ٥۰۰۰ سال قبل از میلاد نشان می‌دهد.
ویرانه‌های چند قلعه و سایر استحکامات دفاعی نیز در حومه فیروزکوه کشف شد. صومعه‌های بودایی که در کنار رودخانه هریرود به صورت دستی تراشیده شده است، نشان دهنده آنست که در قرن‌های اول و در دوران بودیسم ساخته شده اند. این غار‌های مصنوعی شهادت زندگی روزمره راهبان بودایی را در منطقه غور نشان می‌دهد.
غور در قرن ١٢ و ١٣ پایتخت سلسله غوریان بود؛ «منار جام» از بقایای آن زمان است. منار جام در مناطق کوهستانی ولایت غور در ۶۲ کیلومتری شمال‌شرق ولسوالی (شهرستان) «شهرک» در روستای موسوم به «جام»، محلی که رودخانه جام از جنوب به طرف شمال به رودخانه خروشان «هریرود» جریان دارد و در زاویه تلاقی این دو رودخانه قرار دارد.
این منار در سده دوازدهم میلادی ساخته شده و ۶۵ متر ارتفاع دارد. این بنا بعد از قطب منار در دهلی نو هندوستان، بلندترین مناره خشتی جهان است.
منار جام در ۲۷ ژوئن ۲۰۰۲ از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار گرفت. یونسکو اعلام کرده است، به دلیل جریان آب در رودخانه‌ای که در نزدیکی منار جام قرار دارد، این منار بزرگ، در حال فرسایش است.
منار جام دارای هشت ضلع است؛ اضلاع آن در مجموع، صفحه‌ای را تشکیل می‌دهند که نوشته‌هایی را در خود جای داده است.
از دیگر مناطق باستانی این ولایت می‌توان به منطقه کشک کهنه در ولسوالی دولت‌یار که دوره بودایی‌ها را انعکاس می‌دهد و همچنین قلعه ضحاک که در حومه‌ی شهر چغچران (فیروزکوه) که قدمت آن به هفت هزار سال قبل برمی‌گردد، اشاره کرد.
از فیروزکوه تا مرغاب؛ ولسوالی‌های غور
فیروزکوه: ولسوالی فیروزکوه با ١١٬٧۶۴ کیلومتر مربع، پهناورترین ولسوالی ولایت غور است. جمعیت فیروزکوه در سال ٢۰٢۰ میلادی، ۱۶۶٬۲۳۶ نفر اعلام شده است.
در فیروزکوه اقوام مختلف زندگی می‌کنند که عمدتاً هزاره‌ها و ایماق‌ها اکثریت ساکنان آن را تشکیل می‌دهند. دیگر اقوام مانند تاجیک و اقلیت‌های از پشتون و ترکمن نیز در آن حضور دارند.
پسابند: ولسوالی پسابند، سرحد مشترک با ولایت‌های هلمند و دایکندی دارد و از ۲۳۶ قریه تشکیل شده است.
تولک: این ولسوالی با ولایت هرات سرحد مشترک دارد و دارای ۲۱۲ قریه است. زبان مردم ولسوالی تولک، دری است و در این ولسوالی مردم تاجیک، پشتون، هزاره و بلوچ نیز زندگی می‌کنند.
مرغاب: ولسوالی مرغاب در فاصله ۱۳۰ کیلومتری شمال مرکز ولایت غور موقعیت دارد؛ این منطقه به درخواست مردم، در سال ۱۳۹۸ توسط اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان با مرکزیت «شورابه» به عنوان یک ولسوالی جدید تأسیس شد.
مقتدرترین حزب در مرغاب، حزب جمعیت اسلامی افغانستان است.
تیوره: این ولسوالی زمانی مرکز ولایت غور بود که بنام غور هم یاد می‌شد. مرکز این ولسوالی به نام قلعه غور یاد می‌شود، که سرحد مشترک با ولسوالی پرچمن ولایت فراه دارد.
دولت یار: ولسوالی دولت یار از موقعیت استراتژیک برخوردار است و شاهراه مرکزی شرق و غرب افغانستان از آن عبور می‌کند.
دولینه: این ولسوالی یکی از مناطق سردسیر غور به شمار می‌رود که دارای ۱۳۰ قریه است.
چارسده: ولسوالی چارسده در شمال فیروزکوه و سرحد مشترک با ولایت فاریاب دارد که دریای مرغاب هم از میان همین ولسوالی می‌گذرد. چارسده، بزرگ‌ترین ولسوالی تاجیک نشین در غور است.
ساغر: ولسوالی ساغر، از جمله ولسوالی‌های سرسبز به شمار می‌رود و دارای ۱۱۵ قریه است.
شهرک: ولسوالی شهرک همانند فیروزکوه سردسیر است که در فاصله ۲۳۲۵ متر از سطح دریا قرار دارد.
لعل و سرجنگل: این ولسوالی سرحد مشترک با ولایت‌های بامیان، دایکندی و سرپل دارد. لعل و سرجنگل از دورافتاده‌ترین ولسوالی‌های غور به شمار می‌رود. ولسوالی لعل و سرجنگل متشکل از چند ده بزرگ (کرمان، گرماب، سنگ زرد، جوقل، سیاه سنگ جلسو، تلخک) است.
مروری بر آخرین تحولات ولایت غور
منابع خبری پنجشنبه گذشته از کشته شدن چهار نظامی افغان بر اثر حمله طالبان در شهر «فیروزکوه» مرکز استان غور خبر دادند، اما مسئولان امنیتی افغانستان در این باره اظهارنظر نکردند.
پیش از این وزارت دفاع افغانستان اعلام کرده بود: ۱۴۳ عضو طالبان در عملیات نیروهای ارتش افغانستان در استان‌های افغانستان از جمله غور کشته و ۱۲۱ نفر از آن‌ها نیز زخمی شدند.
«عبدالظاهر فیض‌زاده» والی غور نیز اواخر ماه پیش (خرداد) اعلام کرده بود: اعضای گروه طالبان آب را بر ساکنان ولسوالی دولت‌یار ولایت غور بستند که هدف این کار طالبان، تهدید مردم است. بنا بر اعلام والی غور، طالبان با مسدود کردن سربندها، آن‌ها را مین‌گذاری کرده است.
در همین حال، صد‌ها تن از زنان غور با حمل سلاح به گونه خود جوش حمایت همه جانبه خود را از نیروهای امنیتی اعلام کردند. این بانوان اعلام کردند، در کنار فرزندان شان برای مقابله با طالبان ایستادگی می‌کنند و اجازه نمی‌دهند گروه طالبان به آنان ظلم و تاریخ گذشته را دوباره تکرار کنند.
فیض‌زاده در این خصوص گفت: زنان غور با حمایت از نیروهای امنیتی نشان دادند که افغانستانی‌ها بدون حضور خارجی‌ها توان دفاع از کشورشان را دارند و در این مسیر ثابت قدم ایستاده‌اند.
نگارش و تنظیم: محسن ایراندوست
شما با دقت تمام، درباره جزئیات مربوط ولایت غور، ساختار اداری، ولسوالی‌های این ولایت و تحولات اخیر معلومات دادید؛ به نظرم خیلی خوب می‌شد اگر در باره تواریخ تاسیس ولسوالی‌ها نیز اندکی معلومات جمع‌آوری نموده ارائه می‌کردید.