احترام به حقوق و آزادی‌های مشروع، همواره در قوانین و آیات و روایات فقهی و شرعی ما مورد تاکید بسیار واقع شده است.
به گزارش وب گردي خبرگزاري صدا وسيما؛ احترام به حقوق و آزادی‌های مشروع، همواره در قوانین و آیات و روایات فقهی و شرعی ما مورد تاکید بسیار واقع شده است.گاهی ممکن است تعرض نسبت به جان، حیثیت و آبرو وی صورت گیرد، گاهی هم تعرض نسبت به مال و حق مالکیت اشخاص صورت می‌گیرد.
در خصوص تعرض نسبت به اموال اشخاص، جدای از اینکه این عمل دارای وصف کیفری بوده و شخص به مجازات قانونی محکوم خواهد شد، از طریق دادگاه‌های حقوقی نیز با عنوان خلع ید یا تصرف عدوانی موضوع قابل پیگیری می‌باشد.
در این نوشتار قصد داریم به دعوای خلع ید و نکات مهم آن بپردازيم:
دعوای خلع ید چیست؟
کلمه‌ی خلع به معنای اخراج و سلب و کلمه‌ی ید به معنای مالکیت می‌باشد و در اصطلاح به معنای ممانعت و سلب حق مالکیت مالک، از مال متعلق به خود می‌باشد.در دعوای خلع ید به بیان ساده، شخصی به طور غیرقانونی اقدام به تصرف ملک دیگری می‌نماید.
در این صورت مالک می‌تواند با طرح موضوع در دادگاه حقوقی محل وقوع مال، با ارائه سند مالکیت خود بر مال، خواستار اخراج متجاوز از ملک تحت مالکیت خود باشد.
این دعوا از آنجایی که بسیار مشابه با دعوای تصرف عدوانی می‌باشد که البته آثار و نتیجه نهایی هر دو دعوا یکسان و اخراج متجاوز از ملک می‌باشد، منجر شده است که در مواردی بسیاری با یکدیگر به اشتباه گرفته شوند .
تفاوت دعوای خلع ید و تصرف عدوانی
در تشریح این دو دعاوی که اغلب با یکدیگر به اشتباه گرفته می‌شوند باید بیان داشت که:در دعوای تصرف عدوانی مطابق با قانون آئین دادرسی مدنی، شخصی بدون مجوز قانونی و رضایت مالک مال غیرمنقول، اقدام به تصرف مال می‌نماید.
مالک نیز می‌تواند متقابلا با طرح دعوای تصرف عدوانی و اثبات این مساله که ملک قبلا در تصرف و اختیار وی بوده، و بدون اجازه وی از تصرف او خارج شده است، از دادگاه حقوقی محل وقوع ملک، خواستار احقاق حق خود و اخراج متجاوز از ملک باشد.
به عبارت دیگر در دعوای تصرف عدوانی، الزاما لزومی به ارائه سند مالکیت برای اثبات ادعای خود و اخراج متجاوز از ملک وجود ندارد، بلکه صرفا اثبات این مساله که شخص سابقا در ملک تصرف مستمر داشته و شخصی مزاحم تصرفات او شده و مال را از تصرف وی خارج نموده است برای صدور حکم به نفع او کفایت خواهد نمود.
تفاوت دعوای خلع ید با تخلیه ید
یکی دیگر از اختلافات و دعاوی رایج در محاکم دادگستری، دعوای تخلیه ید می‌باشد که البته متفاوت از دعوای خلع ید است. در دعوای خلع ید همانطور که بیان شد: متصرف و متجاوز ملک اقدام به تصرف غیر قانونی ملک بدون اجازه مالک نموده است که منشا و سبب این دعوا هیچ گونه قرارداد و توافقی وجود ندارد در حالی که حقوق خواهان دعوا در دعوای تخلیه ید بر مبنای قراردادی است که میان طرفین به وجود آمده است.
در تعریف دعوای تخلیه ید مطابق با تبصره ماده ۱۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی:دعاوی مربوط به معاملات با حق استرداد و رهنی و شرطی و نیز در مواردی که بین صاحب مال و امین یا متصرف قرارداد و شرایط خاصی برای تخلیه یا استرداد وجود داشته باشد (برای مثال قرارداد اجاره یک آپارتمان) مشمول مقررات این ماده نخواهد بود (منظور دعوای تصرف عدوانی و خلع ید)
مطابق با تبصره فوق و به بیان ساده: در صورتی که شخصی ملک خود را با مدت معلوم به یک نفر اجاره دهد، پس از انقضای مدت و با وجود تقاضای موجر، مستاجر اقدامی به جهت تخلیه ملک به عمل نیاورد، موجر برای صدور حکم تخلیه علیه مستاجر، می‌بایست اقدام به طرح دعوای تخلیه ید بنماید.
طریقه طرح دعوای خلع ید
برای اقدام به طرح دعوای خلع ید علیه متصرف و متجاوز غیرقانونی مال، می‌بایست با به همراه داشتن کلیه‌ی مدارک و اسناد اثبات کننده ادعای خود، به دادگاه حقوقی محل وقوع مال مراجعه نموده و با پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی اقدام به ثبت دادخواست نمایید.
لازم به ذکر است که جدای از مراجعه به شعبات دادگاه حقوقی محل وقوع ملک برای طرح دادخواست، می‌توان با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، با پرداخت هزینه دادرسی و هزینه‌های مربوط به سامانه ابلاغ (ثنا) نسبت به ثبت دادخواست خود اقدام نمود.
در خصوص هزینه دادرسی باید بیان داشت که، با توجه به این که این دعوا مربوط به اموال غیر منقول می‌باشد بر اساس قیمت منطقه‌ای ملک و طبق کتابچه ارزش منطقه‌ای که هر سال توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی برای ادارات تابعه امور اقتصادی و دارایی ارسال می‌شود هزینه دادرسی ملاک قرار خواهد گرفت.