معادن استان همدان به عنوان زیرخاکی‌های ارزشمند این دیار با وجود ظرفیت عظیمی که برای اشتغال و توسعه اقتصادی دارند، همچنان در رکود به سر می‌برند و هم اکنون ۷۸ معدن این استان تعطیل است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز همدان، به مناسبت هفته معدن به همراه جمعی از خبرنگاران استان به معدن سنگ آهن باباعلی واقع در ۳۵ کیلومتری شمال غرب شهر همدان می‌رویم این معدن در میان کوه‌های زاگرس جای گرفته است.
"وحید بهرامی"، "سرپرست تیم فنی شرکت صبا نور " که کار بهره برداری از این معدن را بر عهده دارد می‌گوید: " این معدن با استخراج ۶۰۰ هزار تن سنگ آهن مگنتی بزرگترین معدن سنگ آهن در استان محسوب می‌شود".
او با اشاره به اینکه " صد هزار تن ظرفیت برداشت این معدن در سال ۱۳۷۰ بوده است" ادامه می‌دهد:"، اما در سال ۱۳۹۲ و در راستای جلوگیری از خام فروشی کارخانه کنستانتره اسد آباد راه اندازی شد که این ظرفیت به ۶۰۰ هزار تن افزایش پیدا کرده است. "
بازدید از این معدن عظیم بهانه‌ای شد تا بیشتر به ظرفیت استان در زمینه معادن بپردازم.
این استان کوهستانی با قرار گرفتن در مسیر منطقه پر پتانسیل سنگ‌های معدنی سنندج _ سیرجان که معادن عظیم سنگ‌های مختلف در آن قرار دارد و شاهراه ورودی غرب کشور از مناطق پر پتانسیل معدنی درکشور به شمار می‌آید.
براساس اطلاعات زمین شناسی میزان ذخایر معدنی در کل کشور برابر ۶۰ میلیارد تُن بوده، که از این رقم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تُن آن معادل دو درصد سهم همدان است که این موضوع موجب شده این استان در جایگاه هشتم ذخایر معدنی کشور جای گیرد.
تنوع بالای مواد معدنی در همدان
"محمد خاکی"، "معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان" با بیان اینکه این استان دارای ۲۸۰ نوع ماده معدنی است" می‌گوید:" ۲۸۲ معدن دارای پروانه در استان همدان وجود دارد".
او عنوان می‌کند:" این سنگ‌ها از نوع زینتی، قیمتی و نیمه قیمتی و فلزی است".
"علی جوادی" کارشناس حوزه معدن و زمین شناسی عنوان می‌کند:" از مواد معدنی موجود در استان همدان می‌توان به آندالوزیت، فلدسپات، میکا، شن، ماسه، سیلیس، هورنفلس، کروندم، رزکوارتز، بنتونیت، پامیس، گچ، مارن، شیل، خاک صنعتی، چینی، کیانیت، پگماتیک، میکا، آرن گرانیتی، خاک رس، مس، گرانیت سبز، تالک شیست و دولومیت اشاره کرد".
معادن ظرفیت بالایی برای اشتغال دارند
"محمد تاروردیان"، " رئیس اداره معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان " هم در این خصوص عنوان می‌کند:"۲۰ میلیون تن استخراج اسمی معادن استان همدان است که در واقعیت ۱۴ میلیون استخراج می‌شود".
او با بیان اینکه" با بیان اینکه ۸۰ درصد معادن استان مجهز به واحد فرآوری هستند" می‌گوید:" به معادنی که نیاز به فرآوری داشته باشند مجوز‌های لازم داده می‌شود".
او با بیان اینکه "هر معدن می‌تواند برای ۱۴ نفر اشتغال ایجاد کند "عنوان می‌کند:"هم اکنون دو هزار و ۵۰۰ نفر در معادن استان همدان مشغول به کار و فعالیت هستند".
به گفته" محمد خاکی" معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان تاکنون بیش از ۲۳ میلیارد و۴۰۰ میلیون تومان از سوی بخش خصوصی در معادن استان سرمایه گذاری شده که در نوع خود کم سابقه است".
همچنین معادن جدیدی به ویژه در زمینه آهن، سرب، مس و طلا در حال اضافه شدن به استان هستند که با اکتشاف آن‌ها نوید کشف استعداد‌های جدید معدنی را می‌تواند برای استان به همراه داشته باشد.
چراغ برداشت ۷۸ معدن استان خاموش است
با تمام توضیحاتی که در مورد وضعیت معادن استان همدان مطرح است، اما ۷۸ معدن استان همدان معادل ۲۵ درصد معادن چراغ برداشت شان خاموش است.
"محمدبشیر یوسفی"، "رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان همدان" بابیان اینکه در استان همدان تعداد ۱۲۲ معدن غیرفعال بود که با پیگیری‌ها برخی از این معادن فعال شدند عنوان می‌کند": هم‌اکنون تعداد ۷۸ معدن غیرفعال در استان همدان وجود دارد ".
سنگ اندازی‌ها مانع کار است.
"مرتضایی"، "رئیس خانه معدن استان همدان" سنگ اندازی‌ها و دخالت‌های بدون مورد برخی از سازمان‌ها را در تعطیلی بسیاری از معادن موثر می‌داند": رکود بازار و نبودن طرح‌های عمرانی نیز از جمله مواردیست که باعث شده است معادن تعطیل شوند".
دو معدن سنگ‌های قیمتی رز کواترز و یاقوتی که در ابتدای گزارش به آن‌ها اشاره شد نیز هم اکنون جز معادن غیر فعال استان محسوب می‌شوند، زیرا به گفته صاحبان آن هنوز پس از سال‌ها درگیر کاغذ بازی‌های اداری و پیچ وخم‌های راه هستند.
"ظاهر پورمجاهد"، "معاون امور اقتصادی و منابع انسانی استانداری همدان" با بیان اینکه این شرکت درگذشته تخلفاتی، چون تعرض به منابع طبیعی داشته است می‌گوید:" شرکت هم اکنون منتظر موافقت اصولی از سوی میراث فرهنگی است".
او ادامه می‌دهد:" درخصوص عدم دریافت موافقت اصولی از سازمان میراث فرهنگی نیز طبق گفت‌وگویی که در ستاد تسهیل داشتیم، می‌بایست این شرکت در سامانه مربوطه ثبت‌نام و فرآیند دارای را طی کند؛ اما اگر فرآیند مذکور برایش با دشواری همراه است، این راهکار نیز برای او درنظر گرفته شده که جهت فروشگاه‌های سنگ‌های قیمتی از طریق سازمان صنعت نسبت به دریافت مجوز صنفی اقدام کند".
شرکت پرشین یاقوت که مالک این معادن است در صدد است برای جلوگیری از خام فروشی نخستین مجتمع شهرجواهرات کشور را در همدان راه بیندازد تا با استفاده از این معادن هم ارزآوری خوبی ایجاد کند و هم موجب اشتغال ۱۰ هزار نفری درسطح استان و کشور شود. متاسفانه تاکنون مشکلات راه اندازی این واحد حل نشده است و افراد سودجو محلی نیز اقدام به برداشت غیر مجاز و خام فروشی از این معادن می‌کنند.
عملیات ساخت مجتمع تفریحی و توریستی پرشین یاقوت در" شهر جواهرات" در منطقه حیدره از سال ۱۳۸۷ هجری شمسی آغاز شده و امروز پس از گذشت ۱۳ سال هنوز به نتیجه نرسیده است.
صاحبان این مجتمع می‌گویند با راه‌اندازی مرحله نخست "پرشین یاقوت"می‌توان جلوی واردات و قاچاق سنگ‌های قیمتی به میزان یک میلیارد دلار در سال را گرفت و نیز سالیانه میلیون‌ها دلار درآمد صادراتی برای کشور ایجاد کرد.
"ناصر روزبهانی"، مدیر اجرایی پروژه با بیان اینکه این پروژه در گیر اخذ سند است می‌گوید:" مدیران ارشد استانی در جلسه‌ای عنوان کردند سند مجموعه باید واگذار شود، اما با مرور زمان دستگاه‌ها ادامه کار را برای سرمایه‌گذار سخت کردند. "
او می‌افزاید:" به علت نبود سند پروژه ما نمی‌توانیم فعالیت زیادی انجام دهیم و تاکنون سرمایه گذاران بسیاری از کشور‌های هلند، حاشیه خلیج فارس و عراق برای سرمایه گذاری به این پروژه آمده اند که به علت نداشتن سند از سرمایه گذاری در این پروژه منصرف شده اند. "
روستای برکت قهاوند از روستا‌های خوش آب و هوای استان همدان است که بیشتر کشاورزان آن به کشت دیم مشغول هستند در این روستا معدن خاک‌های صنعتی قرار دارد.
چند سالی این معدن فعال بود و به کار خود ادامه می‌داد، اما هم اکنون جز معادن تعطیل استان قرار دارد.
" آقای بهمنی" مالک این معدن می‌گوید:" ماده معدنی موجود در این معدن در مصارف رنگ و سفال و همچنین تهیه کود و نهاده‌های طیور کاربرد دارد".
او با بیان اینکه " چند سالی از خاک این معدن در ساخت سفال لالجین استفاده می‌شد عنوان می‌کند:" با توجه به کمبود نهاده‌های طیور درکشور درصدد استفاده از این مواد برای تامین غذای طیور هستیم که هم اکنون در پیچ و خم اداری مانده ایم".
" محمد خاکی"، "معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان" با اشاره به اینکه چندین سال است که به این واحد فرصت اخذ مجوز‌های لازم داده شده است می‌گوید:" مالکان این واحد تاکنون به بهانه‌های مختلف؛ سعی در توجیه کار خود داشته اند که هم اکنون پروانه این واحد در شرف باطل شدن است".
در خاک صنعتی معدن روستای برکت آباد آنزیم‌ها، اسید‌های امینه و مواد معدنی هم، چون آهن وجود دارد که می‌توان از آن در غذای طیور و کود‌ها استفاده کرد.
قانونی که روی کاغذ مانده است
" علی صفایی"، "یک معدن کار همدانی " هم می‌گوید": در قانون معادن کشور عنوان شده است که دولت باید با بخش معدن همکاری کند، اما متأسفانه این قانون رعایت نمی‌شود".
او عنوان می‌کند:" تنوع روز افزون سازمان‌های درگیرعملیات معدنی، کثرت مجوز‌ها و پروانه‌های لازم برای عملیات معدنی را از جمله مشکلات این بخش در زمینه قانون‌های دسته و پاگیر دولت می‌داند".
" علی صفایی"یک معدن کار همدانی " ناهماهنگی بین سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی با معدن داران و مسائل محلی روستایی را از دیگر مشکلات این بخش عنوان می‌کند.
تجهیزات معدن داران گران است
"محمد توکلی" یکی از معدن داران استان همدان هم با بیان اینکه قیمت تجهیزات و ماشین آلات معدن مانند "بیل مکانیکی" و" لودر" در چند سال اخیر بسیار افزایش یافته است می‌گوید:" در مقابل قیمت مواد معدنی چندان افزایش نیافته است تا هزینه معدن کاران در تامین ماشین‌آلات را جبران کند".
او ادامه می‌دهد:" با فرسوده شدن این ماشین آلات؛ معدن کاران توان خرید تجهیزات جدید را ندارند و این موضوع باعث شده است آنان نتوانند به خوبی کار کنند".
در ارتباط تلفنی با " سیف‌اللّه امیری "، "مدیرکل دفتر صنایع معدنی و معاونت امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت" موضوع را مطرح کردیم که از اختصاص تسهیلات به معدن کاران سخن به میان آورد:" صندوق بیمه فعالیت‌های معدنی می‌تواند برای ماشین‌آلات، حدود ۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کند که از این مبلغ حدود هزار میلیارد تومان را قبلا تسهیلات داده‌ایم و حدود دو هزار میلیارد تومان دیگر باقی مانده است".
" سیف‌اللّه امیری "، "مدیرکل دفتر صنایع معدنی و معاونت امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گوید:" این صندوق، پروانه بهره‌برداری معادن را به عنوان وثیقه قبول دارد؛ معدن داران می‌توانند در رابطه با خرید تجهیزات و ماشین‌آلات، از طریق صندوق بیمه فعالیت‌های معدنی اقدام کرده و تسهیلات را دریافت کنند".
حوزه معدن، زمینه‌ای مناسب برای سودآوری و اشتغال‌زایی
"جواد عبدالهی"، "یک کارشناس امور اقتصادی" هم با بیان اینکه" حوزه معدن استان همدان زمینه‌ای مناسب برای سودآوری و اشتغال‌زایی است که از دید سرمایه‌گذاران پنهان مانده است"، می‌گوید: " به هر میزان که اکتشاف معادن به‌خوبی انجام شود، به همان میزان نیز بهره‌وری از معادن مطلوب خواهد بود".
او معتقد است: با فعال کردن ظرفیت معادن در همدان می‌توانیم افراد بسیاری را در حوزه‌های متفاوت مشغول به کار کنیم که برای این کار باید از ظرفیت استان در این بخش بهره ببریم.
"خاکی"، معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان" با تأکید براینکه فعال‌سازی معادن متروکه جزو اولویت‌های سازمان است می‌گوید": معادن مشکلاتی دارند که یکی از مشکلات بزرگ معادن، مشکل محلی بوده که به راحتی قابل حل و فصل نیستند به‌طوری که تعدادی از معادن مانند معدن روستای "هیزج" نزدیک روستا هستند که در فعالیت کشاورزی و معدن کاری تعارض ایجاد می‌کند".
"حجت الاسلام احمدحسین فلاحی"، "نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی" می‌گوید:" اگر سازمان صنعت، معدن و تجارت در بررسی خود اعلام کند فعالیت معدن "هیزج" مشکلی برای منابع آبی منطقه ایجاد می‌کند از فعالیت این بخش جلوگیری خواهد شد و هیچ راه حلی برای ادامه فعالیت آن وجود ندارد".
معادن تعطیل استان فعال می‌شوند
"سعید شاهرخی"، " استاندار همدان" با بیان اینکه معادن را جزو سرمایه‌های استان می‌داند و می‌گوید:"برخی از معادن استان به افرادی واگذار شده که سال هاست این سرمایه‌ها را بلوکه کرده و نمی‌گذارند این ثروت عمومی نصیب مردم شود".
او با بیان اینکه این واحد‌ها به سرمایه گذاران جدید واگذار می‌شود ادامه می‌دهد": "باید به سمت بهره برداری بهینه، فرآوری و ایجاد ارزش افزوده بیشتر از این سرمایه‌ها برویم".
"سعید شاهرخی"، " استاندار همدان" با انتقاد از نحوه واگذاری برخی معادن در سالیان قبل عنوان می‌کند": برای پس گرفتن معادن و خلع ید دانه درشت‌های این بخش به پشتوانه قانون بسیار مصمم هستیم".
"حمید رضا حاجی بابایی"، " نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی" هم معتقد است: ظرفیت‌های معدنی، استان آنقدر متنوع و قابل توجه است که نمی‌توان بی توجه از کنار آن‌ها گذشت و باید برای معرفی و شناساندن آن‌ها پای کار بود.
کلام پایانی
ایران جزو ۱۰ کشور برتر معدنی دنیا قرار دارد که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، معادن به عنوان تأمین‌کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع کشور در امر خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه نقش بسزایی دارند؛ بدین‌سان در استانی مانند همدان که دارای ذخایر و ظرفیت‌های معدنی غنی و متنوع است، می‌توان با ایجاد شرایط مناسب سرمایه‌گذاری و توجه کافی به معادن زمینه پویایی و رشد این بخش ثروت آفرین را فراهم کرد.
به نظر می‌رسد یکی از اقداماتی که به فعال کردن معادن تعطیل استان کمک می‌کند شناسایی قوانین دست و پاگیر و رفع آنان است.
تهیه و تنظیم : لیلا نادعلی فر