برخلاف ادعاهای مطرح شده نه تنها حضور نظامی آمریکایی‌ها و تاسیس پایگاه آنها در کشورهای منطقه ثبات آفرین نبوده بلکه تاریخ ثابت کرده است که حضور آمریکایی تنها موجب تشدید تنش، بی ثباتی و ناامنی در منطقه شده است.
امریکا به دنبال شکست‌هایی که متحمل شده و ضرر و زیانی که دیده ظاهراً به دنبال خروج نیروهای خود از منطقه است اما باید توجه داشت که امریکا به دنبال آن است که در ظاهر کشورهای منطقه را ترک کند، اما با ترفند‌های جدیدی در این کشورها حضور پیدا کند. از سویی دیگر با توجه به اینکه آمریکا در برخی از کشور های منطقه خاورمیانه به طور مستقیم یا غیر مستقیم حضور دارد نمی توان آمار دقیقی از پایگاه های منطقه ارائه کرد چرا که برخی از پایگاه های نظامی در برخی از کشورها در ظاهر ملی است اما با سلاح های آمریکایی تجهیز شده و عملا تحت فرماندهی آمریکایی هاست. بر این اساس در این یادداشت چند پایگاه نظامی مهم آمریکا در کشورهای عراق، عربستان سعودی، کویت، بحرین، امارات، اردن و ترکیه معرفی می شود.
پس از اقدام جنایت‌کارانه روز سوم ژانویه ۲۰۲۰ دولت آمریکا در ترور سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده شهید نیروی قدس سپاه و «ابومهدی المهندس» نایب‌رئیس حشد الشعبی در نزدیکی فرودگاه بغداد، موضوع خروج نظامیان آمریکایی نه تنها از عراق بلکه از منطقه به مطالبه عمومی تبدیل شد اما حیله گری آمریکایی ها و همچنین عدم پیگیری جدی دولت های منطقه از این مطالبه مردمی موجب شده است که خروج نیروهایی آمریکایی آنچنان که باید کامل نشده است هرچند به نظر می رسد در گذر زمان و با اصرار مردم روز به روز منطقه برای نیروهای آمریکایی ناامن خواهد شد و آمریکایی ها چاره ای جز خروج از منطقه نخواهند داشت.
پایگاه های نظامی آمریکا در عراق
پایگاه «عین‌الاسد» این پایگاه مهمترین و بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در عراق محسوب می‌شود که در استان الانبار واقع شده است. نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸ در اولین پاسخ به جنایت آمریکا در ترور سردار سپهبد «قاسم سلیمانی» با پرتاب شماری از موشک‌های بالستیک٬ این پایگاه را مورد هدف قرار داد که بر اثر آن بخش بزرگی از عین‌الاسد نابود شده است. پایگاه «التاجی» این پایگاه در ۲۷ کیلومتری شمال بغداد تأسیس شده و توجیه و بهانه آمریکایی‌ها برای ایجاد این پایگاه٬ آموزش نیروهای عراقی برای مبارزه با تروریسم در عراق است. پایگاه «ویکتوری» این پایگاه در فرودگاه بین‌المللی بغداد تأسیس شده و از نظر اطلاعاتی اهمیت بالایی برای آمریکایی‌ها دارد. پایگاه «الرطبه» این پایگاه در استان الانبار واقع شده و به‌دلیل قرار داشتن در مرز سوریه و عراق دارای اهمیت استراتژیک زیادی است. پایگاه «بلد» این پایگاه در شمال بغداد افتتاح شده و شمار زیادی از نظامیان آمریکایی در آن مستقر هستند. پایگاه «الحبانیه» این پایگاه نیز در استان الانبار و مرز سوریه با عراق ایجاد شده و به همین دلیل از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. پایگاه «القائم» این پایگاه در نزدیکی گذرگاه مرزی عراق و سوریه یعنی «القائم» واقع شده و مهمترین نقطه ارتباطی دو کشور محسوب می‌شود. القائم همچنین از نظر اطلاعاتی برای آمریکا اهمیت بالایی دارد. پایگاه «اربیل» این پایگاه در مجاورت فرودگاه بین‌المللی اربیل واقع شده و نظامیان آمریکایی می‌توانند بدون اجازه دولت عراق از طریق این فرودگاه وارد این کشور شوند. پایگاه «باشور» این پایگاه در شمال شرق اربیل قرار داشته و نزدیکترین پایگاه به ایران محسوب می‌شود. پایگاه «اتروش» این پایگاه در مرز شمالی استان نینوا واقع شده است. پایگاه «مخمور» این پایگاه در جنوب غرب استان اربیل قراردارد و طبق اطلاعات٬ نظامیان آمریکایی از این پایگاه هسته‌های مخفی داعش را مدیریت می‌کردند. پایگاه «k۱» این پایگاه یک مقر نظامی و هوایی محسوب می‌شود که در نزدیکی حومه شمال غربی کرکوک واقع شده و نظامیان آمریکایی همراه با نیروهای پلیس فدرال عراق و نیروهای مبارزه با تروریسم این کشور به‌صورت مشترک در این پایگاه حضور دارند. پایگاه «حریر» این پایگاه در شمال استان اربیل قرار دارد و یکی از پایگاه‌های جایگزینی آمریکا در سوریه به‌شمار می‌رود که به عراق منتقل شده است. پایگاه «القیاره» این پایگاه هوایی در شمال عراق و جنوب شرق استان نینوا واقع شده است و از این نظر که جاده راهبردی بغداد به ترکیه از نزدیکی این پایگاه می‌گذرد دارای اهمیت استراتژیک بالایی است. اما طی چند سال اخیر نیروهای ائتلاف آمریکایی از چند پایگاه‌های عراق خارج شدند: پایگاه «القائم» در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۲۰ ، پایگاه «لفوسفات» در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۲۰، پایگاه «القیاره» در تاریخ ۲۶ مارس ۲۰۲۰، پایگاه «کی وان» در تاریخ ۲۹ مارس ۲۰۲۰، پایگاه «الحبانیه» در تاریخ ۳ آوریل ۲۰۲۰ همچنین نیروهای آمریکایی طی سال های اخیر پایگاه القائم در غرب عراق، پایگاه های استان نینوا را ترک کردند. به طور کلی آمریکا هیچ‌گاه خیرخواه ملت عراق نبوده است و در همین راستا «کریم عُلیوی» نماینده پارلمان عراق نیز ابراز داشت که خروج نیروهای آمریکایی از برخی پایگاه‌های نظامی، مانوری آشکار برای تحقق دو هدف است: یکی اینکه آمریکا به‌دنبال ایجاد استحکاماتی برای خود در چند پایگاه مشخص با استفاده از سامانه موشکی پاتریوت و تمامی امکانات دفاعی است و به‌جای پراکنده شدن نیرو‌ها در مکان‌های مختلف آنها را در چند پایگاه مشخص مستقر کند. وی افزود که هدف دوم نیز مرتبط با تمایل این نیرو‌ها برای دور نگه‌داشتن خود از هر گونه حملات تلافی‌جویانه گروه‌های مقاومت در پاسخ به هر گونه تجاوزات احتمالی آمریکا در آینده است و خود همین مسئله بیانگر مقاصد خطرناک آمریکا در مرحله آتی است.
پایگاه های نظامی آمریکا در عربستان سعودی
پایگاه‌های نظامی آمریکا در عربستان سعودی؛ از سال ۱۹۹۰ عربستان بیشترین نیروهای آمریکایی در منطقه خلیج فارس را در خود جای داده است. در این کشور امکانات نظامی مختلفی متعلق به نیروهای ارتش آمریکا در منطقه‌های دمام، هفوف، خبر، تبوک، ینبع، پایگاه ملک عبدالعزیز در ظهران، پایگاه دریایی ملک فهد در جده، پایگاه هوایی ملک خالد در ابها، پایگاه نظامی ریاض و پایگاه نظامی الطائف مستقر هستند. پایگاه هوایی الأمیر سلطان در جنوب ریاض، مهمترین پایگاه نیروهای نظامی آمریکا در عربستان است.
پایگاه های نظامی آمریکا در کویت
پایگاه‌های نظامی آمریکا و ناتو در کویت؛ از میان کشورهای عربی منطقه، کویت بیشترین حمایت را از حضور نظامی آمریکا در منطقه به عمل می‌آورد. کویت از شرایط موافقتنامه همکاری‌های دفاعی با آمریکا بسیار خرسند است. کویت از زمان جنگ خلیج فارس به بعد در امور دفاعی خود بسیار جدی است و در طول دهه گذشته، ایالات متحده بالغ بر شش میلیارد دلار تجهیزات نظامی به این کشور فروخته است. افزون بر این، کویت بخش عمده‌ای از هزینه‌های مالی ناشی از حضور نظامی آمریکا در این کشور را می‌پردازد. پایگاه هوایی احمد الجابر کویت دیگر فرودگاه نظامی کویت که برای آمریکایی‌ها آغوش باز کرده پایگاه هوایی احمد الجابر با ۱۳۴ کیلومتر فاصله از ایران است. این پایگاه عظیم با چهار مجموعه آشیانه مستحکم بتونی و تعداد زیادی آشیانه سایبانی و باند‌هایی با بیشینه طول ۳۰۰۰ متر قابلیت پذیرش انواع هواپیما‌های نظامی را دارد. کمپ‌های استقرار نیروهای ارتش آمریکا نیز بجز کمپ درمانی نیویورک شامل کمپ‌های Doha با ۹۴ کیلومتر، Buehring با ۱۰۴، Spearhead با ۱۰۹، Patriot با ۱۲۳ و arifjan با ۱۲۶ کیلومتر فاصله از ایران هستند. کشور کوچک کویت که بیشتر شبیه به یک پادگان بزرگ نظامی آمریکا است در بر دارنده دو پایگاه هوایی و ۶ کمپ نیروهای ارتش این کشور است. پایگاه هوایی علی السالم با ۱۱۵ کیلومتر فاصله از مرز‌های کشورمان قرار دارد. مجموعه آشیانه‌های این پایگاه در دو منطقه جنوب و شمال غربی و محوطه نگهداری هواپیما‌های ترابری نیز در شرق آن قرار دارند. طول باند‌های این پایگاه هوایی حدود ۳۰۰۰ متر بوده، بنابراین ظرفیت پذیرش عمده هواپیما‌های سبک و سنگین را دارد
پایگاه های نظامی آمریکا در قطر
پایگاه‌های نظامی آمریکا و ناتو در قطر؛ حضور نظامی مستقیم و مداوم آمریکا در قطر به دوران اخیر باز می‌گردد. به نحوی که این کشور امروز، به یکی از پایگاه‌های ثابت آمریکا و ناتو در منطقه تبدیل شده است. قطر هم اکنون چندین پایگاه نظامی برای پشتیبانی و حمله در اختیار آمریکا قرار داده و پس از حوادث ۱۱ سپتامبر و مشکلات آمریکا با عربستان به مقر اصلی استقرار نیروهای آمریکایی تبدیل شده است. امکانات نظامی آمریکا در این کشور به صورت وجود انبار‌های تسلیحات و نیز تجهیزات نظامی برای تشکیل ارتشی در اندازه یک تیپ در اردوگاه نظامی السیلیة و فرودگاه بین المللی الدوحه و منطقه ام سعید است؛ اما پایگاه نظامی العدید، به خصوص پس از انتقال مقر ستاد فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا از فلوریدا به این مکان، به یکی از واحد‌های بسیار مهم پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است. پایگاه هوایی الحدید - قطر؛ این پایگاه که تقریباً در مرکز کشور کوچک قطر واقع شده ۲۷۸ کیلومتر با سواحل کشورمان فاصله داشته و کلکسیونی از انواع هواپیما‌های آمریکایی در آن یافت می‌شود. هواپیما‌های بمب افکن تقریباً پنهانکار (رادارگریز) بی-۱ بی، ترابری سی-۱۷، سی-۱۳۰، سوخت رسان‌های کی-سی-۱۳۵ و کی-سی-۱۰، هواپیما‌های گشت دریایی اوریون و هواپیمای جاسوسی الکترونیکی جوینت استارز در این مکان مشاهده می‌شود و گزارش شده که جنگنده‌های اف-۱۶ نیز در آن موجود هستند.
پایگاه های نظامی آمریکا در بحرین
پایگاه هوایی شیخ عیسی - بحرین دیگر محل مهم مورد استفاده آمریکایی‌ها در بحرین پایگاه هوایی شیخ عیسی نیروی هوایی این کشور است که ۲۳۸ کیلومتر دورتر از سواحل کشورمان قرار دارد. هواپیما‌های سی-۱۷، پی-۳ اوریون و جنگنده اف-۱۶ در این پایگاه که دو باند با طول نهایی نزدیک به ۳۸۰۰ متر دارد قابل مشاهده است. همچنین جنگنده‌های اف-۱۸، هواپیما‌های جنگ الکترونیک ئی-آ-۶-بی پراولر نیز در مقاطعی در این پایگاه مستقر بوده اند.
پایگاه های نظامی آمریکا در امارات
پایگاه هوایی الظفره - امارات متحده عربی دیگر پایگاه بزرگ آمریکا در منطقه پایگاه هوایی الظفره در امارات متحده عربی است. این پایگاه بسیار بزرگ دارای دو باند اصلی با طول نهایی در حدود ۴۲۰۰ متر و دو خزشراه سرتاسری در کنار هر یک از آنها است. خزشراه راه‌های فرعی متعدد، ۵۰ آشیانه سایه بانی و تعداد زیادی آشیانه بتنی در این محل یافت می‌شود که ۲۵۳ کیلومتر از سواحل و ۱۸۴ تا ۲۲۵ کیلومتر از جزایر کشورمان در خلیج همیشه فارس فاصله دارد. وسعت تأسیسات این پایگاه که با پایگاه العدید قطر قابل مقایسه است این گمانه را بوجود می‌آورد که شاید آمریکایی‌ها به فکر روزی که نتوانند از قطر علیه ایران اجرای عملیات کنند بوده‌اند.
پایگاه های نظامی آمریکا در سوریه
پایگاه «دیریک»، این پایگاه در منتهی الیه شرقی مرز سوریه با ترکیه قرار دارد. در این بخش دو پایگاه نظامی وجود دارد. این دو پایگاه گروه‌های چترباز آمریکایی را در اختیار دارد و به نیروهای کرد سوی که به اصطلاح نیروهای دموکراتیک سوریه نامیده می‌شوند، کمک می‌کنند. این پایگاه فرودگاه هواپیما‌های لجستیک آمریکایی نیز هست. پایگاه «صباح الخیر» این پایگاه در جنوب غرب شهر کردنشین حسکه قرار دارد. این پایگاه از دو حیث اهمیت دارد نخست به دلیل نزدیکی به مرز سوریه با عراق و دوم نزدیکی به شهر حسکه که یکی از مراکز کردنشین سوریه است. این پایگاه تنها برای فرود بالگرد‌های جنگی آمریکایی مورد استفاده می‌گیرد. این بالگرد‌ها هم به انتقال نیروهای کرد و معارضان سوری و هم کمک رسانی سلاح مشغول اند. پایگاه «عین عیسی» این پایگاه بین مرز ترکیه و شهر رقه قرار دارد. مهمترین مأموریت این پایگاه رساندن مهمات و تجهیزات به واحد‌های کرد تابع اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه است. پایگاه «تل سمن» این پایگاه، دومین پایگاه آمریکایی بین مرز سوریه با ترکیه و نزدیک شهر رقه است. این پایگاه در حقیقت مهمترین پایگاه جاسوسی و استراق سمع آمریکا در سوریه است. آمریکایی‌ها اعلام کرده اند این پایگاه، محل شنود و قطع تماس‌های بی سیم و تلفنی داعش و همچنین پایگاه ایجاد اتصال با مقر مرکزی پیمان بین المللی مبارزه با تروریسم، به ریاست آمریکا است. پایگاه «الطبقه»
این پایگاه که در جنوب شرق شهر رقه سوریه قرار دارد به عنوان فرودگاه هواپیما‌های آمریکا به کار گرفته می‌شود. پایگاه «الجلبیة» این پایگاه که در شمال غرب شهر رقه قرار گرفته است، یک واحد نظامی بسته و ممنوعه محسوب می‌شود که ۴۰ هواپیمای لجستیک نظامی مدرن، باند پرواز، لانچر‌های پرتاب موشک‌های سنگین پیشرفته و بسیاری سلاح‌های پیشرفته دیگر است. پایگاه «حرب عشق» این پایگاه یکی از ۸ مجموعه پایگاه نزدیک به مرز شمالی سوریه با ترکیه است. این پایگاه محل استقرار نیروهای آمریکایی است. پایگاه «جبل مشتنور» این پایگاه شمالی‌ترین پایگاه موجود بین پایگاه‌های نامبرده است. این پایگاه برج تقویت رادیویی نیروهای ویژه آمریکایی و فرانسوی است. پایگاه «سیرین» این پایگاه که در شرق شهر منبج قرار دارد پایگاه واحد‌های چترباز آمریکایی و محل توزیع آنها به مأموریت در مناطق مختلف سوریه است؛ و ۱۱. پایگاه «التنف» ۱ و ۲ این پایگاه مجموع دو پایگاه نظامی است. این دو پایگاه با دیگر پایگاه‌های آمریکایی یک تفاوت عمده دارند و آن تفاوت این است که دو پایگاه بین انگلستان، آمریکا و ارتش آزاد جدید سوریه مشترک است. پایگاه «تل تمر» این پایگاه سومین پایگاه مشترک آمریکا، فرانسه و ارتش آزاد جدید سوریه است. پایگاه تل تمر در شمال شرقی سوریه، نزدیک شهر کردنشین حسکه قرار دارد. در این پایگاه ۲۰۰ سرباز آمریکایی و ۷۰ سرباز فرانسوی در یک پادگاه آموزشی ارتش آزاد جدید سوریه حضور دارند. پایگاه «منبج» این پایگاه یکی از پایگاه‌های استراتژیک آمریکایی است، زیرا در منطقه‌ای قرار دارد که احتمال درگیری بین نیروهای کرد و ارتش آزاد جدید سوریه وجود دارد. به نظر می‌رسد این پایگاه برای جلوگیری از این درگیری و همچنین ممانعت از نفوذ نیروهای ارتش سوریه در این منطقه تأسیس شده است. پایگاه «حلب» این پایگاه آمریکایی نیز در منطقه‌ای استراتژیک تأسیس شده است که هم احتمال درگیری بین ارتش آزاد جدید سوریه با نیروهای کرد و هم نفوذ ارتش سوریه از آن ممکن است لذا آمریکایی‌ها در این منطقه پایگاهی را تأسیس کرده اند تا خودشان بر منطقه نظارت داشته باشند.
پایگاه های نظامی آمریکا در اردن
پایگاه هوایی موفق سالتی آمریکا با نام «موفق سالتی» در اردن واقع شده و ۳ هزار نیروی آمریکایی نیز در این کشور مستقر هستند.
پایگاه های نظامی آمریکا در ترکیه
پایگاه هوایی «اینجرلیک» ترکیه نیز میزبان حدود ۲۵۰۰ نیروی تروریست آمریکایی است و بخشی از نیروهای ناتو نیز در این پایگاه مستقر هستند.
نتیجه گیری:
سالهاست آمریکا به بهانه تامین ثبات و امنیت در منطقه خاورمیانه، حضور نظامی خود را در این منطقه افزایش داده است اما تاریخ ثابت کرده که هرچه حضور نظامی آمریکا پر رنگ تر شده امنیت در منطقه کم رنگ تر شده و فعالیت های تروریستی افزایش یافته است. امریکا به دنبال شکست‌هایی که متحمل شده و ضرر و زیانی که دیده ظاهراً به دنبال خروج نیروهای خود از منطقه است اما باید توجه داشت که امریکا به دنبال آن است که در ظاهر کشورهای منطقه را ترک کند، اما با ترفند‌های جدیدی در این کشورها حضور پیدا کند. اما واقعیت این است که پس از اقدام جنایت‌کارانه روز سوم ژانویه ۲۰۲۰ دولت آمریکا در ترور سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده شهید نیروی قدس سپاه و «ابومهدی المهندس» نایب‌رئیس حشد الشعبی در نزدیکی فرودگاه بغداد، موضوع خروج نظامیان آمریکایی نه تنها از عراق بلکه از منطقه به مطالبه عمومی تبدیل شد اما حیله گری آمریکایی ها و همچنین عدم پیگیری جدی دولت های منطقه از این مطالبه مردمی موجب شده است که خروج نیروهایی آمریکایی آن چنان که باید کامل نشده است هرچند به نظر می رسد در گذر زمان و با اصرار مردم روز به روز منطقه برای نیروهای آمریکایی ناامن خواهد شد و آمریکایی ها چاره ای جز خروج از منطقه نخواهند داشت.
نویسنده: مجتبی شاهسونی
کارشناس مسائل بین الملل