مزایای کشت قرار دادی هم کشاورز را به تولید دلگرم و هم کارخانه دار را از مواد اولیه بهره مند می‌کند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گلستان، مقصودلو، کشاورز سیب زمینی کار سرخنکلا بعضی سال‌ها مجبور می‌شود محصول سیب زمینی خود را برای انجام کشت تابستانه شخم کند و این یکی از مشکلات اصلی کشاورزان استان گلستان است که در برخی سال‌ها تکرار می‌شود، در حالی که شعار (کشاورزی محور توسعه) شعار دهه‌های ۶۰و۷۰ کشور بود.
وضعیت استان گلستان:
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان می‌گوید: استان گلستان با داشتن ۶۵۰هزار هکتار اراضی کشاورزی توانست پارسال حدود پنج و نیم میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید کند که در ۱۶محصول راهبردی از جمله گندم، کلزا، پنبه و سویا رتبه‌های اول تا پنجم کشور را کسب کرد.
کشت قراردادی
مختار مهاجر می‌افزاید:استان گلستان در فصلی که سایر استانها سیب زمینی تولید نمی‌کنند نیاز ۴۵روز کشور را تامین می‌کند.
طبق آمار جهاد کشاورزی، استان گلستان ۲۲۰هزار بهره بردار بخش کشاورزی دارد که در سال۱۳۹۹ حدود ۲۵هزار میلیارد تومان درآمد داشتند، اما بیش از ۹۰درصد آنان خورده مالک با حدود ۴هکتار زمین هستند.
بر اساس این آما در گلستان ۳۴۷واحد صنعتی وجود دارد که ظرفیت فراوری ۳میلیون و ۵۰۰هزار تن محصول را دارند همچنین بیش از هزار واحد مرغداری گوشتی در گلستان فعال است، بنابراین اقتصاد اصلی حدود دومیلیون گلستانی بر پایه کشاورزی استوار است.
خرده مالک بودن ۹۰درصد کشاورزان و کم سوادی بخش زیادی از آنان از سویی و کوچک شدن اراضی کشاورزی به علت اجرای قانون ارث باعث شده بهره وری و عملکرد تولید اراضی استان کم و سرانه درآمد کشاورزان پایین باشد.
از طرفی افزایش هزینه‌های تولید از جمله کاشت، داشت و برداشت و نهاده‌هایی بذر و کود و سموم شیمیایی و اجاره ماشین آلات کشاورزی شخم و دیسک و سمپاشی و برداشت بعلاوه هزینه‌های کارگر و حمل و نقل محصول فشار زیادی به کشاورز وارد کند.
افزایش چند برابری هزینه‌ها در کنار مشکل فروش محصول دیگر نایی برای کشاورز باقی نمی‌گذارد تا از پس هزینه‌های تولید برآید.
اگر چه دولت با خرید تضمینی محصولات استراتژیک مانند گندم و کلزا و پنبه تا حدودی به اقتصاد کشاورزی کمک کرده گاهی تاخیر‌های طولانی باعث دلسردی کشاورزان و روی آوردن به بازار آزاد می‌شود.
نبود سیاست‌های درست و هماهنگ کشت ارقام زود رس، میان رس و دیر رس و یا رعایت نشدن الگوی کشت محصولاتی مانند سیب زمینی و گوجه فرنگی در برخی سال‌ها باعث می‌شود بازار از محصول اشباع شود و قیمت محصولات گلستان به شدت کاهش یابد.
حتی افزایش هزینه کرایه حمل به استان‌های دیگر باعث شده بار فروشان میدان تهران خرید محصولات استان‌های نزدیک‌تر که کرایه کمتری دارد را ترجیح دهند و کشاورزان گلستان همچنان با مشکل فروش محصول مواجه شوند.
به علت تبانی دلالان با کارخانه داران در پایین نگه داشتن قیمت خرید محصول موجب روند نزولی قیمت در برخی محصولات از آغاز برداشت تا پایان فصل می‌شود که کشاورز به شخم زمین با محصول و کشت محصول بعدی مجبور می‌شود و یا به سمت کشت برنج که مشتری فراوان دارد کشیده می‌شود.
البته اجرای الگوی کشت می‌تواند از ورود حجم انبوهی محصول همزمان به بازار و افت قیمت زیاد جلوگیری کندکه برخی کشاورزان به علت نداشتن آگاهی از مزایای آن کمتر به این الگوی کشت توجه می‌کنند و روند عرضه و تقاضای بازار را به هم می‌زنند.
صادر نشدن محصولات جالیزی استان هم با وجود همسایگی با کشور‌های حوزه دریای خزر به این مشکل می‌افزاید بطوری که هر سال تنها ۱۰درصد سیب زمینی گلستان صادر می‌شود.
کاهش بارندگی در سال‌های خشکسالی هم مزید بر علت شده است.
با این مقدمه تا حدودی خطر پذیری یا ریسک بالای کشت و کار کشاورزی را نمایان کردیم، اما راهکاری قدیمی با شکل و شمایل جدید وجود دارد که می‌تواند به کشاورز کمک کند.
سلف، نام روشی است که از قدیم رایج بود و کشاورزان برای پیش فروش محصول خود با بنکداران و بارفروشان قرارداد شفاهی یا مکتوب می‌بستند و تا حدودی خیال کشاورز را از فروش محصول خود راحت می‌کرد.
بر اساس این قرارداد کشاورز در طول فصل کشت هزینه‌های کاشت داشت و برداشت را از خریدار می‌گرفت و محصول خود را به او تحویل می‌داد و نگران هزینه‌های تولید یا فروش نرفتن محصول نبود و بار فروش هم قیمت مشخص و تعیین شده را به کشاورز پرداخت می‌کرد.
این روش قدیمی امروزه با نام (کشت قراردادی) در بین کشاورزان و صاحبان کارخانه‌های تولیدی برقرار شده است.
به علت کاهش شدید قیمت در سال۱۳۹۸ نخستین بار کشت قراردادی سیب زمینی در شهرستان گرگان آغاز شد.
مدیر جهاد کشاورزی گرگان می‌گوید: برای نخستین بار کارخانه‌های صنایع تبدیلی برای خرید ۶هزار تُن سیب زمین با کشاورزان قرارداد بستند.
عباسعلی سلیمانی می‌افزاید: در این قرارداد کمیته کارشناسی قیمت تمام شده هر کیلوگرم سیب زمینی را محاسبه کرد و با در نظر گرفتن ۲۰درصد سود کشاورز، قیمت خرید را مشخص کرد.
وی می‌افزاید: اگر در زمان خرید قیمت بازار بیشتر از این مبلغ باشد کارخانه مبلغ مابه التفاوت تا قیمت ۲۰درصد کمتر به کشاورز می‌پردازد و اگر کمتر باشد کارخانه مابه التفاوت را با کم کردن ۱۰درصد به کشاورز پرداخت می‌کند و در صورتی که قیمت بازار کمتر از قیمت تولید باشد کارخانه موظف است با همان قیمت قرار داد محصول را از کشاورز خریداری کند.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های روستایی گلستان می‌گوید: روش کشت قراردادی سویا امسال قرار است در ۱۰هزار هکتار اراضی آبی گرگان کردکوی و بندر گز اجرا شود.
ابوالقاسم زنگانه می‌افزاید: بر اساس این طرح نهاده‌های مورد نیاز از جمله بذر و
رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان می‌گوید:با توجه به مزایای کشت قراردادی پیش بینی می‌شود امسال ۴۰هزار هکتار سویا کشت شود در حالی که پارسال کشاورزان استان ۱۰هزار و ۵۰۰هکتار سویا کشت کرده بودند.
کشت قراردادی
علی موسی خانی می‌افزاید: پارسال قیمت خرید تضمینی سویا ۳هزار و ۸۶۰تومان بود که افزایش قیمت آن را به ۱۳هزار تومان افزایش داد و کشاورزان محصول خود را به بازار فروختند.
وی با اشاره به افزایش قیمت خرید تضمینی سویا می‌افزاید: امسال دولت قیمت خرید تضمینی را به ۱۲هزار و ۴۰۰تومان افزایش داده است.
موسی خانی با اشاره به کشت قراردادی کلزا می‌افزاید: پارسال برای نخستین بار در گلستان کارخانه‌های روغن کشی این طرح را اجرا کردند.
وی می‌افزاید: تمام کشت چغندر قند گلستان به صورت قرار دادی کشت می‌شود و کارخانجات قند پارسال برای کشت بیش از ۴هزار هکتار با کشاورزان قرارداد بستند و کشاورزان تمام محصول خود را به این کارخانجات تحویل دادند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان می‌گوید: پاییز پارسال برای کشت ۵هزار هکتار چغدر قند در گلستان قرارداد بسته شد و قرار است امسال (۱۴۰۰) حدود ۲۲۰هزار تُن محصول تولید شود در حالی که در سال۱۳۹۸ سطح زیر کشت جغندر قند گلستان ۲هزار و ۷۰۰هکتار بود.
محمدرضا عباسی می‌افزاید: کشت به موقع، تامین نهاده‌ها و تحویل به موقع آن به کشاورز از مزایای کشت قراردادی است.
رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان با اشاره به اجرای کشت قراردادی در کشت پنبه می‌گوید: پارسال با مذاکراتی که با چند کارخانه نساجی شد این طرح آغاز شد، اما به علت شیوع بیماری کرونا به نتیجه نرسید و امسال امیدواریم به نتیجه برسد.
موسی خانی وارد کردن ماشین آلات برداشت مکانیزه را از مزایای اجرای کشت قرارپنبه می‌داند.
با توجه به اهمیت و مزایای فروان کشت قراردادی، معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی پاییز پارسال(۱۳۹۹) در سفر به گلستان تفاهم نامه کشت قراردادی محصولات روغنی را بین وزارت جهاد کشاورزی و مدیران کارخانجات گلستان امضا کرد.
جواد وفابخش می‌گوید: گلستان رتبه نخست تولید دانه‌های روغنی سویا و کلزا را در کشور دارد.
وی با اشاره به مزایای کشت قراردادی می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی درصدد است تا قطب‌های کشاورزی کشور را احیاءکند و گلستان دارای ظریت بالایی برای تبدیل شدن به قطب محصولات روغنی دارد.
جواد وفابخش با اشاره به اینکه جهش تولید کشاورزی دانش و ابزار فن آوری نوین می‌خواهد می‌افزاید با کشت قراردادی زمینه‌های جهش تولید فراهم می‌شود.
دبیر خانه کشاورز گلستان و نایب رئیس بنیاد ملی ندمکاران کشور می‌گوید: برای نخستین بار طرح کشت قرار دادی کشت گندم دوروم را پارسال اجرا کردیم و کارخانجات ماکارونی ۱۳۰هزار تُن گندم دوروم را باقیمت ۱۰درصد بالاتر از قیمت خرید تضمینی از کشاوران خریدند و امسال هم برای خرید ۲۸۰هزار تُن گندم دوروم بین کشاورزان کشور و کارخانه داران قرار داد بسته شده است.
علی قلی ایمانی می‌افزاید: خرید گندم نان هم با کارخانه‌های آرد استان مذاکرده کردیم تا برای خرید ۵هزار تُن گندم به صورت مستقیم با قیمت تا ۱۰درصد بالاتر از قیمت خرید تضمینی با کشاورزان قرارداد ببندند، ولی به علت مشکلاتی در تنظیم قرار داد امسال به تاخیر افتاد و برای سال زراعی جدید عملیاتی خواهد شد.
وی افزود: در این طرح کارخانه‌های آرد گندم را با قیمت ۵تا۱۰ درصد بالاتر از قیمت خرید تضمینی مستقیم از کشاورز تحویل می‌گیرند و دولت پول قیمت خرید تضمینی را به کراخانه داران پرداخت می‌کند و دیگر مشکلات خرید تضمینی و تحویل به سیلو‌های دولت و انتقال آن به کارخانه‌های آرد رفع می‌شود و کشاورز با انگیزه بیشتری گندم خود را به کارخانه دار می‌فروشد.
ایمانی با اشاره به مشکلات کشت قرار دادی کلزا می‌گوید: امسال تا کنون کارخانه داران فقط قیمت خرید تضمینی ۱۱هزار تومان دولت را به کشاورزان پرداخت کرده اند و هنوز ۵تا۱۰ درصد مابه التفاوت قرارداد را به کشاورزان پرداخت نکرده اند.
وی با اشاره به مزایای فروان کشت قراردادی می‌گوید: با اجرای این روش مشکل اجرای الگوی کشت هم حل می‌شود و نیازی با بخشنامه ودستور نیست، زیرا در محصولی مانند گوجه فرنگی هم کشاورز می‌داند چقدر گوجه بکارد و هم کارخانه دار می‌داند چقدر محصول بخرد و هنگام برداشت هیچکدام سرگردان نمی‌شوند.
نتیجه: کشت قراردادی ایجاد حلقه مفقوده ایست که فقدان آن سال‌ها باعث تلف شدن سرمایه‌های استان و کشور شده است و با کشت برنامه ریزی شده و تامین به موقع نهاده‌ها بهتر می‌توان برای افزایش بهره وری و افزایش محصول کشاورزی برنامه ریزی و از شخم شدن محصول آماده برداشت جلوگیری کرد.
سردبیر: سیدحسین حسینی