در مکتب نهج البلاغه
پند دادن به مردم
خطبه ۱۱۴ از کتاب ارزشمند نهج البلاغه را در این مطلب وب گردی دنبال کنید.
به گزارش وب گردی
خبرگزاری صداوسیما؛ در این مطلب وب گردی قصد داریم، خطبه شماره ۱۱۴ از کتاب ارزشمند نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی را مرور نماییم، ضمنا صوت خوانش خطبه و ترجمه آن ضمیمه شده است.
۱. ارزش ستایش و شهادت به یگانگى خدا
ستایش خداوندى را سزاست که حمد و ستایش را به نعمت ها و نعمت‌ها را به شکرگزارى پیوند داد خداى را بر نعمت هایش آنگونه ستایش مى کنیم که بر بلاهایش و براى به راه آوردن نفس سرکش که در برابر اوامر الهى سستى مى کند و در ارتکاب زشتى‌ها که نهى فرمود شتاب دارد، از خدا یارى مى خواهیم و از گناهانى که علم خدا به آن‌ها احاطه دارد و کتابش آن‌ها را بر شمرده و ثبت کرده، طلب آمرزش مى کنیم: علم خداوندى که کمترین نارسایى نداشته و کتابى که چیزى را وانگذاشته است. به خدا ایمان داریم، ایمان کسى که غیب‌ها را به چشم خود دیده و بر آنچه وعده داده اند آگاه است، ایمانى که اخلاص آن شرک را زدوده و یقین آن شک را نابود کرده است و گواهى مى دهیم که خدایى نیست جز خداى یکتا، نه شریکى دارد و نه همتایى و گواهى مى دهیم که حضرت محمد (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) بنده و فرستاده اوست «که درود خدا بر او و خاندانش باد» این دو گواهى (شهادتین) گفتار را بالا مى برند و کردار و عمل را به پیشگاه خدا مى رسانند، ترازویى که این دو گواهى را در آن نهند سبک نباشد و اگر بردارند با چیزى دیگرى سنگین نخواهد شد.
۲. سفارش به تقوى
اى بندگان خدا شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم، که زاد و توشه سفر قیامت است. تقوا توشه اى است که به منزل رساند، پناهگاهى است که ایمن مى گرداند. بهترین گوینده آن را به گوش مردم خوانده و بهترین شنونده آن را فرا گرفت، پیامبرى که بهتر از هر کس سخن را به گوش مردم رساند. پس خواننده، دعوت خود را به خوبى شنواند و شنونده خود را رستگار گرداند. اى بندگان خدا همانا تقواى الهى دوستان خدا را از انجام محرّمات باز مى دارد و قلب هایشان را پر از ترس خدا مى سازد، تا آن که شب هاى آنان با بى خوابى و روزهایشان با تحمل تشنگى و روزه دارى، سپرى مى گردد، که آسایش آخرت را با رنج دنیا و سیراب شدن آنجا را با تحمل تشنگى دنیا به دست آوردند. اجل و مرگ را نزدیک دیده و در اعمال نیکو شتاب کرده اند، آرزوهاى دنیایى را دروغ خواندند و مرگ به درستى نگریستند.
۳. شناخت دنیا
آرى همانا دنیا خانه نابود شدن، رنج بردن از دگرگونى ها و عبرت گرفتن است و از نشانه نابودى، آن که: روزگار کمان خود را به زه کرده، تیرش به خطا نمى رود و زخمش بهبودى ندارد، زنده را با تیر مرگ هدف قرار مى دهد و تندرست را با بیمارى از پا در مى آورد و نجات یافته را به هلاکت مى کشاند. دنیا خورنده ایست که سیرى ندارد و نوشنده اى است که سیراب نمى شود و نشانه رنج دنیا آن که آدمى جمع آورى مى کند آنچه را که نمى خورد و مى سازد بنایى که خود در آن مسکن نمى کند، پس به سوى پروردگار خود مى رود نه مالى برداشته و نه خانه اى به همراه برده است و نشانه دگرگونى دنیا آن که، کسى که دیروز مردم به او ترحّم مى کردند امروز حسرت او را مى خورند و آن کس را که حسرت او مى خوردند امروز به او ترحّم مى کنند و این نیست مگر براى نعمت هایى که به سرعت دگرگون مى شود و بلاهایى که ناگهان نازل مى گردد و نشانه عبرت انگیز بودن دنیا، آن که، آدمى پس از تلاش و انتظار تا مى رود به آرزوهایش برسد، ناگهان مرگ او فرا رسیده، امیدش را قطع مى کند، نه به آرزو رسیده و نه آنچه را آرزو داشته باقى مى ماند. سبحان اللّه شادى دنیا چه فریبنده و سیراب شدن از آن، چه تشنگى زاست و سایه آنچه سوزان است نه زمان آمده را مى شود رد کرد و نه گذشته را مى توان باز گرداند، پس منزّه و پاک است خداوند چقدر زنده به مرده نزدیک است براى پیوستن به آن و چه دور است مرده از زنده که از آنان جدا گشته
۴. ارزیابى دنیا و آخرت
چیزى بدتر از شرّ و بدى نیست جز کیفر و عذاب آن و چیزى نیکوتر از خیر و نیکى وجود ندارد جز پاداش آن. همه چیز دنیا شنیدن آن بزرگتر از دیدن آن است و هر چیز از آخرت دیدن آن بزرگتر از شنیدن آن است. پس کفایت مى کند شما را شنیدن از دیدن و خبر دادن از پنهانى هاى آخرت. آگاه باشید، هر گاه از دنیاى شما کاهش یابد و به آخرت افزوده گردد بهتر از آن است که از پاداش آخرت شما کاسته و بر دنیاى شما افزوده شود. چه بسا کاهش یافته هایى که سود آور است، و افزایش داشته هایى که زیان آور بود، همانا به آنچه فرمان داده شدید گسترده‌تر از چیزى است که شما را از آن باز داشتند و آنچه بر شما حلال است، بیش از چیزى است که بر شما حرام کرده اند، پس آنچه را اندک است براى آنچه که بسیار است ترک کنید و آنچه را بر شما تنگ گرفته اند به خاطر آنچه که شما را در گشایش قرار دادند انجام ندهید. خداوند روزى شما را ضمانت کرده و شما را به کار و تلاش امر فرموده، پس نباید روزى تضمین شده را بر آنچه که واجب شده مقدّم دارید، با اینکه به خدا سوگند آنچنان نادانى و شک و یقین به هم آمیخته است که گویا روزى تضمین شده بر شما واجب است و آنچه را که واجب کرده اند، برداشتند. پس در اعمال نیکو شتاب کنید و از فرارسیدن مرگ ناگهانى بترسید، زیرا آنچه از روزى که از دست رفته، امید بازگشت آن وجود دارد، اما عمر گذشته را نمى شود باز گرداند، آنچه را امروز از بهره دنیا کم شده مى توان فردا به دست آورد، امّا آنچه دیروز از عمر گذشته، امید به بازگشت آن نیست، به آینده امیدوار و از گذشته نا امید باشید. (از خدا بترسید و جز بر مسلمانى نمیرید).
۱۱۴- و من خطبة له (علیه السلام) و فی‌ها مواعظ للناس:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَاصِلِ الْحَمْدَ بِالنِّعَمِ وَ النِّعَمَ بِالشُّکْرِ نَحْمَدُهُ عَلَى آلَائِهِ کَمَا نَحْمَدُهُ عَلَى بَلَائِهِ وَ نَسْتَعِینُهُ عَلَى هَذِهِ النُّفُوسِ الْبِطَاءِ عَمَّا أُمِرَتْ بِهِ السِّرَاعِ إِلَى مَا نُهِیَتْ عَنْهُ وَ نَسْتَغْفِرُهُ مِمَّا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ أَحْصَاهُ کِتَابُهُ عِلْمٌ غَیْرُ قَاصِرٍ وَ کِتَابٌ غَیْرُ مُغَادِرٍ وَ نُؤْمِنُ بِهِ إِیمَانَ مَنْ عَایَنَ الْغُیُوبَ وَ وَقَفَ عَلَى الْمَوْعُودِ إِیمَاناً نَفَى إِخْلَاصُهُ الشِّرْکَ وَ یَقِینُهُ الشَّکَّ وَ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ شَهَادَتَیْنِ تُصْعِدَانِ الْقَوْلَ وَ تَرْفَعَانِ الْعَمَلَ لَا یَخِفُّ مِیزَانٌ تُوضَعَانِ فِیهِ وَ لَا یَثْقُلُ مِیزَانٌ تُرْفَعَانِ عَنْهُ أُوصِیکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّتِی هِیَ الزَّادُ وَ بِهَا الْمَعَاذُ زَادٌ مُبْلِغٌ وَ مَعَاذٌ مُنْجِحٌ دَعَا إِلَیْهَا أَسْمَعُ دَاعٍ وَ وَعَاهَا خَیْرُ وَاعٍ فَأَسْمَعَ دَاعِیهَا وَ فَازَ وَاعِیهَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ حَمَتْ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ مَحَارِمَهُ وَ أَلْزَمَتْ قُلُوبَهُمْ مَخَافَتَهُ حَتَّى أَسْهَرَتْ لَیَالِیَهُمْ وَ أَظْمَأَتْ هَوَاجِرَهُمْ فَأَخَذُوا الرَّاحَةَ بِالنَّصَبِ وَ الرِّیَّ بِالظَّمَإِ وَ اسْتَقْرَبُوا الْأَجَلَ فَبَادَرُوا الْعَمَلَ وَ کَذَّبُوا الْأَمَلَ فَلَاحَظُوا الْأَجَلَ ثُمَّ إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ فَنَاءٍ وَ عَنَاءٍ وَ غِیَرٍ وَ عِبَرٍ فَمِنَ الْفَنَاءِ أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ لَا تُخْطِئُ سِهَامُهُ وَ لَا تُؤْسَى جِرَاحُهُ یَرْمِی الْحَیَّ بِالْمَوْتِ وَ الصَّحِیحَ بِالسَّقَمِ وَ النَّاجِیَ بِالْعَطَبِ آکِلٌ لَا یَشْبَعُ وَ شَارِبٌ لَا یَنْقَعُ وَ مِنَ الْعَنَاءِ أَنَّ الْمَرْءَ یَجْمَعُ مَا لَا یَأْکُلُ وَ یَبْنِی مَا لَا یَسْکُنُ ثُمَّ یَخْرُجُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى لَا مَالًا حَمَلَ وَ لَا بِنَاءً نَقَلَ وَ مِنْ غِیَرِهَا أَنَّکَ تَرَى الْمَرْحُومَ مَغْبُوطاً وَ الْمَغْبُوطَ مَرْحُوماً لَیْسَ ذَلِکَ إِلَّا نَعِیماً زَلَّ وَ بُؤْساً نَزَلَ وَ مِنْ عِبَرِهَا أَنَّ الْمَرْءَ یُشْرِفُ عَلَى أَمَلِهِ فَیَقْتَطِعُهُ حُضُورُ أَجَلِهِ فَلَا أَمَلٌ یُدْرَکُ وَ لَا مُؤَمَّلٌ یُتْرَکُ فَسُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَعَزَّ سُرُورَهَا وَ أَظْمَأَ رِیَّهَا وَ أَضْحَى فَیْئَهَا لَا جَاءٍ یُرَدُّ وَ لَا مَاضٍ یَرْتَدُّ فَسُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَقْرَبَ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ لِلَحَاقِهِ بِهِ وَ أَبْعَدَ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ لِانْقِطَاعِهِ عَنْهُ إِنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ بِشَرٍّ مِنَ الشَّرِّ إِلَّا عِقَابُهُ وَ لَیْسَ شَیْءٌ بِخَیْرٍ مِنَ الْخَیْرِ إِلَّا ثَوَابُهُ وَ کُلُّ شَیْءٍ مِنَ الدُّنْیَا سَمَاعُهُ أَعْظَمُ مِنْ عِیَانِهِ وَ کُلُّ شَیْءٍ مِنَ الْآخِرَةِ عِیَانُهُ أَعْظَمُ مِنْ سَمَاعِهِ فَلْیَکْفِکُمْ مِنَ الْعِیَانِ السَّمَاعُ وَ مِنَ الْغَیْبِ الْخَبَرُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَا نَقَصَ مِنَ الدُّنْیَا وَ زَادَ فِی الْآخِرَةِ خَیْرٌ مِمَّا نَقَصَ مِنَ الْآخِرَةِ وَ زَادَ فِی الدُّنْیَا فَکَمْ مِنْ مَنْقُوصٍ رَابِحٍ وَ مَزِیدٍ خَاسِرٍ إِنَّ الَّذِی أُمِرْتُمْ بِهِ أَوْسَعُ مِنَ الَّذِی نُهِیتُمْ عَنْهُ وَ مَا أُحِلَّ لَکُمْ أَکْثَرُ مِمَّا حُرِّمَ عَلَیْکُمْ فَذَرُوا مَا قَلَّ لِمَا کَثُرَ وَ مَا ضَاقَ لِمَا اتَّسَعَ قَدْ تَکَفَّلَ لَکُمْ بِالرِّزْقِ وَ أُمِرْتُمْ بِالْعَمَلِ فَلَا یَکُونَنَّ الْمَضْمُونُ لَکُمْ طَلَبُهُ أَوْلَى بِکُمْ مِنَ الْمَفْرُوضِ عَلَیْکُمْ عَمَلُهُ مَعَ أَنَّهُ وَ اللَّهِ لَقَدِ اعْتَرَضَ الشَّکُّ وَ دَخِلَ الْیَقِینُ حَتَّى کَأَنَّ الَّذِی ضُمِنَ لَکُمْ قَدْ فُرِضَ عَلَیْکُمْ وَ کَأَنَّ الَّذِی قَدْ فُرِضَ عَلَیْکُمْ قَدْ وُضِعَ عَنْکُمْ فَبَادِرُوا الْعَمَلَ وَ خَافُوا بَغْتَةَ الْأَجَلِ فَإِنَّهُ لَا یُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الْعُمُرِ مَا یُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الرِّزْقِ مَا فَاتَ الْیَوْمَ مِنَ الرِّزْقِ رُجِیَ غَداً زِیَادَتُهُ وَ مَا فَاتَ أَمْسِ مِنَ الْعُمُرِ لَمْ یُرْجَ الْیَوْمَ رَجْعَتُهُ الرَّجَاءُ مَعَ الْجَائِی وَ الْیَأْسُ مَعَ الْمَاضِی فَ اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ.