طرح «گنجمان» برای تبدیل نسخ خطی به دیجیتال اجرایی شد

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، خانم ا‌شرف بروجردی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: طرح «گنجمان»، راهی برای ماندگار شدن میراث مکتوب و مستند فارسی است.
وی ادامه داد: ما نسلی از این سرزمین هستیم که میراث دار آنچه در طول سالیان به وجود آمده هستیم و باید آن را حفظ کنیم و به دیگران ببخشیم، آن طور که دیگران بودند، ما هم باید حافظ و رساننده آن به نسل‌های بعدی باشیم.
خانم بروجردی گفت: با همکاری بنیاد میراث مکتوب ایران زمین، قصد داریم گام مهمی در جهت ماندگار شدن میراث مکتوب و مستند فارسی برداریم. ما در ایران افرادی را داریم که می‌خواهند میراث مکتوب را نگه دارند و از آن استفاده کنند و آن را به مرکز اسناد نمی‌سپارند و دلیل اهمیت یافتن این طرح تشویق مردم به مشارکت در حفظ اسناد است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: در سفری که به تبریز داشتم خانواده‌ای را دیدم که همه اسناد و تصاویر و کتاب‌ها را نگه داشته بودند، به ما گفتند که میراث اجداد ماست و آن را با دیگران به اشتراک نمی‌گذاریم. آن اسناد، متعلق به همه این مردم است و باید به آن توجه کنیم که سهم هر یک از ما در یک رویداد‌های چقدر است، خود این کار می‌تواند ما را راهنمایی کند که گامی ماندگار در تاریخ ایران را داشته باشیم، نه فقط یک اثربخشی مقطعی در بخشی از تاریخ.
وی افزود: اگر دیجیتال سازی اسناد به عنوان سرفصل اقدامات ما تلقی شود. ما با طرح مسأله دیگران را تشویق می‌کنیم که اسناد و آثار را با دیگران شریک شوند. در اقدامی که در حال روی دادن است بخشی از میراث این سرزمین که به عنوان گنجینه از آن نگهداری می‌شود، به سرمایه‌های این کشور تبدیل می‌شوند.
رییس کتابخانه ملی ادامه داد: ما به فرهنگ و تاریخ خود که از آن بهره‌مند شده ایم، می‌بالیم، دولت‌ها نمی‌توانند همه کار‌ها را خود بر عهده بگیرند و باید همکاری و خرد جمعی وجود داشته باشد. شرکت کردن در هر یک از تلاش‌های اجتماعی حسنی دارد که اندیشه‌ها را بارور می‌کند و کار را پیش می‌برد.
خانم بروجردی اظهار داشت‌: ثبت‌های خاندانی با ایده پرویز تناولی انجام خواهد شد که فصل جدیدی در فعالیت‌های کتابخانه ملی است.
خانم بروجردی در پایان ابراز امیدواری کرد، نسل‌های بعدی از این برنامه‌ها بهره ببرند.

در ادامه این نشست آقای مظفر پاسدار شیرازی معاون توسعه منابع انسانی گفت: این طرح برای تأمین بودجه خرید میراث مستندی که ارزیابی و قیمت‌گذاری شده‌است، از مردم کمک می‌گیرد.
وی ادامه داد: میراث مستند، شامل نسخ خطی و اسناد تاریخی است، وظیفه گردآوری آن‌ها اعم از کتاب‌های چاپی و خطی و اسنادی متعلق به ایرانیان خارج از کشور، برعهده سازمان اسناد و کتابخانه ملی است.
وی افزود: میراث مستند با اشیا تاریخی تفاوت دارند، این که هرگونه خرید و فروش، خروج از کشور و مالکیت آن، ممنوع است. یکی از راه‌های حفاظت از میراث مستند این است که مالک خصوصی این میراث با کتابخانه ملی در تعامل باشد. می‌توان او را به فروش دعوت، با بودجه دولتی یا غیردولتی این اسناد را تهیه و از آن‌ها حفاظت کرد. اما بودجه دولتی محدود است و تلاش می‌کنیم روش‌های دیگری را طراحی کنیم و به اجرا بگذاریم.
آقای شیرازی گفت: یکی از راه‌ها این است که خیرین و شرکت‌های بزرگ و کوچک را براساس مسئولیت اجتماعی دعوت به همکاری کنیم، تا خرید بخشی از میراث مستند را برعهده بگیرند. راه دیگر این است که تامین مالی را میسر کنیم. طرح «گنج‌مان» همین رویکرد را دارد، یعنی برای تامین بودجه خرید میراث مستندی که ارزیابی و قیمت‌گذاری شده‌است، از مردم کمک می‌گیرد. مردم خُرد خُرد کمک می‌کنند تا بتوانیم این میراث مستند را حفظ کنیم.
وی ادامه داد: در گام دوم تلاش داریم اگر بتوانیم مالک میراث مستند را به اهدا دعوت کنیم، اگر مالک دغدغه‌های ملی و رسالت فرهنگی داشته‌باشد، می‌توان او را ترغیب کرد تا وظیفه‌ای را که برعهده دارد، با اهدای میراث به کتابخانه انجام بدهد. اگر مالک راضی نمی‌شود نسخه میراث مستند را به کتابخانه ملی بدهد، رضایت او را برای در اختیار قراردادن نسخه دیجیتالی به‌دست می‌آوریم.
معاون توسعه منابع انسانی گفت: با یکی از بانک‌ها رایزنی می‌کنیم که میراث مستند را به عنوان وثیقه وام قبول کند و در ازای آن، نسخه دیجیتال میراث مستند را اهدایی بگیریم. گام دیگر این است که اگر کسی شرایط مناسبی برای نگهداری میراث مستند نداشته‌باشد، به رسم امانت آن را در مخازن کتابخانه ملی نگهداری و حفاظت کنیم و در اختیار مردم قرار بدهیم. همچنین اگر فردی می‌خواهد اثرش دارای شناسنامه بشود، بتوانیم شناسنامه‌ای برای او صادر کنیم و در ازای آن، نسخه دیجیتالی را از مالک بگیریم.

آقای نصرالله جهانگرد، نماینده ویژه دولت در امور دولت الکترونیکی، با اشاره به وضعیت کرونایی جهان گفت: کرونا زحمت زیادی برای مردم دنیا به وجود آورده، اما در حوزه تامین امکانات دیجیتال در لایه‌های مختلف اثر گذار بوده است.
وی ادامه داد: مردم از امکانات فنی برای آموزش و کسب و کار و خرید و... بهره گرفته و به طور عمیق با آن مواجه شده اند و نهاد‌های دولتی و غیردولتی مجبور و موظف شده اند که بخش کار دیجیتال خود را به روی صحنه بیاورند و در اختیار مردم بگذارند.
آقای جهانگرد تصریح کرد: کتابخانه ملی و مرکز اسناد بزرگترین گنجینه خط و زبان فارسی در جهان است.
وی اضافه کرد: خط و زبان فارسی مرز هویت ما در طول تاریخ بوده و گسترش و حفظ آن، حفظ تاریخ است و هر کاری که منجر به حفظ این ذخایر به نسل بعدی شود، کاری پسندیده است.
نماینده ویژه دولت در امور دولت الکترونیکی اظهار داشت: امروز دیجیتال شدن این منابع و گسترش آن در کشور و در هر جای دنیا اهمیت دارد.
وی تصریح کرد: هر برگی که دیجیتال شود به خانه هر ایرانی راه پیدا می‌کند. آنچه می‌خواهد انجام شود ماموریت یک گروه محدود نیست، همه آحاد مردم درگیر این حرکت تاریخی باشند.
وی اظهار داشت: امروز در قالب روش‌های مختلفی انجام کار‌های بزرگ ممکن شده است، امکانات فنی راه را برای انجام این کار ممکن کرده اند.
آقای جهانگرد افزود: به این ترتیب یک سند می‌تواند اعتبارسنجی و ارزش گذاری مالی شود، ضمن این که بهره برداری عمومی به وجود می‌آید.
وی با اشاره به طرح «گنجمان» گفت: این روش به ما کمک می‌کند که هم بتوانیم نسخه‌ها را تهیه کنیم و از سوی دیگر بخش دیجیتال شدن اسناد مطرح است. این کار یک زیست بوم دیجیتالی به وجود می‌آورد که هم حقوق و هم مالکیت و دسترسی خصوصی حفظ شده و هم مردم به آن دسترسی دارند.

لازم به توضیح است مهم‌ترین برنامه طرح گنجمان سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران عبارتند از: صدور الکترونیکی قبض انبار مربوط به انبار عمومی میراث مستند سازمان تأمین مالی جمعی پاداش محور به وسیله گواهی امن دیجیتال (توکن) میراث مستند، همکاری در انتشار گواهی امن دیجیتال (توکن) میراث مستند، کاربردپذیر کردن توکن‌های کتاب به‌منظور توسعه فرهنگ کتابخوانی، امکان وثیقه‌گذاری توکن‌های منتشر شده در بانک‌ها و نهاد مالی-اعتباری، همکاری در توسعه فرهنگ کتابخوانی از طریق بازاریابی دیجیتال است.