هشیاری در زمان رانندگی، چیزی بیش از یک قانون حیاتی است. اصولاً هر عاملی که منجر به اختلال در تمرکز راننده شود، ممنوع است. عواملی مانند صحبت‌کردن با موبایل و حتی خوردن و آشامیدن.
این داستان به‌قدری اهمیت دارد که در برخی از کشورهای پیشرفته، حتی نسبت به استفاده بیش از حد از علائم راهنمایی و رانندگی نیز احتیاط می‌شود. بنابراین، خطرات مربوط به خواب‌آلودگی هنگام رانندگی دیگر نیاز به توضیح بیشتری ندارد. اگرچه در برخی از خودروهای مدرن، سیستم‌های هشداردهنده مقابله با خواب‌آلودگی هم تعبیه شده است، ولی این تنها راننده است که باید کنترل وسیله نقلیه خود را برعهده بگیرد؛ اما حالا اگر بنا به دلایلی پشت فرمان خواب سراغتان آمد چه کار باید کنید؟ این مطلب را تا انتها بخوانید تا برای اولین‌بار با تکنیک‌های مقابله با خواب‌آلودگی آشنا شوید.
بیایید قبول کنیم که یکی از شیرین‌ترین لذت‌های دنیا خوابیدن است؛ اما همین تجربه خوشایند سالانه منجر به روز 100 هزار تصادف و فوت حدود 1500 نفر در آمریکا می‌شود. با این حال بسیاری از افراد که تصادف می‌کنند، دلیل این اتفاق را خواب‌آلودگی گزارش نمی‌دهند. این یعنی آمار فوق به‌مراتب بالاتر از اعداد و ارقام رسمی است. آماده شدن بدن برای ورود به مرحله خواب، فعالیت مغزی را آرام‌آرام کند می‌کند. در این شرایط اگرچه راننده عملاً بیدار است ولی بخش اعظمی از کنترل ذهنی او روی مکانیزم جاده کاهش پیدا کرده است. افزایش ملموس زمان سرعت‌عمل اولین اثرات جانبی خواب‌آلودگی است.
جالب است بدانید اغلب تصادفات درنتیجه خواب‌آلودگی در بازه زمانی انتهای شب تا انتهای صبح رخ می‌دهد؛ یعنی درست در پیک ساعت بیولوژیکی بدن که در آن به خواب می‌رود. البته برای برخی از افراد که عادت به خواب میانه روز دارند، این حالت در اواسط بعد از ظهر تشدید می‌شود. جالب‌تر آنکه برخلاف تصادف‌های حادثه‌ساز در اتوبان‌ها به دلیل سرعت زیاد، تصادف‌های ناشی از خواب‌آلودگی اغلب با سرعت پایین رخ می‌دهند.
کارشناسان دلایل مختلفی را برای بروز خواب‌آلودگی در زمان قرار گرفتن پشت فرمان اعلام کرده‌اند. در ادامه با مهم‌ترین آنها آشنا خواهید شد:
اگر راننده به هر دلیل نتواند قبل از نشستن پشت فرمان خواب کافی داشته باشد، ورود به مرحله خواب در زمان‌های گفته‌شده برای او اجتناب‌ناپذیر است. یکی از مهم‌ترین فاکتورهای این پدیده اختلالات مربوط به خواب است.
عموماً حتی بیماری‌های غیرمرتبط که به صورت غیرمستقیم روی کیفیت خواب افراد تأثیر می‌گذارند نیز در این رسته قرار می‌گیرند؛ مانند آلرژی و مشکلات تنفسی، استرس، ضعف عمومی، افسردگی، کاهش یا افزایش نامتعارف وزن بدنه، تکرر ادرار و درد مزمن اعضای بدن؛ اما اگر بخواهیم به بررسی علل مستقیم اختلالات خواب بپردازیم باید به اینسومنیا (اختلال بی‌خوابی)، پاراسومنیا (اختلال خواب‌پریشی) آپنه خواب (وقفه ناگهانی تنفس) و در موارد نادر حمله خواب (احساس خواب ناگهانی) بپردازیم. اگر راننده‌ای هستید که به یکی از این اختلالات دچار شده‌اید، زنگ خطر از مدت‌ها پیش برای شما به صدا درآمده است. عدم درمان این موارد می‌تواند عوارض ناگواری در پی داشته باشد.
بسیاری از افراد علاقه دارند تا شب‌ها را بیدار بمانند. این پروسه شاید در ادامه تبدیل به یک عادت شود و اثرات منفی آن چندان بروز نکند ولی در یک موقعیت آرامش‌بخش مانند حرکت شبانه پشت فرمان در دمایی متعادل، شاید واکنش بدن ناگهان دگرگون شود. از سوی دیگر افرادی که سیکل و بازه زمانی طبیعی خواب خود را به دلیل شرایط خاص کاری تغییر می‌دهند نیز در ریسک بالایی برای احتمال بروز خواب‌آلودگی قرار دارند.
موارد بسیاری گزارش شده است که افرادی از نظر بدن و روان کاملاً سالم بوده‌اند و ساعت خواب آنها نیز تحت تأثیر هیچ‌گونه مداخلاتی نبوده ولی با این حال به دلیل مصرف داروهای خاص دچار حالت شدید خواب‌آلودگی می‌شوند. اگر دارویی مصرف می‌کند که در لیست عوارض آن کاهش هوشیاری ذکر شده، حتماً لازم است تا زمان رانندگی خودرو را مدیریت کنید.
در صورتی که هر یک از علائم و نشانه‌هایی که در ادامه خواهید خواند را روی خودتان و یا راننده خودرویی که درونش هستید، مشاهده کردید حتماً اقدام به توقف کنید.
اکنون به بخش مهم این مطلب رسیده‌ایم؛ یعنی قسمتی که به ناچار با آن مواجه شده‌ایم. اکنون تصور می‌کنیم که حس و حال خواب بر شما چیره شده است. به روش‌های زیر اطمینان داشته باشید.
اگرچه ابتدا گفتیم که خوردن و آشامیدن یکی از دلایل کاهش تمرکز راننده روی جاده است ولی یک مشت تخمه و چند عدد پفک برای اینکه حس خواب را از مغزتان بیرون کند، پیشنهاد خوبی است؛ اما سعی کنید در خوردن زیاده‌روی نکنید چراکه احساس سیری شدید خود یکی از دلایل بروز بی‌خوابی است.
اگر دسترس به آب پرتغال داشته باشید واقعاً خبر خوبی است. چراکه ویتامین C باعث افزایش انرژی می‌شود. در غیر اینصورت سعی کنید مایعات مصرف کنید. ولی توصیه اکید این است که از مصرف نوشیدنی‌های قندی خودداری کنید. دست‌کم آب بنوشید.
یک موزیک آرامش‌بخش حتی افرادی که خواب کافی داشته‌اند را نیز به حالت خلسه می‌برد. از روش گوش کردن به یک موزیک پرانرژی با صدای بلند غافل نشوید. بعضی از کارشناسان حتی توصیه می‌کنند برای چند دقیقه به آهنگی که دوست ندارید هم گوش بدهید. حتی گفته می‌شود کتاب صوتی نیز می‌تواند مؤثر باشد.
یک تکه آدامس می‌تواند آرامش نسبی ذهنی شما را بر هم بزند و نگذارد که خواب‌آلودگی از چیزی که هست شدیدتر شود.
یک روش قدیمی می‌گوید کافی است 5 بار نفس عمیق را از دهان وارد ریه‌ها کنید و سپس با آرامش از طریق بینی بیرون بدهید.
کافئین موجود در قهوه می‌تواند برای دقایقی معجزه‌آسا باشد. با این حال فراموش نکنید که این یک راه‌حل موقت و گذرا است.
رانندگی کردن در حالی که یک یا چند نفر دیگر نیز درون خودرو هستند فارغ از لذت مضاعف از سفر، یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از خواب‌آلودگی است. فارغ از اینها، در صورتی که دیگر نتوانستید با خواب مقابله کنید می‌توانید جای خود را به یک راننده دیگر بدهید.
همان کاری که صبح‌ها باعث پریدن خواب می‌شود، در زمان خواب‌آلودگی هنگام رانندگی هم جواب می‌دهد. با رعایت نکات ایمنی به گوشه‌ای بیایید و سر و صورت خود را بشویید. سپس وقتی دوباره پشت فرمان قرار گرفتید برای لحظاتی شیشه را پایین بگذارید تا جریان هوا شما را سرزنده کند.
رانندگی در زمستان در حالی که بخاری روشن است، زمینه‌ساز خواب‌آلودگی خواهد بود. هم‌چنین رانندگی در تابستان زیر کولر خنک وقتی خوابتان گرفته هم می‌تواند خطرناک باشد. همینکه ذهن شما با یک درگیری دست و پنجه نرم می‌کند، یعنی شرایط برای خوابیدن فراهم نیست.