با بازسازی کامل درب‌های فلکسیبل در مادر صنعت فولادِ ایران ، دومینوی خودکفایی واحدکک سازی در مسیر دوستی با محیط زیست به ایستگاه پایانی رسید.
در ایران هم اقتصاد سبز راهی برای دستیابی به توسعه پایدار مطرح شده است، موضوعی که در اصل ۵۰ قانون اساسی، سند چشم انداز توسعه کشور، سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغیه رهبر معظم انقلاب و پیش نویس برنامه ششم توسعه (۱۳۹۶-۱۴۰۰)، قابل توجه است.
اولویت بخشی به اقتصاد سبز در استان اصفهان که به صنعتی‌ترین استان با بیش از هشت هزار و ۵۰۰ واحد صنعتی در کشور شناخته شده، ضرورتی اجتناب ناپذیر است و اکنون کارخانه ذوب آهن اصفهان نخستین و بزرگترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی کشور و کک سازیِ خاورمیانه با بومی سازی فناوری جدید در واحد کک سازی گامی بلند در مسیر اقتصاد سبز و ارتقای شرایط زیست محیطی برداشته است.
کک معروف به طلای سیاه، ماده‌ای سیاه رنگ و سخت که منشا به وجود آمدن آن زغال سنگ است و بعنوان سوخت فسیلی بسیار ارزشمند، تولیدکننده آن کشور‌های توسعه یافته ودر حال توسعه هستند.
در واحد کک سازی ذوب آهن کارگاهی که درآن سلول‌ها یا کوره‌های مکعب مستطیل شکل متصل شده به هم را می‌بینم که یک در میان در داخل یکی از سلول‌ها زغال سنگ شارژ و در سلول بعدی گاز کک تولید می‌شود و در فرایند تولید آن حرارت از طریق جداره‌ها به زغال سنگ انتقال داده و بعد از گذراندن ساعتی مشخص و از همه مهمتر در برخورد با آجر نسوز با دمای حدود ۱۴۰۰ سانتی گراد به کک تبدیل می‌شود.
در این واحد کلیدی، آتشکاران ذوب آهن غیرتمندانه در کنار کوره‌های ذوب با آتش در جدال هستند تا طلای سیاه ماده احیای کننده سنگ آهن را از کوره‌های بلند برای تولید فولاد استحصال کنند، با همراهی مدیر واحد کک سازی کارخانه ذوب آهن اصفهان در جریان کارنامه چهل ساله روس‌ها در ساخت این واحد استراتژیک در مادر صنعت ایران و ادامه فعالیت آن به همت فولادمردان کارخانه قرار می‌گیرم.
علیرضا رضوانیان مدیر تولیدات کک و مواد شیمیایی کارخانه ذوب آهن اصفهان، عمر مفید کوره‌های زغال سنگ واحد کک سازی را ۳۰ سال می‌داند و می‌گوید: با فرسوده شدن درب‌های فلکسیبل کوره‌های بلند پس از گذشت ۳۰ سال دیگر امکان بهره برداری از واحد کک سازی خطر ساز شده و اولین معضل این کوره‌ها ایجاد آلایندگی برای محیط زیست بود.
مهرداد تولائیان معاون بهره برداری کارخانه ذوب آهن هم از مدیران موفق و سختکوش و باتجربه این کارخانه، یکی از ایراد‌های اصلی این درب‌ها را نشتی شدید گاز همراه با آلایندگی محیط زیست اعلام می‌کند و می‌افزاید: با شدت گرفتن تحریم‌ها روس‌ها روند بازسازی درب‌های فلکسیبل را رها کردند و کارشناسان این ابرقدرت جهانی به ادامه حیات این مجموعه بدون حضور خود خوش بین نبودند و علاوه بر این هم در داخل عده‌ای معتقد بودند دیگر تولید کک در ذوب آهن متوقف می‌شود.
توقف در تولید کک، زنگ خطر بیکاری ۴۰ هزار نفر در چرخه این صنعت را به دنبال داشت موضوعی که موجب نگرانی معدن داران شده بود، با معاون تجهیزات مکانیکی واحدکک سازی مادر صنعت فولادایران همراه می‌شوم، یوسف اسکندی نیز از نگرانی مدیران معادن زغال سنگ که مشتری اصلی ذوب آهن در تامین این ماده اولیه برای تولید کک محسوب می‌شوند، می‌گوید و تصریح می‌کند: از کارافتادن واحدکک سازی هم زنگ خطری بود برای معادن زغال سنگ در مازندران، طبس و کرمان که تامین کننده ماده اولیه کک برای صنعت فولاد ایران بودند، بطوریکه درصورت توقف تولید کک در ذوب آهن، دیگر نیازی به تامین زغال سنگ از معادن نبود.
وی که سال‌ها در حوزه بومی سازی تجهیزات ذوب آهن دستی بر آتش داشته است، می‌افزاید: با خالی شدن میدان از حضور خارجی ها، در شرایط دشوار با امکانات کم مهندسان باتجربه و سرد و گرم چشیده روزگار به همرانی مهندسان جوان تازه نفس مصمم شدند با تکیه بر دانش بومی برای بازسازی درب‌های فلکسیبل این واحد رو به جلو حرکت کنند.
ضرب المثل معروف نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود، مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد اکنون به همت و پشتکار شبانه روزی آتشکارانِ ذوب آهن محقق شده است، یوسف اسکندری از آزمون وخطای مهندسان در این مسیر سخت می گوید و می‌افزاید: متخصصان مادر صنعت فولاد ایران با پیاده سازی دانش خود در سال ۹۷ پس از یک سال تلاش بی وقفه، برگ زرینی در کارنامه افتخارات ذوب آهن ثبت کردند و به جمع معدود تولیدکنندگان درب‌های فلکسیبل در جهان ازجمله چین، روسیه و آلمان بپوندند.
تولید یک تن کک در داخل به ارزش پنج میلیون تومان است درحالیکه واردات یک تن کک حدود ۱۰ میلیون تومان از خارج هزینه در بردارد، معاون تجهیزات مکانیکی واحدکک سازی مادر صنعت فولادایران، تولید سالانه کک را در کارخانه ذوب آهن یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن اعلام و اظهار می‌کند: کک در سلول‌های کک سازی پخت می‌شود و این سلول‌ها از دو قسمت با در‌های فلکسیبل که اکنون در این شرکت بومی سازی شده بسته می‌شود تا از انتشار حجم گسترده گاز به خارج از محوطه جلوگیری شود.
سرپرست دفتر فنی کک سازی کارخانه ذوب آهن، از مهندسان عرصه بومی سازی، هم از روز‌های سخت آزمون و خطا در طراحی نقشه‌های این در‌های کلیدی با برخورداری از پیچیدگی خاص می‌گوید و اظهار می‌کند: سرانجام پس از دو سال تلاش شبانه روزی و بی وقفه با بکارگیری حدود ۴ هزار نفر ساعت، ۱۶۸ درب فلکسیبل سلول‌های باتری‌های کک سازی به وزن پنج تن و طول هفت متر با دقت بسیار بالا در زمانی محدود طراحی، نصب و پیاده سازی و ایران وارد جرگه ساخت قطعات هایتک شد.
بهرام رحمانی می‌افزاید: علاوه بر دستیابی به دانش فنی تولید این فناوری پیچیده بدست صنعتگران ذوب آهن، توانایی طراحی وپیاده سازی این فناوری برای دیگر فولادسازان جهان را هم درکارنامه صنعتی خود ثبت کردند.
سرپرست کارگاه ماشین کاری شرکت ذوب آهن اصفهان هم که در طراحی و پیاده سازی این درب‌ها نقش داشته، می‌گوید: درب‌های فلکسیبل از ۸۰۰ ریزقطعه شامل ریخته گری، اسـکلت فلزی و مکانیکی تشکیل شده که تمامی آن‌ها در داخل طراحی، ساخته و در طول دو سال گذشته به خوبی عمل کرده‌اند که این نشان می‌دهد تا ۹۰ درصد از تجهیزات صنعتی را می‌توان در داخل تولید کرد.
محمدرضا مغزی همچنین به همت بلند آتشکاران ذوب آهن در سایه کرونا اشاره و بیان می‌کند: با وجود سختی کار در دوران شیوع کرونا دستیابی به این افتخار بزرگ، برازنده مجموعه بزرگ ذوب‌آهن اصفهان با قدمت بیش از نیم قرن است.
مهندس ارشد تولید باطری کک سازی این شرکت، از دیگر مهندسان کارآمدِ صنعت فولادسازی، زمان نصب اول تا پایان این درب‌های بومی سازی شده را دوسال اعلام می‌کند و می‌افزاید: حرکت به سمت تولید محصولات دوستدار محیط زیست، تنها راه توسعه پایدار صنایع است و ذوب آهن با تکمیل فرایند بومی سازی این درب‌ها که هیچ گونه آلودگی ازجمله گاز کک و قطران ندارند در مسیر اقتصاد سبز به چرخه تولید کک در ایران گام برداشته است.
حسن رضا جان محمدی، صفر تا ۱۰۰ فناوری دستیابی به دانش ساخت، تعمیرونگهداری این فناوری را در توان صنعتگران این کارخانه بزرگ فولادی می‌داند و می‌افزاید: با تعویض تمام در‌های فلکسیبل واحد کک سازی هفت میلیون دلار صرفه جویی برای کشور حاصل شده است.
وی، تولید سالانه کک را در واحد کک سازی کارخانه ذوب آهن یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن اعلام می‌کند و می‌گوید: اجرای طرح تعویض تمام درب‌های طرح قدیم وجایگزینی با درب‌های فلکسیبل تولید ملی نه تنها چراغ تولید کک را در ذوب آهن اصفهان روشن نگهداشته بلکه رضایتمندی ساکنان شهر‌های اطراف را هم در رفع آلایندگی به همراه داشته است.
کلام آخر
با پشت پا زدن به فناوری خارجی و قطع وابستگی، سوت قطار خودکفایی در مسیر صنعت سبز در ایران به صدا درآمده و با اعتماد به دانش فناوران ایرانی و حمایت از صنایع بزرگ می‌توان زمینه توسعه پایدار تولید محصولات استراتژیک را فراهم کرد.
شرکت ذوب آهن اصفهان به عنوان بنیانگذار صنعت فولاد کشور با توجه به داشتن نقش محوری در توسعه صنعتی کشور، همواره توانسته است در مسیر تامین نیاز‌های مصرف داخل محصولات فولادی و افزایش تنوع آن‌ها و همچنین به دست آوردن سهم قابل توجه‌ای از بازار‌های صادراتی گام بردارد.
نگارنده: اکرم قائدی