رئیس جمهور منتخب در اولین کنفرانس خبری خود بر محدود نشدن سیاست خارجی به برجام و متوازن بودن آن تاکید کرد؛ یکی از عرصه های سیاست خارجی متوازن توجه به باز طراحی روابط با همسایگان است.
در اولین مصاحبه مطبوعاتی حجت الاسلام رئیسی رئیس جمهور منتخب مردم در حماسه 28 خرداد نمایی از سیاست خارجی دولت سیردهم مشخص شد. محدود نشدن سیاست خارجی به برجام و متوازن بودن روابط در سیاست خارجی از جمله محورهایی است که چارچوب کلی سیاست خارجی دولت سیزدهم را مشخص می کند. یکی از عرصه هایی که سیاست خارجی متوازن دولت سیزدهم می تواند متجلی شود همسایگان ایران است.
ایران با 15 کشور همسایه است و بعد از روسیه و چین بیشترین همسایگان را در جهان دارد و برای اینکه بتواند روابط متوازنی را با همه همسایگان شکل دهد نیاز به ساختار بندی و سامان دهی جدید دارد. شاید هم ایجاد ساختار جدید تحت عنوان همسایگان در بدنه وزارت امورخارجه و یا سایر نهادهای تصمیم ساز و تصمیم گیر لازم و ضروری باشد.
تا پیش از این روابط با همسایگان بر اساس اصول کلی مندرج در منشور ملل متحد و حقوق بین الملل مبنی برحسن همجواری و حفظ تمامیت ارضی و احترام به حاکمیت ملی و همچنین توافقنامه های دوجانبه استوار بوده است اما اگر چنانچه هدف بر این باشد که بتوان از همه ظرفیت های همسایگان در سیاست خارجی استفاده وآن را در قالبی نو بازطراحی و سازمان دهی کرد و به نظر می رسد حدیث شریفه " الجار ثم الدار" از این ظرفیت نظری برخورداراست.
حاکم شدن یک چنین نگرش و ذهنیتی نخست روابط ایران و همسایگان را از دایره تنگ نظرانه و رقابتی رئالیستی خارج می کند که بر تعریف محدود از منافع ملی استوار است و همین در عمل باعث رقابت و در مواردی تعارض می شود و در نهایت مانع همکاری می شود که همه همسایگان برای عبور از ابرچالش های کنونی و آینده به آن نیاز دارند.
دوم اینکه سمپاشی های ذهنی که دشمنان و مخالفان نظام جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی طی بیش از چهار دهه گذشته در روابط میان ایران و همسایگان بعمل آورده و سعی کرده اند آنها را به ایران بدبین و بی اعتماد سازند بتدریج تضعیف می کند و جای خود را به دوستی و رفاقت می دهد و زمینه ای را فراهم می کند که همه همسایگان در برابر یکدیگر احساس مسئولیت کنند.
سوم که شاید در مقطع کنونی مهم تر باشد به ابعاد و اهمیت اقتصادی آن مربوط می شود که دستکم دو نکته در این زمینه قابل توجه است: نخست اینکه طبق آمارهای موجود همسایگان ایران در سال های اخیر بیش از یک تریلیون دلار واردات داشته اند که سهم ایران به مراتب کم بوده است دوم اینکه در سال های اخیر مناطق آزاد در استان های همجوار رشد و رونق پیدا کرده و در جهت افزایش صادرات سامان دهی شده اند و بنابراین اولویت بندی سیاست خارجی بر اساس همسایگان می تواند به این روند سرعت و شتاب ببخشد و بازتعریف آن بر اساس " الجار ثم الدار" گفتمان جدیدی را در روابط میان ایران و همسایگان حاکم و زمینه های تقویت اعتماد متقابل را فراهم می کند و الگوی به مراتب فراتر از تنش زدایی ارائه می دهد.
---------------------------------------------
احمد کاظم زاده