درمان با سلول‌های بنیادی بند ناف جنین، روشی نوین است که روزنه‌های امید بسیاری برای درمان ۸۰ نوع بیماری باز نموده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز همدان، بر اساس آمار موجود ، تاکنون بیش از ۶ هزار خانواده همدانی خون بند ناف کودکان خود را ذخیره کرده اند.
علی فرزند نخست ما بود که با هر بیماری کوچک و پیش و پا افتاده‌ای به شدت آسیب می‌دید و بیمار می‌شد. به گفته مادرش؛ علی از جمله کودکانی است که در ۴ ماهگی علائم نقص سیستم ایمنی را با بروز بیماری آبسه زیرگوش نشان داد. مدتی در بخش عفونی کودکان بستری بود و این نقص سیستمی او از سوی پزشکان تایید شد.
طبق گزارش‌های اعلام شده تا کنون بیش از ۱۵۰ بیماری نقص سیستم ایمنی اولیه در انسان گزارش شده است که در این رابطه بیماری گرانولوماتوز مزمن (CGD) در رده دوم بیماری‌های نقص ایمنی اولیه در ایران قرار دارد.
"علی امیری" پزشک متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید:" گرانولوماتوز مزمن یک بیماری ژنتیکی و ارثی است که در آن فاگوسیت‌ها توانایی لازم برای نابودی برخی میکروب‌ها را ندارند و در نتیجه مبتلایان به این نوع بیماری، مستعد ابتلا به برخی عفونت‌های خاص قارچی و باکتریایی هستند".
گفتنی است فاگوسیت‌ها نوعی از سلول‌های ایمنی هستند که با بلعیدن میکروب‌ها از بدن دفاع می‌کنند.
"علی امیری" پزشک متخصص بیماری‌های عفونی ادامه می‌دهد:"عفونت‌های مکرر و مقاوم به درمان، افزایش شیوع بیماری‌های خود ایمنی و شیوع بیماری‌های بدخیمی از علائم بیماری گرانولوماتوز مزمن است".
پدر علی در ادامه می‌گوید:" با بررسی‌ها و آزمایش‌های مختلف سرانجام پزشکان چاره درمان بیماری پسرم را پیوند سلول‌های بنیادی تشخیص دادند، اما متاسفانه هیچ نمونه مغز استخوان برای پیوند به علی یافت نشد. "
گاهی گمان نمی‌کنی، ولی می‌شود
پدر علی عنوان می‌کند:"همچنان با بیماری فرزندم دست و پنجه نرم می‌کردیم که متوجه شدیم همسرم باردار است. با مشورت با پزشکان متوجه شدیم، احتمال انتقال بیماری گرانولوماتوز مزمن به فرزند بعدی مان وجود دارد پس تصمیم گرفتیم جنین را سقط کنیم.
اما پزشک معالج علی گفت ۵۰ درصد هم احتمال دارد که جنین سالم باشد و بتوان از بندناف او برای مداوای علی استفاده کرد؛ با همین امید از سقط منصرف شدیم. "
مادر علی می‌گوید:" فرزندم مریم که هم اکنون ۲ سالش است، کاملا سالم بود و هدیه زیبایی برای برادرش آورده بود، خون بندنافش".
پدر علی عنوان می‌کند:" بعد از آزمایش خون بندناف مریم، اعلام شد که نمونه اش با برادرش کاملا مطابق دارد. آزمایش‌های مریم برای بررسی ناقل بودن انجام شد و با لطف پروردگار همه چیز خوب انجام شد و علی مداوا شد".
دوست دارم مدرسه بروم
علی امسال کلاس اول دبستان بود. درس هایش را همراه همکلاسی هایش می‌خواند، او خیلی امیدوارانه زندگیش را شروع کرده و هیچ چیز مانع لبخندزیبایی نشده با عشق و علاقه از درس خواندن حرف می‌زند.
ازعلی درباره درس و مدرسه می‌پرسیم که می‌گوید:" درس خواندن خیلی خوب است. له دلیل کرونا مدرسه امسال نرفتیم و در خانه از روی گوشی و لپ تاب درس خواندم؛ دوست دارم مدرسه بروم، اما الان مدرسه‌ها تعطیل است.
سمانه؛ قهرمان کوچکی است کهاسفند ماه سال ۹۲ به دنیا آمد. او یکی دیگر از کودکان بهبود یافته بانک خون بندناف رویان است. مادر و پدرش داستان زندگیش را برای ما این گونه عنوان می‌کنند.
بعد از تزریق واکسن دو ماهگی سمانه متوجه شدیم سمت چپ گلویش ورم کوچکی کرده است که دکتر‌ها گفتند عوارض واکسن است و مشکلی نیست. یک ماه به دکتر‌های مختلف مراجعه کردیم؛ در نهایت یکی از پزشکان با تجربه‌ای که داشت گفت باید آزمایش بدهد. با جواب آزمایش مشخص شد که گلبول‌های سفید خونش شرایط خوبی ندارد. دکتر گفت: اگر این آزمایش صحیح باشد نشانه سرطان است.
مادر سمانه می‌گوید: "طحال فرزندمان بسیار بزرگ شده بود؛ علائم حیاتی بسیار بدی داشت و مرگ را جلوی چشمانمان دیدیم".خدا دستمان را گرفت.
پدر سمانه می‌گوید: "پزشکان بیماری فرزندمان را "لوسمی میلومونوسیتیک جوانان" تشخیص دادند که تنها راه درمان بیماری را هم پیوند مغز استخوان می‌دانستند که متاسفانه هیچ دهنده مناسبی برای پیوند از مغز استخوان برای فرزندمان پیدا نشد. "
بیماری لوسمی میلومونوسیتیک جوانان بیماری بدخیمی است که سیری مزمن داشته و سلول‌های این بیماری توانایی تکامل و تمایز خود را حفظ کرده‌اند.
پدر سمانه ادامه می‌دهد: "چندین جلسه شیمی درمانی برای درمان سرطان فرزندمان انجام شد، اما دیگر این روش پاسخگو نبود که در نهایت دکتر حمیدیه فوق تخصص خون و آنکولوژی کودکان که پزشکی حاذق در زمینه پیوند سلول‌های بنیادی است، پیوند از خون بندناف را هم گزینه درمان معرفی کردند و یک نمونه مناسب از بانک خون بندناف رویان برای پیوند به سمانه پیدا شد".
ماجرای علی و سمانه تنها نمونه ایست از چندین نمونه بیمارانی که توانسته اند با استفاده از سلول‌های بنیادین بند ناف مداوا شوند.
درمان با سلول‌های بنیادی بند ناف جنین، روشی نوین که حالا روزنه‌های امید زیادی برای درمان بیماری‌های صعب العلاج که تعدادشان در جهان بیش از ۳۴۰ بیماری است باز کرده است.
۸۰ نوع بیماری با خون بند ناف کودکان درمان می‌شود
" وکیلیان " رئیس مرکز نگهداری بند ناف استان همدان با بیان اینکه " هم اکنون ۸۰ نوع بیماری با خون بندناف نوزاد درمان می‌شود می‌گوید:" این مرکز زیر نظر جهاد دانشگاهی است که ۱۴ سال از تأسیس آن در استان همدان می‌گذرد. "
به گفته یکی از پژوهشگران این عرصه، خون بندناف، خونی است که در جنین جریان دارد و در اثر تکثیر‌های پی در پی سلول‌های آن دچار پیری نمی‌شوند و با تزریق یا جایگزینی این خون در مناطق آسیب دیده بدن می‌توان به بهبودی کامل دست یافت.
"سعید سبحانی" پزشک متخصص انکولوژیست بزرگسالان با بیان اینکه"این سلول‌ها می‌توانند صدمات به نخاع، دیابت، بیماری‌های قلبی، پارکینسون، آلزایمر، لوپوس، ایدز و بیماری ام‌اس را درمان کنند" می‌گوید:"از فواید قابل توجه دیگر این سلول‌ها آنست که با ذخیره یک کیسه خون بند ناف احتمال پیداکردن سلول بنیادی برای خود کودک صد درصد، برای پدر و مادر ۵۰ درصد و برای دیگر بچه‌ها ۲۵ درصد است".
خون‌بند ناف مملو از سلول‌های بنیادی است
این پزشک متخصص ادامه می‌دهد:"سازوکار سلول‌های بنیادی به‌گونه‌ای است که می‌تواند سلول مشابه خود را تولید کند. "
او می‌گوید:"خون‌بند ناف مملو از سلول‌های بنیادی که با جمع‌آوری آن می‌توان در زمان لزوم از این خون استفاده کرد".
طبق گزارش‌های مختلف نخستین پیوند سلول‌های بنیادی بند ناف در سال ۱۹۸۸ برای یک کودک مبتلا به بیماری کم خونی در فرانسه انجام گرفت.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید یک بیمار ۶۱ ساله مبتلا به سرطان خون با استفاده از همین سلول‌های بنیادی ذخیره شده در کالیفرنیا درمان شد و این نخستین پیوند در یک فرد نابالغ بود که انجام شد.
۶ هزار خانواده در بانک خون بند ناف ثبت نام کرده اند
" وکیلیان " رئیس مرکز نگهداری بند ناف استان همدان با بیان اینکه "در سال گذشته حدود ۱۵۰ خانواده سلول‌های بند ناف کودک خود را ذخیره کرده اند که ۱۰ درصد آن مربوط به شهرستان‌ها است" می‌گوید:" تاکنون بیش از ۶ هزار خانواده همدانی به عضویت بانک خون بند ناف کشور در آمده اند. "
امیرحسام کودک ۳ ماه ایست که والدین اش در هنگام تولد بند ناف او ذخیره کرده اند.
مادرش می‌گوید:" در دنیای کنونی که بیماری‌های مختلفی گریبانگیر انسان‌ها شده است وجود این سلول‌های بنیادی کمک بزرگی است. "
او ادامه می‌دهد:"۲ ماه مانده به تولد کودک مان با مزایای ذخیره این سلول‌ها آشنا شدیم و از آنجایی که پدرم به دلیل سرطان فوت شده بود تصمیم به ذخیره این سلول‌ها گرفتیم".
خون بند ناف یک ذخیره‌سازی مطمئن برای آینده است
"مهدی گودرزی " متخصص‌های انکولوژی کودکان، با بیان اینکه "ذخیره سازی خون بند ناف یک ذخیره‌سازی مطمئن برای آینده کودکان و خانواده آنهاست" عنوان می‌کند:"خانواده‌ها در صورت نیاز آن را در آینده برای خود و یا فرد دیگری که از نظر ژنتیکی با نمونه سازگاری کافی داشته باشد مورد استفاده قرار می‌دهند".
خون بندناف مزیت بهتری نسبت به سلول‌های بزرگسالان دارد
"مرتضی ضرابی" مدیرعامل بانک سلول‌های بنیادی خون بندناف رویان می‌گوید:" سلول‌های بنیادی خون بندناف به دلیل جوان بودن و اینکه کمتر در معرض بیماری‌ها و عوامل محیطی قرار گرفته اند نسبت به سلول‌های بنیادی بزرگسالان مناسب‌تر است. "
او عنوان می‌کند:" سلول‌های بنیادی موجود در خون بندناف را می‌توان بدون هیچ گونه خطری برای کودک یا مادر جمع آوری کرد. "
براساس اطلاعات منابع معتبر بین المللی سالانه بیش از ۶۰۰ هزار نمونه خون بندناف در جهان جمع آوری می‌شود.
زمان نگهداری سلول‌های بنیادی ۳۰ سال است
"مرتضی ضرابی" مدیرعامل بانک سلول‌های بنیادی بند ناف می‌گوید:" کاهش احتمال رد پیوند نسبت به سایر منابع سلول‌های بنیادی خون ساز، در دسترس بودن و کاهش خطر آلودگی از مهم‌ترین مزایای خون بندناف نسبت به سایر منابع سلولی است. "
"مریم جباری"، متخصص خون و هماتولوژی با بیان اینکه" سلول‌های بنیادی خون بندناف در درون محفظه‌های مخصوص و در دمای منفی ۱۹۶ درجه نگهداری می‌شوند " می‌گوید:" هم اکنون حداقل زمان نگهداری این سلول‌ها در حدود ۳۰ سال است. "
او ادامه می‌دهد:"نمونه خون بند ناف جمع آوری شده، پس از ورود به این مرکز بررسی شده و در صورت اخذ مجوز، وارد آزمایشگاه بررسی و پرداش می‌شود و سپس وارد پروسه جداسازی سلولی می‌شود".
مجتبی ضرابی" مدیرعامل بانک خون بندناف رویان می‌گوید:" بعد از تهران، بیشترین میزان ذخیره‌سازی خون بند ناف در استان‌های فارس و خراسان رضوی اتفاق افتاده است. "
او ادامه می‌دهد:" در حال حاضر ۱۵۰ هزار نمونه بند ناف در این مرکز جمع آوری شده است که بزرگترین نمونه جمع آوری شده در خاورمیانه است".
آمار‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته ۲۲ هزار و ۱۵۶ مورد تولد در استان همدان به ثبت رسیده است که تنها خانواده ۱۵۰ کودک اقدام به ذخیره خون بند ناف کودک خود نموده اند که به نظر می‌رسد ضروریست با توجه به فواید بسیار ذخیره این سلول‌ها اقدامان گسترده‌ای صورت گیرد.
اهدای خون بند ناف در همدان فرهنگ سازی می‌خواهد
" فاطمه عبادی" پزشک ماما "با بیان اینکه اهدای خون بند ناف در استان همدان نیازمند فرهنگسازی است، اظهار می‌کند: "هم اکنون در بیمارستان‌های تامین اجتماعی، فاطمیه و بوعلی همدان نمونه‌گیری خون بند ناف انجام می‌شود. "
او عنوان می‌کند": هزینه اولیه برای ذخیره این سلول‌ها حدود ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و سالانه هم ۳۰۰ هزار تومان به عنوان هزینه نگهداری دریافت می‌شود. "
" وکیلیان " رئیس مرکز نگهداری بند ناف استان همدان می‌گوید:" شرایطی ایجاد کردیم که همه افراد با هر شرایط اقتصادی بتوانند از این امکانات استفاده کنند و امکان تقسیط یا استفاده از تسهیلات نیز وجود دارد. "
او با بیان اینکه "بسیاری از خانواده‌ها به دلیل توان کم مالی این سلول‌ها را ذخیره نمی‌کنند" ادامه می‌دهد:" بیمه‌های تکمیلی بخشی از هزینه‌ها را در این زمینه پرداخت می‌کنند و امیدواریم سایر بیمه‌ها را هم بتوانیم متقاعد کنیم که این حوزه را هم جزو خدمات‌شان قرار دهند. "
" وکیلیان " رئیس مرکز نگهداری بند ناف استان همدان می‌گوید:"توزیع بروشور در مطب‌های زنان و زایمان و همچنین نصب بنر اطلاع رسانی در مراکز سونوگرافی از جمله راه‌های اطلاع رسانی نحوه عضویت خانواده‌ها در بانک خون بند ناف است که تاکنون در همدان انجام شده است".
"مجتبی ضرابی" مدیرعامل بانک خون بندناف رویان معتقد است: ذخیره‌سازی این سلول‌ها باعث می‌شود که میزان زیادی ازخروج ارز از کشورمان جلوگیری شود؛ زیرا هر نمونه از خون بند ناف اگر بخواهد از سایر کشور‌ها وارد شود، ۳۰ هزار یورو به ازای هر نمونه باید پرداخت شود".
کلام پایانی
امروزه به نظر می‌رسد با وجود خانواده‌های تک فرزندی، پیدا کردن دهنده مناسب برای پیوند بین خواهر و برادر‌هایی که قصد پیوند مغز استخوان دارند، محدود شود بنابراین ضروریست با توجه به کاهش زاد و ولد، لزوم نگهداری سلول‌های بند ناف کودکان دو چندان باشد.
همچنین می‌طلبد با توجه به مزایایی که این سلول‌ها دارد مسئولان در راستای فراهم کردن زمینه مساعدتر مانند کاهش هزینه‌ها و پرداخت تسهیلات بیشتر برای ثبت نام خانواده در مرکز بند ناف کودکان اقدام کنند.
گفتنی است اگر خانواده‌ها از همان ابتدا با مزایای ذخیره سازی این سلول‌ها آشنا شوند و فرهنگ سازی لازم صورت گیرد یقینا در تمایل بیشتر خانواده به ذخیره سازی خون بند ناف کودکان موثرتر خواهد بود.
تهیه و تنظیم : لیلا نادعلی فر