دور چهارم مذاکرات وین و تغییر ادبیات آمریکایی‌ها

سه سال پیش در چنین روزی آمریکا از برجام خارج شد و حدودا سه سال است که جلسات کمیسیون مشترک برجام بدون حضور آمریکا، برای جبران این خروج و برای پایبند کردن اروپایی‌ها به تعهدات برجامی برگزار می‌شود.
البته چند ماه است که با تغییر دولت در آمریکا، انگار جلسات برجامی جدی‌تر شده؛ مقامات دولت بایدن در "حاشیه جلسات برجام" و "با واسطه گری اروپایی‌ها "به صورت "غیر مستقیم" برای بازگشت به برجام چانه زنی می‌کنند.
تاکنون سه دور از این مذاکرات در وین برگزار شده؛ دور چهارم هم دیروز از سر گرفته شد. با آغاز دور جدید مذاکرات، آمریکایی‌ها یک عبارت را به صورت مشترک تکرار می‌کنند؛ عبارتی با این مضمون که "ما کار خودمان را انجام داده ایم، اما نمی‌دانیم ایران چقدر جدی است".
جو بایدن روز گذشته در پاسخ به خبرنگاری که پرسید: «دولت ایران درباره گفتگو‌ها که در وین برگزار می‌شود جدی است یا خیر؟» گفت: «بله، اما چه مقدار جدی هستند و چه کاری را آماده اند انجام دهند ماجرای دیگری است. اما ما هنوز در حال گفتگو هستیم».
بعد از این سوال و جواب، همان خبرنگار سوال را از سخنگوی کاخ سفید هم می‌پرسد و جنیفر ساکی در جواب می‌گوید: «نشانه‌های خوبی هست. پیشرفت‌هایی حاصل شده است و ما اکنون بهتر می‌دانیم برای حرکت رو به جلو چه باید بکنیم».
این مقام کاخ سفید پس از ابراز رضایت از روند مذاکرات می‌گوید خبری از لغو کامل و یک باره تحریم‌های ضدایرانی نیست؛ آمریکایی‌ها مدتی است اصطلاح پایبندی در مقابل پایبندی یا بازگشت به پایبندی متقابل را بکار می‌برند: جنیفر ساکی در این باره گفته: «ما وارد موقعیتی نخواهیم شد که در آن آمریکا کاری بیشتر از آنچه برجام از نظر کاهش تحریم‌ها ملزم می‌کند، انجام دهد و ایران کمتر از آنچه بر اساس برجام الزامی است انجام دهد؛ بنابراین در واقع صحبت درباره بازگشت متقابل به تبعیت از برجام است. ما تنها در صورتی برای لغو تحریم‌ها برای تبعیت مان از برجام آماده بوده ایم که ایران برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای اش به وضعیت قید شده آن در برجام آماده باشد.
تا اینجای کار آمریکایی‌ها می‌گویند فرمول "بازگشت متقابل به پایبندی ها" است؛ یعنی آمریکا به پایبندی‌های خود در برجام برگردد و ایران هم به همان پایبندی‌ها و تعهدات برجامی خود. حالا سوال این است که در این فرمول بازگشت به پایبندی متقابل، رفع تحریم‌ها چه وضعیتی خواهند داشت؟ آمریکایی‌ها قبلا تحریم‌ها را به سه دسته تقسیم می‌کردند و می‌گفتند ما فقط تحریم‌های مربوط به برجام را لغو می‌کنیم و تحریم‌های دوره ترامپ را بررسی خواهیم کرد و تحریم‌های حقوق بشری و تروریسم و موشکی را دست نخواهیم زد.
حالا آمریکایی‌ها همزمان با دور چهارم مذاکرات یک تغییر ادبیات داده اند. یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که نامش را فاش نکرده در گفتگویی تلفنی با برخی خبرنگاران گفته "ما کاری نداریم تحریم‌ها مربوط به چه دوره یا چه موضوعی است ما تحریم‌ها را از سال ۲۰۱۷ بررسی می‌کنیم و آماده ایم هر تحریمی را که مغایر با برجام بود حذف کنیم و هر تحریمی را که سازگار با برجام بود حفظ کنیم".
در این گفتگوی مطبوعاتی اشاره‌ای هم به زمان احتمالی برای توافق شده است. این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا از یک طرف گفته نمی‌توان زمان خاصی را تعیین کرد، اما از طرف دیگر گفته رسیدن به توافق در مذاکرات وین تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران امکان‌پذیر است.
وندی شرمن مذاکره کننده سابق آمریکا با ایران و قائم مقام فعلی وزارت امور خارجه آمریکا هم گفته "تلاش ما این است که تا قبل از انتخابات ایران، به توافق برسیم. هایکو ماس وزیر خارجه آلمان هم گفته: «این مذاکرات، گفتگو‌های بسیار بسیار دشواری هستند که طبعا تحت تاثیر تحولات سیاست داخلی ایران نیز قرار دارند. چون قرار است در ایران به زودی، انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود و به همین علت ما تحت فشار زمانی قابل ملاحظه‌ای هستیم".
وزیر خارجه فرانسه هم در گفتگو با نشریه گاردین از رسیدن زمان سرنوشت ساز گفته. نماینده روسیه در مذاکرات وین نیز در توییتی گفته طرف‌های مذاکره کننده آمادگی دارند در این دور از مذاکرات تا هر زمانی که لازم باشد در وین بمانند تا به توافق برسند.
اما آمریکایی‌ها از سویی صحبت از عجله و زمان می‌کنند و از سوی دیگر با زرنگی خاصی بدنبال انداختن توپ در زمین ایران هستند و می‌گویند اکنون این تهران است که باید یک تصمیم سیاسی بگیرد و اراده خود را برای توافق نشان دهد؛ آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در گفتگو با فایننشال تایمز گفته: «ما دستکم شاهد پیشرفت در نشان دادن جدیت تلاش آمریکا برای بازگشت به تبعیت دوجانبه از برجام بوده ایم و مشخصا، ببینیم آیا ایران مایل است و قادر است تصمیمات لازم مربوط به خود را برای بازگشت به تبعیت از برجام بگیرد».
البته منابع خبری از باقی بودن برخی اختلافات جدی هم خبر داده اند. به خصوص موضوع سانتریفیوژ‌های نسل جدید و پیشرفته ایران. آسوشیتدپرس اینگونه گزارش داده «آن چه هنوز در گفتگو‌های وین حل و فصل نشده این است که بازگشت ایران به پایبندی به برجام چه صورتی خواهد داشت. مثلا نمایندگان اعزامی به وین اذعان می‌کنند دانشمندان هسته‌ای ایران نمی‌توانند دانشی را که در سه سال گذشته آموخته اند از خاطر ببرند، اما روشن نیست آیا سانتریفوژ‌های جدید ایران باید نابود شود، یا پلمپ و انبار گردند و یا اینکه صرفا از مدار خارج شوند.»
در این میان سیاست ایران روشن و مشخص است و جمهوری اسلامی اراده سیاسی خود را به صورت صریح اعلام کرده است؛ آقای سید عباس عراقچی رئیس هیئت مذاکره کننده ایرانی در وین در این باره گفته: «اگر خواسته‌های ما تأمین شود جمهوری اسلامی ایران هم کاملا جدی است که به تعهدات خود و اجرای کامل برجام مجددا برگردد، این اراده جمهوری اسلامی ایران است که اتخاذ شده و هیچ ارتباطی با مسائل دیگر در تهران ندارد با امر انتخابات که طبیعتا موضوع مهمی در کشور است ارتباطی ندارد. مذاکرات ما فارغ از مسائل حاشیه‌ای و جانبی در حال برگزاری است، اهداف ملی و منافع ملی را در نظر دارد و صرفاً ما در راستای خطوط تعیین شده‌ای که از مواضع قطعی نظام است حرکت می‌کنیم برای تامین منافع کشور و برداشته شدن تحریم‌ها و این جدیت ما در جلسه منعکس شده است».

حسنیه شبیری
خبرنگار تحریریه سیاسی خبرگزاری صدا و سیما