می‌گویند قرار است کشت برنج در استان‌های خوزستان، مازندران و گیلان ممنوع یا محدود شود، آیا این محصول هم از سفره‌ها پَر می‌کشد؟
یادم می‌آید که پارسال وقتی که سَری به اراضی مستعد کشاورزی زدم، زنی جوان را دیدم که کودک ۶ ماهه خود را به کمر بسته بود و در هوای شرجی و با رطوبت بالا، در حالیکه پا‌های او تا زیر زانو در آب فرو رفته بودند، خم می‌شد و نشا‌ها می‌کاشت، قطره‌های عرقی که از پیشانی اش می‌ریخت، زمین را آبیاری می‌کرد، می‌گفت با کار کردن در اراضی کشاورزی و دستمزد ناچیزی که بابات کارگری به او می‌دهند، امرارمعاش می‌کند.
مردی حدود ۶۰ ساله با دست‌های گِلی در حالیکه عرق از پیشانی اش پاک می‌کرد، ماسکی را که برای جلوگیری از ابتلا به کرونا ویروس بر صورت گذشته بود را پایین آورد و بطری آب را سر کشید و گفت: هر سال در فصل کاشت و برداشت برای کارگری دعوت می‌شویم و خداروشکر از این طریق می‌توانیم مخارج زندگی را تامین کنیم و نان حلال در سفره خانواده بگذاریم.
امسال خبرهای خوبی از وضعیت آورد آب سد‌های کشور به ویژه خوزستان به گوش نمی‌رسد، به گفته مسئولان امسال با تنش آبی مواجه می‌شویم، چون آب پشت سد‌ها ۶۰ درصد کاهش یافته است، به همین دلیل زمزمه‌های مبنی بر ممنوعیت یا محدودیت کشت محصولات تابستانه به ویژه کشت برنج و شلتوک شنیده می‌شود، در واقع برنجکاران استان‌های خوزستان، گیلان و مازندران تاکنون بلاتکلیف هستند.
شاید با تصمیم گیری نهایی درخصوص ممنوعیت یا محدودیت کشت برنج، دیگر خم و راست شدن و عرق ریختن کارگران و برنجکاران را در بسیاری از مناطق کشور مشاهده نکنیم، شاید ریختن عرق‌های حاصل از زحمت در هوای گرم و شرجی جای خود را به عرق‌هایی از جبین دهند که خجِل می‌شوند از اینکه سفره خالی است و نه برنجی بر سفره می‌نشیند و نه نان خالی...
به منظور پیگیری درخصوص آخرین وضعیت کشت برنج و شلتوک با مسئول مربوطه در این زمینه گفتگو کردم که در ادامه می‌خوانیم.
بلاتکلیفی برای کشت تابستانه برنج
محمد سواری رئیس انجمن برنجکاران خوزستان به خبرنگار ما گفت: هر سال کشاورزان و برنجکاران فعال در استان برای کشت تابستانه برنج با مشکلاتی مواجه می‌شوند، امسال نیز با توجه به مسائلی که برای منابع آبی به وجود آمده است، ظاهرا تصمیم‌هایی از سوی وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی برای محدودیت یا ممنوعیت کشت اتخاذ خواهد شد.
بیکاری کشاورزان در پسِ ممنوعیت کشت
وی با بیان اینکه برنجکاران برای تدوین و برنامه ریزی مقدمات کشت در بلاتکلیفی به سر می‌برند، افزود: این در حالی است که ۳۵۰ هزار خانوار در خوزستان از طریق کشت و برداشت محصول برنج امرارمعاش می‌کنند، ضمن اینکه حدود ۵۰۰ واحد برنجکوبی و صنایع تبدیلی وجود دارد که با تصویب ممنوعیت برنج، تعداد بسیاری از افراد فعال و کشاورزان زحمتکش در این حوزه بیکار می‌شوند.
خسارتی به برنجکاران برای ممنوعیت پرداخت نشد
سواری در پاسخ به این پرسش که " برای جبران خسارت حاصل از ممنوعیت با محدودیت کشت این محصول در استان چه برنامه‌ای دارید؟ " بیان داشت: تاکنون برنامه‌ای برای جبران خسارت کشاورزان تدوین نشده، بلکه تنها راهکار موثر برای جلوگیری از آسیب به برنجکاران، اجازه انجام کشت را به صورت محدویت و با مدیریت آب دهند، چراکه تابحال برای جبران خسارت ناشی از محدودیت یا ممنوعیت کشت برنج در سال‌های گذشته نیز پرداخت نشده است.
این مقام مسئول با بیان اینکه گذارن زندگی و امرارمعاش برنجکاران از طریق کشت محصولات کشاورزی در فصول مختلف سال صورت می‌گیرد، تصریح کرد: باید تصمیم گیری‌ها صحیح در این زمینه اتخاذ شود تا علاوه بر پیشگیری از بروز مشکلات برای بهره برداران، با مشکل کمبود این محصول پرمصرف در بازار و ایجاد تنش مواجه نشویم.
اتخاذ تصمیم منطقی برای کشت تابستانه
خدارحم امیری زاده رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: بحمدالله عملیات برداشت محصولات پاییزه روند مطلوبی دارد و نه تنها کاهش در این زمینه نداشتیم، بلکه تا به امروز شاهد افزایش چشمگیر برداشت و تولید محصولاتی نظیر گندم، کلزا، انواع سبزی و صیفی و... هستیم.
وی در خصوص کشت‌های تابستانه افزود: امسال کاهش شدید بارش باران به میزان بیش از ۴۰ درصد در خوزستان و سایر استان‌های کشور، منجر به کاهش چشمگیر آورد آب به سد‌های استان شده است، اما تلاش می‌کنیم با جلسه‌های کارشناسی که در سازمان آب و برق و جهاد کشاورزی برگزار می‌شود، تصمیم منطقی و درستی در این زمینه اتخاذ کنیم.
امیری زاده در خصوص ارائه تسهیلات آبیاری نوین به کشاورزان اظهار داشت: در حال حاضر به روال‌های سال‌های قبل به کشاورزانی که تمایل به استفاده از روش‌های آبیاری نوین دارند، یارانه ویژه که از طریق طرح‌ها و اعتبارات ملی تامین می‌شود، ارائه خواهد شد و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به اداره‌های جهاد کشاورزی شهرستان محل فعالیت خود از تسهیلات استفاده کنند و بحمدالله اعتبار برای این امر موجود است، ضمن اینکه درخواست افزایش اعتبار نیز داده شده و همه می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
براساس اطلاعیه سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، طی روز‌های آینده ابلاغیه رسمی مبنی بر تصمیم گیری نهایی برای ممنوعیت یا محدودیت و یا حتی اجازه برای کشت برنج اعلام می‌شود و از آن پس کشاورزان می‌توانند اقدام به کشت محصولات جایگزین نمایند، اما جای ناراحتی ندارد، اگر چه نتوان این محصول را کاشت، اما کشت محصولات دیگری از جمله؛ ذرت، حبوبات، کنجد و ... که اشتهای کمتری برای مصرف آب دارند، می‌تواند از بیکاری کشاورزان جلوگیری کند.
تصور کنید امسال هم همچون سال ۹۶-۹۷ کشت برنج ممنوع شود، با این اتفاق ناخوش دیگر عطر خوش برنج به مشام نمی‌رسد، جاده‌های سرسبز و با صفا جای خود را به جاده‌های دیم و بی آب و علف می‌دهند و کشاورزانی که از طلوع آفتاب و خروس خوان تا پنهان خورشید پشت کوه‌ها در زمین‌ها کار می‌کردند و شب با تنی خسته سر بر بالین می‌گذاشتند، حالا باید به سیل بیکار‌ها بپیوندند، راستی هیچ بعید نیست که با تصویب این تصمیم برنج در بازار کمیاب و قیمت‌ها افزایش چشمگیر یابند و صف‌های طویل به میزبانی کرونا ویروس تشکیل شود و کم کم این غذای خوش طعم و پرطرفدار از سفره مردم حذف شود.
*نویسنده و محقق: ملیحه گریزی نسب