تلاش شبانه روزی ۱۵۰ معدن کار برای یافتن دو مردی که زیر خروار‌ها زغال مدفون شده بودند؛ با فریاد " یا حسین " امدادگری که پیکر بی جان آن‌ها را پیدا کرد به پایان رسید.
حدود ساعت ۱۲ ظهر بود که راننده کامیون حمل زغال یکی از کارگاه‌های معدن طزره، ناگهان متوجه شد حجم زیادی از آوار از محل استخراج تونل شماره ۴۲ به طور غیر عادی ریزش کرده و این آغاز محبوس شدن دو کارگر جوان معدن بین خروار‌ها زغال سنگ بود.
دامغان؛ قطب استخراج زغال سنگ در کشور
شرکت معادن زغال سنگ البرز شرقی در سال ۱۳۴۹ آغاز به کار کرد و عمده فعالیت‌های آن شامل اکتشاف، بهره برداری ازمعادن و فرآوری زغال سنگ برای تامین بخشی از کنسانتره مورد نیاز ذوب آهن اصفهان است.
حوزه فعالیت این شرکت از معادن طزره در شمال شرقی شهرستان دامغان واقع در استان سمنان تا جنوب شهرستان مینودشت واقع در استان گلستان است.
در این معادن به صورت زیرزمینی، زغال سنگ خام استخراج و در کارخانه زغال شویی فرآوری می‌شود.
عمده زغال سنگ تولیدی این شرکت از نوع کک شو ست و پس از ارسال به ذوب آهن اصفهان تبدیل به کک شده و در کوره بلند و فرایند احیای سنگ آهن استفاده می‌شود.
میزان استخراج زغال از این معدن بالغ بر ماهیانه ۲۰ هزار تن است و هزار و ۷۰۰ نفر در شرکت معادن زغالسنگ البرز شرقی مشغول به کار هستند
آن روز تلخ ...
او می‌گوید: ۳۶ متر از ۶۰ متر کارگاه استخراج به واسطه عوارض و گسل‌های زمین شناسی در تونل ۴۲ با عرض ۸ متر و ضخامت ۲ متر کاملا فرو ریخته و میلاد روشنایی و سید علی اصغر افضلی پشت این آوار حجیم در شیب ۵۰ درجه گیر افتاده اند.
آغاز تلاش‌ها برای نجات
میثم فریدی محمد نیا مدیر منطقه معدنی طزره می‌گوید: با حضور تمام افراد باسابقه و خبره و زبده مجموعه معادن زغال سنگ البرز شرقی در کنار دو تیم معدنکار کار کشته از استان گلستان و متخصصان مشاور زغال از استان مازندران تصمیم بر این شد تا با حفر یک دویل (مسیر دسترسی معادن زیر زمینی) به موازات کارگاه ریزش کرده راه ایمنی برای ادامه عملیات نجات ایجاد شود این راهکار با تعیین یک مسیر بالادستی از سطح معدن نیز تکمیل شد تا با سرعت بیشتر کار انجام شود
طراحی عملیات نهایی با فرض گیر افتادن دو کارگر در مسیر کارگاه بود و قرار شد با ایجاد گَزَنگ و دَستَک‌ها (معابر فرعی) از دویل کار جستجو در محل‌های احتمالی به سرانجام برسد، ولی حرفه ای‌ها بدلیل حجم زیاد آوار و پیچیده بودن معتقد بودند در صورتی که افراد محبوس در مسیر تخریب و پشت زغال باشند، امداد و نجات زمان بر خواهد بود
مرثیه‌ای در باران
منصور شریف مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ البرز شرقی هم وجود انبوه گاز‌های معدنی قابل انفجار و گرد و غبار قابل اشتعال خود زغال را سبب کند شدن عملیات نجات می‌دانست.
او اجازه ورود هیچ فرد غیر متخصصی را به تونل‌های حفر شده نمی‌داد و می‌گفت: مدیریت ایمنی و بهداشت محیط معدن به رغم ایجاد تهویه دائمی و بکارگیری گاز سنج‌های متعدد قوی، برای حفظ جان نجاتگران غیر از افراد با تجربه و متخصص اجازه ورود به هیچ فرد و گروهی از جمله مسئولان بازدید کننده و رسانه‌ها را به محوطه داخلی تونل‌ها نمی‌دهند.
از سوی دیگر در مسیر بالا دستی نیز معبر بصورت کاملا عمودی بود و کار به مراتب برای نفوذ سخت تر شد، چون با آوار برداری و خروج همزمان زغال فرو ریخته همراه بود و امدادگران با کابل‌های نگهدارنده و برقراری یک سیستم صوتی (آیفون معدنی) با هم در ارتباط بودند تا در صورت بروز ریزش مجدد، همین افراد نیز دچار حادثه نشوند.
پایان روز‌های بیم و امید
پس از شش روز در وقت اذان مغرب روز پنج شنبه ۱۶ اردیبهشت، ابتدا پیکر میلاد روشنایی و پس از سه ساعت حوالی ساعت ۲۳ پیکر سید علی اصغر افضلی از زیر خروار‌ها آوار بیرون کشیده شد.
شریف مدیر عامل شرکت معادن زغال سنگ البرز شرقی گفت: پیکر بی جان " میلاد روشنایی " و " سید علی اصغر افضلی" در عمق ۳۰ و ۳۳ متری کارگاه استخراج پیدا شد.
وی با تسلیت این ضایعه به خانواده این دو معدن کار و قدردانی از تلاش معدن کاران تیم‌های امداد و نجات و جستجو گفت: این تیم‌ها، دویل‌هایی که حفر آن دو ماه زمان می‌برد را در عرض سه روز حفر و با ۵۰۰ تن تخلیه آوار تلاش کردند تا بتوانند همکاران خود را نجات دهند.
ورود دادستانی به موضوع ریزش معدن طزره
محمدتقی گلی با تاکید بر لزوم بررسی دقیق علت حادثه و تکمیل پرونده قضایی تصریح کرد: بازرسان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و کارشناسان مربوطه پس از رسیدن به نتیجه، قصور، عدم رعایت نکات ایمنی و یا طبیعی بودن حادثه را بررسی و اعلام می‌کنند و در راستای تکمیل پرونده اقدام‌های لازم انجام می‌شود.
تعطیلی ۳ تونل حادثه خیز معدن طزره
اسماعیل غنیان مدیر کل تعاون کار ورفاه اجتماعی استان سمنان گفت: بلافاصله پس از اتمام عملیات امداد و نجات و کشف پیکر بی جان دو کارگر محبوس در تونل شماره ۴۲، همه فعالیت‌های کاری در این تونل و نیز تونل‌های k ۱۲ و k ۱۳ تا زمان تعیین تکلیف قطعی وضعیت آن، تعطیل است.
وی افزود: این تصمیم با هماهنگی دادستان دامغان و معاون معدنی و مدیر ایمنی شرکت البرز شرقی اخذ شده و تعطیلی این تونل‌ها تا ارزیابی قطعی وضعیت معدن ادامه دارد.
نوش دارویی و بعد از مرگ سهراب آمدی
فوت حسین صادق خوردی بر اثر ریزش تونل کلاریز در سی ام آبان سال ۹۷، علی عجم اکرمی و محمود مومن در بیست و سوم خرداد سال ۹۸ بر اثر ریزش تونل برناکی، مجتبی گیلان در بیست و شش خرداد سال ۹۸ بر اثر گازگرفتگی در تونل رزمجای غربی و این بار میلاد روشنایی و سید علی اصغر افضلی در تونل شماره ۴۲ تنها بخشی از حوادث معدنی منجر به فوت در معادن زغال سنگ شرکت البرز شرقی است. به این فهرست باید نام کارگرانی را که در این سال‌ها بر اثر ریزش آوار مصدوم شده اند را نیز باید اضافه کرد.
آخرین حادثه در معدن طزره، یازدهم اردیبهشت؛ در روزی رخ داد که به نام روز جهانی کار و کارگر نامگذاری شده است و تونل ۴۲ معدن زغال سنگ طرزه دامغان پایان کار سید علی اصغر افضلی و میلاد روشنایی بود. سید علی اصغر ۳۷ ساله و پدر سه پسر و میلاد که ۲۵ ساله بود و در آستانه آغاز یک زندگی مشترک قرار داشت.
حوادثی از این دست لزوم توجه به ارتقای ایمنی کار در معدن را بیش از گذشته نمایان می‌کند، آن هم در معادن زغال سنگ که عمده فعالیت کارگران در آن به صورت زیر زمینی است.
از آنجا که سختی و دشواری فعالیت معدن‌کاران و کسانی که در تونل‌های معادن کار می‌کنند با هیچ یک از مشاغل سخت و زیان آور قابل مقایسه نیست، ایمنی در کار باید محور اساسی فعالیت در معادن زغالسنگ باشد و برای استانداردسازی فعالیت در معادن در چارچوب نظام ایمنی برنامه ریزی شود.
علاوه بر آن دستگاه‌های نظارتی هم باید برای ارتقای ایمنی در معادن زغال سنگ برنامه مدونی داشته باشند که دیگر شاهد وقوع چنین حوادث تلخی نباشیم.
نویسنده : آرزو کاشی