رشته‌های شاخه فنی حرفه‌ای با ۴۱ رشته تحصیلی تنوع بسیاری را برای انتخاب رشته دانش آموزان در پایه نهم فراهم می‌کند که علاوه بر دروس نظری، کسب مهارت نیز در این آموزش‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.
دوران تحصیل رسمی برای دانش آموزان شامل دوره آموزش عمومی یعنی ۶ پایه تحصیلی دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول است. همچنین آموزش نیمه تخصصی دانش‌آموزان در دوره متوسطه دوم به انجام هدایت تحصیلی موکول می‌شود که در نهایت با کسب مدرک دیپلم به دانش آموزان پایان می‌یابد.
دانش آموزان پس از قبولی در پایه نهم دوره متوسطه اول، وارد فرآیند هدایت تحصیلی می‌شوند تا آینده تحصیلی و شغلی خود را با توجه به شناخت از خود و نیاز جامعه تعیین کنند.
دوره متوسطه دوم دارای سه شاخه نظری، فنی‌حرفه‌ای و کاردانش است که هر یک از این شاخه‌ها جهت‌گیری در راستای تحصیلات دانشگاهی و اشتغال دارد. بر این اساس شاخه نظری شامل چهار رشته علوم انسانی، ریاضی، علوم تجربی و معارف اسلامی است.
همچنین فنی حرفه‌ای با ۴۱ رشته تحصیلی و کاردانش با ۱۶۰ رشته مهارتی برای دانش آموزان در نظر گرفته شده که در چهار زمینه صنعت، خدمات، کشاورزی و هنر متنوع است. هجده رشته شاخه فنی حرفه‌ای در زمینه صنعت است که سیزده رشته از آن مختص پسران و پنج رشته دیگر مشترک میان دختران و پسران تدریس می‌شود.
زمینه کشاورزی شاخه فنی حرفه‌ای شامل پنج رشته است که از میان آن چهار رشته خاص پسران و یک رشته مشترک بین دختران و پسران است. زمینه خدمات شاخه فنی‌حرفه‌ای نیز دارای پنج رشته است که یک رشته خاص دختران و ۲ رشته مشترک بین دختران و پسران و ۲ رشته مخصوص پسران است.
همچنین سیزده رشته در زمینه هنر در شاخه فنی و حرفه‌ای وجود دارد که یکی از این رشته‌ها مخصوص دختران و سایر آن‌ها مشترک میان پسران و دختران است.
مدت زمان تحصیل دانش آموزان در شاخه فنی و حرفه‌ای سه است که در نهایت مانند دانش آموزان شاخه‌های دیگر پس از قبولی در پایه دوازدهم مدرک دیپلم دریافت می‌کنند.
بر اساس اعلام مسوولان آموزش و پرورش، آموزش مبتنی بر شایستگی (انجام کار بر اساس استاندارد) رویکردی جدید است که در این نوع آموزش بکارگرفته می‌شود.
همچنین محتوا و برنامه درسی رشته‌های شاخه فنی حرفه‌ای بر اساس نیاز بازار کار و آموزش تهیه شده است. در واقع محتوای آموزشی به گونه‌ای است که نیاز‌های تعریف شده برای مشاغل و حرفه‌ها را تامین می‌کند و به گونه‌ای است که دانش آموز پس از پایان تحصیلات می‌تواند وارد دنیای کار شده و درآمد به دست آورد.
شاخه فنی حرفه‌ای در ۴۱ رشته به دانش آموزان مهارت می‌آموزد
همه رشته‌های فنی حرفه‌ای دارای ۶ کارگاه تخصصی هشت ساعته مرتبط با رشته هستند و ۲ درس دانش فنی پایه و تخصصی نیز مفاهیم پایه را در اختیار هنرجویان قرار می‌دهد.
دانش آموزان در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای پس از آموزش، به شرط کسب شایستگی‌های لازم می‌توانند به عنوان کمک تکنسین و تکنسین وارد بازار کار شوند.
رشته‌های فنی حرفه‌ای در شاخه هنر شامل فتوگرافیک، طراحی دوخت، معماری داخلی، صنایع دستی، و پویانمایی، تولید برنامه تلویزیونی، گرافیک، نقاشی، نوازندگی ساز جهانی، نوازندگی ساز ایرانی، نمایش، سینما، نقشه کشی معماری، طراحی زبان بصری، مرمت آثار فرهنگی، موسیقی مبانی آهنگ سازی، پشتیبانی صحنه و چاپ دستی هستند.
البته ناگفته نماند که برخی از رشته‌های نام برده در همه مدارس ارائه نمی‌شوند. همچنین رشته طراحی و دوخت فقط برای خانم‌ها و در هنرستان‌های دخترانه ارائه می‌شود.
رشته‌های گروه مدیریت و خدمات نیز در سه گروه طبقه بندی می‌شود که شامل گروه بازرگانی و امور اداری، گروه بهداشت و سلامت و گروه خدمات است.
رشته‌های گروه خدمات ناوبری و حمل و نقل، گروه بازرگانی و امور اداری حسابداری و رشته‌های گروه بهداشت و سلامت تربیت کودک و تربیت بدنی است. در رشته کودک یاری، اصول تربیتی خانواده و روش‌های صحیح و اصولی پرورش کودکان مطرح شده و فقط در هنرستان‌های دخترانه این رشته ارائه می‌شود.
همچنین رشته‌های گروه صنعت در شاخه فنی حرفه‌ای نیز شامل الکتروتکنیک، الکترونیک، شبکه و نرم افزار، الکترونیک و مخابرات دریایی، مکانیک موتور‌های دریایی، سرامیک، صنایع شیمیایی، صنایع نساجی، متالوژی، معدن، زیرگروه مکانیک، مکاترونیک، صنایع فلزی، تاسیسات مکانیکی، مکانیک خودرو، ماشین ابزار، صنایع چوب و مبلمان، ابزار، معماری، گروه کشاورزی، امور زراعی، امور دامی، امور باغی، ماشین‌های کشاورزی و صنایع غذایی هستند.
سید مصطفی آذرکیش مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش گفته بود: انتخاب رشته منتهی به انتخاب شغل می‌شود؛ بنابراین درآمد، شأن اجتماعی و روابط حاکم در محیط کار در این موضوع دخیل می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین خودشکوفایی در نیاز‌های مختلف یک انسان از اهمیت بسیاری برخوردار است، یعنی پس از رفع نیاز‌های اولیه دانش آموزانی که بتوانند موثر واقع شوند، به خودشکوفایی می‌رسند که به آرامش و رضایت شغل کمک می‌کند.
مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش افزود: با این حال آن چیزی که در قانون نظام جامع آموزش فنی حرفه‌ای و مهارتی به آن اشاره شده است، هشت بحث نیروی کار ساده، نیروی کار ماهر، کمک تکنسین، تکنسین، تکنسین ارشد، کارشناس حرفه‌ای، کارشناس ارشد حرفه‌ای و دکتری حرفه‌ای را برای سطوح صلاحیت حرفه‌ای ملی انتخاب کرده است.
آذرکیش خاطرنشان کرد: سطوح صلاحیت حرفه‌ای ملی در هدایت تحصیلی به آن معنا است که اگر دانش آموز وارد هنرستان شود، در سطوح مختلف صلاحیت حرفه‌ای ملی می‌تواند ارتقا یابد و از نیروی کار ساده تا دکتری حرفه‌ای پیش روند و در صورت تمایل نداشتن به ادامه تحصیل، در هر مرحله‌ای می‌تواند وارد بازار کار شود و منشأ درآمدی داشته باشد.
وی اظهار داشت: در حال حاضر کل جامعه به این نتیجه رسیده‌اند که آنچه باعث اشتغال می‌شود، مدرک نیست بلکه مهارت است. دانش آموزان با فراگیری مهارت، موفق‌تر هستند.
تامین نیاز بازار کار اساس کار هنرستان‌ها
مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش درباره رشته‌های پرطرفدار و کم‌طرفدار هنرستان‌ها توضیح داد: در هنرستان‌ها، رشته پرطرفدار و کم طرفدار موضوعیت ندارد، موضوع نیاز بازار کار در این خصوص مطرح است.
آذرکیش گفت: در واقع رشته‌ها در هنرستان بر اساس نیاز منطقه شکل می‌گیرد. به طور مثال پرورش میگو در شمال و جنوب که دریا وجود دارد، از اقبال مناسبی برخوردار است، اما رشته در شهر تهران موضوعیت چندانی ندارد.
وی نیاز منطقه و جامعه را در جذب دانش آموز در رشته‌های مختلف ضروری دانست و بیان کرد: تنوع رشته‌ها برای پاسخگویی به نیاز‌های مورد نیاز جامعه است، در منطقه‌ای دانش آموزان در یک رشته با تعداد بسیار و در منطقه دیگر با تعداد کمتر جذب می‌شوند.
مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش تاکید کرد: ماهیت آموزش در هنرستان برگرفته از آموزش مشارکتی و ماهیت رشته‌ها تولیدی و خدمات محور است؛ بنابراین همیشه در حال سیاست گذاری هستند.
آذرکیش اضافه کرد: بیش از هفت هزار هنرستان در سراسر کشور بالغ بر ۹۷۲ هزار هنرجو را در خود جای داده است و این آمار نشان می‌دهد که در همه مناطق آموزشی کشور یک هنرستان داریم و پوشش صد درصد آموزش فنی و حرفه‌ای و کاردانش وجود دارد.