شهرستان «کلفگان» استان تخار پس از درگیری خونین میان طالبان و نظامیان افغان به تصرف طالبان درآمد.
پیش از این نیز، منابع امنیتی و مسوولان محلی هفته گذشته گفته بودند، شهرستان «رستاق» استان تخار و چند شهرستان دیگر در ولایت‌های دیگر به دست طالبان افتاده است. وزارت دفاع افغانستان نیز هفته گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد، دست کم ۴۶ شبه نظامی از جمله چند عضو گروه طالبان در درگیری‌های استان تخار کشته و ۲۵ نفر دیگر زخمی شدند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که مردم برای دفاع از مناطق مسکونی خود در برابر طالبان در استان‌های مختلف افغانستان از جمله تخار بسیج و مسلح شده‌اند.
برای بررسی آخرین تحولات ولایت تخار، ابتدا با موقعیت جغرافیایی و تاریخی این ولایت آشنا می‌شویم.
ولایتی سرسبز با زمین‌های قابل کِشت
ولایت تخار با مرکزیت تالقان یکی از سرسبزترین مناطق افغانستان به‌شمار می‌رود. این ولایت حدود ۴۰۰ کیلومتر با کابل فاصله دارد. تخار از طرف شرق با ولایت بدخشان، از طرف غرب با ولایت قندوز، از جنوب با ولایت بغلان و پنجشیر و از قسمت شمال نیز با کشور تاجیکستان مرز مشترک دارد. از نظر آب و هوایی نیز این ولایت دارای تابستان نسبتا گرم و زمستانی سرد است.
حدود ۱۳۰ هزار هکتار زمین آبی و ۳۰۰ هزار هکتار زمین للمی (دیم‌کاری) در این ولایت وجود دارد که اکثراً در دو فصل کشت می‌شود. محصولات عمده آن را برنج، گندم جو و جواری (ذرت) تشکیل می‌دهد.
این ولایت دارای باغ‌های پرثمر و زینتی زیادی بوده و محصولات این باغ‌ها شامل سیب، آلبالو، گیلاس، ناک (گلابی)، شفتالو، زرد آلو، انگور، خربزه و تربوزو (هندوانه) است. اکثر ولسوالی‌های تخار، سرشار از آب بوده و مالداری در ولسوالی‌های فرخار و ورسج بیشتر به علت آب فراوان، رشد کرده است و مالداران اکثر اوقات مواشی‌شان (چهارپایان بارکش) را به کشور‌های خارجی مانند پاکستان و تاجیکستان می‌فروشند.
تخار همچنین با داشتن ۲۳ هزار هکتار شالی‌زار و تولید ۷۵ هزار تن برنج، جایگاه دوم تولید برنج افغانستان را دارا است.
ولایت باستانی در قلب آسیا
تخار یکی از ولایت‌های تاریخی است و قدمت آن به زمان اسکندر مقدونى برمی‌گردد. می‌توان گفت تخار یک ولایت باستانی در قلب آسیا است. یکی از مهمترین مناطق تاریخی این ولایت شهر تاریخی آی خانم یا ماه بانو است.
آی خانم نام شهری یونانی در ولایت «تخار» در شمال افغانستان است که ۲۲۰۰ سال پیش توسط «اسکندر مقدونی» برای سهولت در تجارت بین آسیا و اروپا ساخته شد. آی خانم نام یک مکان باستانی و تپه نسبتاً همواری در ولسوالی دشت قلعه و در تقاطع رود «آمودریا» و «کوکچه» در شمال افغانستان است.
سنگ بنای این شهر نیز توسط اسکندر مقدونی، کار گذاشته شده است که اکنون در موزه کابل نگهداری می‌شود. قدمت این سنگ بنا به حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد و گفته می‌شود که تنها شی‌ء در جهان است که اسکندر قطعاً آن را لمس کرده و شاید یکی مهمترین و هیجان انگیزترین کشف‌های باستانشناسی قرن بیستم در افغانستان، کشف این شهر باشد.
تخار داراى مناطق زیاد تاریخى است که مى توان از مشهور‌ترین آن به زیارت خواجه بهاالدین، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت (واقف)، زیارت خواجه (چنگال)، پیر فرخار و قلعۀ ذوبین نام بُرد.
از تالقان تا بهارک؛ ولسوالی‌های تخار
تالقان: شهری تاریخی و مرکز ولایت تَخار در شمال افغانستان است. این شهر در ۴۰۳ کیلومتری شمال شهر کابل و در یک منطقه زلزله خیز قرار گرفته است. تالقان دارای فرودگاهی خاکی است و راه فیض آباد (مرکز ولایت بدخشان) به قندوز از آن می‌گذرد.
این شهر از طریق شهر‌های خان آباد (واقع در ولایت قندوز) ـ بَغلان ـ چاریکار (مرکز ولایت پروان) به کابل مرتبط می‌شود.
اِشکمِش: به طرف جنوب غرب در ۱۲۰ کیلومتری شهر تالقان در کنار دریای اشکمش قرار دارد. این ولسوالی سرحد مشترک با ولسوالی‌های خان آباد قندوز و بورکه بغلان دارد.
براساس آخرین برآورد‌ها جمعیت این ولسوالی بیش از ۵۱ هزار نفر است.
بَنگی: ولسوالی بنگی، به طرف غرب در ۶۰ کیلومتری تالقان موقعیت دارد. این ولسوالی سرحد مشترک با ولسوالی خان آباد ولایت قندوز دارد.
بهارک: این ولسوالی واقع در ۲۰ کیلومتری مرکز تَخار دارای ۸۹ قریه است.
چال: در ۵۰ کیلومتری مرکز تخار موقعیت دارد و دارای ۶۶ قریه است.
چاه آب: این ولسوالی با جمعیت نزدیک به ۲۴۵۹۶ نفر، سرحد مشترک با ولایت بدخشان دارد.
خواجه غار: ولسوالی خواجه غار، در ۵۰ کیلومتری شهر تالقان قرار داشته و سرحد مشترک با ولسوالی دشت ارچی قندوز دارد.
خواجه بهاءالدین: ولسوالی خواجه بهاءالدین در ۸۰ کیلومتری شهر تالقان قرار دارد و دارای ۲۶ قریه است.
دَرقَد: ولسوالی درقد، در قسمت شمال شرقی ولایت تَخار و در خط مرزی افغانستان با کشور تاجکستان، در ساحل دریای آمو که مرز مشترک این دو کشور است، به شکل جزیره نما در ۱۰۰ کیلومری شهر تالقان قرار دارد.
درقد تنها ولسوالی افغانستان است که در آن‌سوی دریای آمو موقعیت دارد. ساکنان این ولسوالی به‌دلیل نبود پل، با دشواری‌های زیادی مواجه‌اند. اهالی این ولسوالی با استفاده از قایق‌های غیراستاندارد و خطرناک، از دریای آمو عبور می‌کنند و سالانه چندین تن غرق می‌شوند.
دشت قلعه: ولسوالی دشت قلعه، در ۶۰ کیلومتری شهر تالقان قرار دارد و دارای ۵۲ قریه است. این ولسوالی یکی از سرسبزترین و حاصلخیزترین مناطق ولایت تخار است. دشت قلعه با داشتن موقعیت بسیار خوب جغرافیایی دارای مناظر طبیعی زیبا است.
آمودریا و دریای کوکچه دریا‌های مشهوری هستند که از این ولسوالی عبور می‌کنند. مردم ولسوالی دشت قلعه بیشتر زمان‌ها به شناگری و آب بازی در آمودریا و دریای کوکچه می‌روند. این دریا‌ها از لحاظ ماهی گیری از اهمیت خوبی برخودار هستند.
رستاق: ولسوالی رستاق در ۱۲۰ کیلومتری شرق تالقان واقع بوده که سرحد مشترک با ولایت بدخشان نیز دارد. این ولسوالی دارای ۱۴ روستا است.
فَرخار: این ولسوالی از جمله مناطق کوهستانی، دارای ۸۲ قریه و در ۵۰ کیلومتری تالقان واقع است.
کلفگان: ولسوالی کلفگان در ۸۰ کیلومتری شهر تالقان واقع است و سرحد مشترک با ولسوالی کشم ولایت بدخشان دارد.
نمک آب: این ولسوالی در ۳۵ کیلومتری مرکز تخار واقع بوده، که دارای ۵۰ قریه است.
وَرسَج: موقعیت جغرافیایی ولسوالی وُرسَج یا وَرسَج و ساختار فیزیکی آن به گونه‌ای بوده که زیبایی حیرت‌آوری را به پیش روی هر بیننده عرضه می‌دارد. ساختار این ولسوالی را یک بدنه‌ی طویل و سه دره بزرگ و خوش‌منظر قَوُندوز، میانشهر و تَرُشت و دره‌های کوچک دیگری که نقاط مرزی اتصال با ولایت‌های بدخشان، پنجشیر و بغلان است، تشکیل می‌دهد.
دریا‌های وَرسَج منبع مهم ماهی‌های زرده و خالدار است که از جمله‌ی بهترین منابع دریایی برای مردم این منطقه به‌شمار می‌رود، اما به دلیل شکار بی رویه و ساخت و ساز‌های اهالی در سال ۱۳۹۶ تعداد محدودی ماهی‌های کوچک در این دریا‌ها باقی مانده است.
هزار سَموچ: ولسوالی هزارسموچ سال ۱۳۶۰ ه ش. در تشکیلات اداری افغانستان گنجانیده شده که قبل از آن جزئی از شهر تالقان می‌شد. هزار سموچ در ۲۵ کیلومری شهر تالقان قرار دارد.
یَنگی قلعه: ولسوالی ینگی قلعه در ۱۰۰ کیلومتری تالقان قرار دارد و اغلب مردم در این ولسوالی به زبان‌های فارسی و ازبکی صحبت می‌کنند. در این ولسوالی عده‌ی زیادی از علما و فرهنگیان ولایت بدخشان سکونت دارند که باعث رشد سریع این ولسوالی گردیده است.
آخرین تحولات امنیتی
سید صلاح‌الدین برهانی، عضو شورای ولایتی تخار گفت: ولسوالی ورسج امروز (یک‌شنبه) به دست طالبان سقوط کرده است. برهانی، جزییات بیش‌تری در این باره ارایه نکرد، اما گفت، برخی از نمایندگان مجلس تخار، برای بسیج مردمی در برابر طالبان، به ولسوالی ورسج رفته بودند.
پیش از این نیز ولسوالی‌های نمک‌آب، کلفگان، رستاق و فرخار در این ولایت به دست طالبان افتاده بود.
در چهل و هشت ساعت گذشته، دستکم هجده شهرستان افغانستان سقوط کرده و یک شهرستان از تصرف طالبان خارج شده است. در سه روز اخیر بار دیگر روند سقوط و دست به دست شدن شهرستان‌های افغانستان شدت یافته است.
نگارش و تنظیم: محسن ایراندوست
