گزارش مکتوب ؛ یک حلزون ، مرزِ بین سکوت و صدا

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ هفته پیش به خاطر گرفتگی و دردِ گوش ، به متخصص "گوش وحلق و بینی" مراجعه کردم که او پس از معاینه گفت : باید تست شنوایی انجام دهم و نتیجه نوار گوش را برایش ببرم.
به یکی از مراکز سنجش و تست شنوایی رشت رفتم.
با توجه به شرایط کرونایی، تعداد کمی از بیماران را پذیرش کرده و بیماران در فاصله چند صندلی از هم نشسته و منتظر نوبت شان بودند.
آن روز ، مادر و مادر شوهرم مشغله داشتند و کسی نبود از پسر کوچکم مراقبت کند؛ برای همین او را هم با خودم به مرکز سنجش و تست شنوایی بردم.
چند صندلی آن طرف‌تر ، مادری ، مرتب به پسرش با ایما و اشاره ، تذکر می‌داد ؛ بنشیند و شیطنت نکند.
پسرش، دوان دوان به سمت پسرم آمد و او را هُل داد.
مادرش جلو آمد و از من عذرخواهی کرد و گفت: ببخشید او درست نمی‌شنود، فقط این طرف و آنطرف می‌رود و از سرکنجکاوری این کار‌ها را می‌کند.
بعد از چند دقیقه، مادر پسرکِ کم شنوا، رو به من کرد و پرسید: شما هم برای سنجش شنوایی فرزندتان آمده اید؟

برایش توضیح می‌دهم که گوشم درد می‌کند و طبق دستور پزشک، خودم برای گرفتن نوارِ گوش آمده ام.
کمی بعد، او سر صحبت را باز می‌کند و از پسرش می‌گوید: در غربالگری ها، گفتند مشکل شنوایی دارد، پزشک تا به حال چند بار، دستور سنجش شنوایی و نوار گوش داده است.‌
می‌گویند؛ بررسی‌های بیشتری برای کاشت حلزون شنوایی لازم است و نمی‌دانم فرزندم توان این جراحی را دارد یانه؟
به اینجای حرفش که می‌رسد، بغض امانش نمی‌دهد.
ماسکم را بالاتر می‌برم و کمی به او نزدیکتر می‌شوم و دلداریش می‌دهم.

برایش از دختر دوستم که جراحی کاشت حلزون انجام داده، می‌گویم.‌
می‌گوید: شنیده ام خیلی دوندگی دارد و باید خیلی در نوبت بمانیم و از طرفی هزینه بر هم هست؟
باز هم به او دلداری می‌دهم و می‌گویم: دوستم همه این مسیر پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشت، اما بالاخره نتیجه داد و دخترش بعد از جراحی کاشت حلزون، حالا دیگر می‌شنود؛ حس قشنگ و وصف ناشدنی‌ای که فقط، مادر یک فرزند ناشنوا، می‌تواند آن را بیشتر از همه درک کند.
در راهِ خانه، فکر مادر آن پسر ناشنوا حسابی ذهنم را مشغول کرد.
از خودم می‌پرسم: مثل این خانم و دوستم، چند مادر دیگر هستند که دلشوره‌های شان به شنوایی فرزندان شان گره خورده است؟
برای به دست آوردن جامعه آماری و اینکه چه تسهیلات و امکاناتی در اختیار خانواده‌هایی که کودکان کم شنوا یا ناشنوا دارند، قرار می‌گیرد، سراغ مدیرکل بهزیستی گیلان می‌روم.

گیلان، قطب کاشت حلزون شنوایی شمال کشور
مدیرکل بهزیستی گیلان با بیان اینکه ۵ هزار و ۶۹۰ نفر، معادل ۱۳ درصد جامعه آماری معلولان گیلان، ناشنوا هستند می‌گوید: گیلان و ۱۱ استان دیگر مرکز کاشت حلزون شنوایی دارند.
حسین نحوی نژاد با اشاره به اینکه با تلاش و پیگیری اداره کل بهزیستی و دانشگاه علوم پزشکی گیلان، این استان، قطب کاشت حلزون در شمال و شمال غرب کشور شده است افزود: درحال حاضر گیلان، ظرفیت ارائه خدمات مرتبط با کاشت حلزون شنوایی را به استان‌های اردبیل، زنجان، قزوین و غرب مازندران دارد و در واقع پوشش خدمات مرتبط با این حوزه، زیر نظرِ مرکز کاشتِ حلزون شنوایی گیلان، انجام می‌شود.
وی در تشریح دلایل کسب این امتیاز هم توضیح داد: گیلان به دلیل داشتن استاندارد‌هایی ازجمله اتاق عمل استانداردِ کاشت حلزون، وجود متخصصان دوره دیده برای این جراحی و مراکز توانبخشی و تربیت شنیداریِ قبل و بعد از عمل، توانست پانزدهمین مرکز کاشت حلزون کشور را به نام خود بزند.
مدیرکل بهزیستی گیلان با بیان اینکه نخستین جراحی کاشت حلزون شنوایی در گیلان، اسفند سال ۱۳۹۸ در نخستین روز‌های شیوع کرونا، در بیمارستان امیرالمومنین رشت انجام شد افزود: از آن زمان تاکنون، ۱۵ عمل موفقیت آمیز کاشت حلزون در گیلان انجام شده است و کسانی که این جراحی را انجام داده اند حالا از حس خوب شنیدن برخوردارند.
حسین نحوی نژاد می‌گوید: از سال ۹۰ تا اسفند ۹۸، ۱۹۴ کودک ناشنوای گیلانی هم در تهران کاشت حلزون شنوایی انجام دادند.
وی افزود: در حال حاضر همه مراحل کاشت حلزون در استان انجام می‌شود و لازم نیست خانواده‌ها مثل گذشته به پایتخت مراجعه کنند.
مدیرکل بهزیستی گیلان هزینه جراحی کاشت حلزون شنوایی را حدود ۶۰ میلیون تومان اعلام و خاطرنشان کرد؛ ۵۴ میلیون تومان از هزینه‌های این جراحی را "هیات امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران" تامین و ۵ میلیون تومان آن را اداره کل بهزیستی استان تقبل می‌کند که بر این اساس، خانواده‌ها فقط باید یک میلیون تومان بابت کاشت حلزون پرداخت کنند.
حسین نحوی نژاد می‌گوید: به خانواده‌هایی که یک فرد ناشنوا دارند، مشاوره ژنتیکی داده می‌شود و حدود ۷۰ درصد هزینه‌های غربالگری و آزمایش را نیز این سازمان پرداخت می‌کند.
اما سوال اینجاست که آیا ناشنوایی در دوران جنینی قابل تشخیص است و آیا ناشنوایی وراثتی است؟
برای گرفتن پاسخ این سوالات با دکترشادمان نعمتی، متخصص گوش و حلق و بینی صحبت می‌کنم.

۱ تا ۳ نوازد از هر هزار تولد، ناشنوای حسی- عصبی اند
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه از هر هزار تولد ۱ تا ۳ نوزاد، دچار ناشنوایی حسی-عصبی مادرزادی می‌شوند گفت:۷۰ درصد از ناشنوایی‌های مادرزادی، ژنیتیکی است و ممکن است در ژن‌های پدر و مادر دیده نشود و از ذخیره ژنی نسل‌های قبل رسیده باشد.
دکتر شادمان نعمتی افزود: کاشت حلزون شنوایی افزون بر کودکان ناشنوا، برای بزرگسالانی که تکلم دارند، اما به دلایلی شنوایی خود را از دست داده اند هم انجام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در دوران جنینی، ناشنوایی قابل تشخیص است افزود: متخصصان علوم پزشکی امیدوارند با پیشرفت‌های علم ژنتیک در آینده با کمک ژن درمانی، بتوان در دوران جنینی، ناشنوایی را درمان کرد.
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می‌گوید: ازدواج‌های فامیلی، مصرف سیگار و الکل از سوی والدین، مصرف برخی دارو‌ها در دوران بارداری، به دنیا آمدن نوزاد نارس، وزن کم و زردی شدید نوزادان از مهم‌ترین عوامل خطر ایجاد ناشنوایی حسی- عصبی است.

زمان طلایی کاشت حلزون
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان بهترین زمان کاشت حلزون شنوایی برای کودکانی که دچار ناشنوایی حسی-عصبی مادرزادی هستند را بین ۱۲ ماهگی تا ۴ سالگی عنوان کرد و گفت: در مواقعی، به دلیل تشخیص ومراجعه دیرهنگام خانواده‌ها، متاسفانه نمی‌توان کاری برای شان انجام داد.
دکتر شادمان نعمتی در پاسخ به این سوال که چرا در مواقعی خانواده‌ها مدت زیادی در نوبت جراحی کاشت حلزون می‌مانند هم توضیح داد: برخی از بررسی‌های پزشکی ازجمله بررسی وضعیت سلامت قلب، کلیه و چشم فرد ناشنوا زمان بر است و د رمواقعی بررسی برخی از نارسایی‌ها و نشانه بیماری‌های دیگر، جراحی کاشت حلزون را به تاخیر می‌اندازد.

کاشت حلزون برای بیماران پس زبانی و پیش زبانی
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه بیمارانی که امکان کاشت حلزون شنوایی در آن‌ها وجود دارد به دو دسته پیش زبانی و پس زبانی تقسیم می‌شوند گفت: بیماران پیش زبانی، بیمارانی هستند که ناشنوا به دنیا می‌آیند.
دکتر شادمان نعمتی با اشاره به اینکه بیماران پیش زبانی، در غربالگری بدو تولد شناسایی و به بهزیستی معرفی می‌شوند افزود: اداره کل بهزیستی گیلان ۱۲ سال است که با پوشش ۹۸ درصدی طرح غربالگری شنوایی را اجرا می‌کند.
وی در توضیح وضعیت بیماران پس زبانی هم گفت: این افراد می‌توانند حرف بزنند، اما درصد شنوایی آن‌ها به دلایلی کم می‌شود و یا به تدریج شنوایی خود را از دست می‌دهند.
نکته قابل توجهی که رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان برآن تاکید دارد این است که امکان کاشت حلزون برای بیماران پس زبانی تا سن ۶۰ سالگی وجود دارداما نمی‌توان کاشت حلزون را در فردی که یک گوش سالم دارد انجام داد و از طرفی این جراحی بر روی کسانی هم که هر ۲ گوش شان مشکل شنوایی دارد، اما با استفاده از سمعک قوی می‌توانند بشنود انجام نمی‌شود.

همکاری و انگیزه خانواده‌ها قدم اول برای کاشت حلزون
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان از اهمیت همکاری و انگیزه خانواده‌ها برای کاشت حلزون می‌گوید و اذعان دارد: قبل و بعد از کاشت حلزون شنوایی باید مراحل مختلف غربالگری، برخی رسیدگی‌ها و بررسی‌های پزشکی انجام شود که خانواده‌ها باید در این فرآیند بسیار صبور باشند؛ چرا که کودک بلافاصله پس از کاشت حلزون لب باز نمی‌کند و زمان نیاز است تا کودک آوا و اصوات را در ضمیر خود، واکاوی و سپس حرف بزند.

خطر یک درصدی کاشت
رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تشریح مشکلات پس از عمل کاشت حلزون شنوایی می‌گوید: از آنجا که عمل کاشت، درون بخش حلزون گوش انجام می‌شود و این عضو به مغز نزدیک است، در مواقعی، یک درصد و حتی کمتر خطر بروز مننژیت وجود دارد، برای همین، قبل و بعد از جراحی چند جلسه واکسن مننژیت تزریق می‌شود.
دکتر شادمان نعمتی اضافه می‌کند: از طرفی خطر جا به جایی پروتز کار گذاشته شده در بخش حلزون گوش هم وجود دارد که البته به ندرت اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه تاکنون عمل‌های کاشت موفقیت آمیز بوده است خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر ۱۲ کودک در نوبت کاشت هستند.

تاثیر امواج روی کاشت حلزون
از رییس مرکز کاشت حلزون شنوایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می‌پرسم آیا امواج "وای فای" سلامت کسانی که جراحی کاشت حلزون انجام دادند را به خطر نمی‌اندازد که دکترشادمان نعمتی در پاسخ می‌گوید: قرار گرفتن در معرض امواج "وای فای" خطری برای این افراد ندارد، کسانی که کاشت حلزون شنوایی انجام داده اند، فقط نباید "ام آر آی" انجام دهند و هنگامی که الزامی برای انجام "ام آر آی" وجود داشته باشند، معمولا با ایجاد یک برش کوچک موضعی، قبل از"ام آر آی"، آهن ربای پروتز، برداشته می‌شود و بعد از ام آر آی هم دوباره متصل می‌شود.
وی با بیان اینکه باتری پروتز و آهن ربایی که در بخش حلزون گوش کاشته می‌شود، بعد از مدتی از کار می‌افتد افزود: براین اساس باید همواره وضعیت پروتز و آهن ربا رصد شود که البته رسیدگی و شارژ آن، هزینه‌هایی در پی دارد؛ البته برخی از موسسات خیریه، بخشی از این هزینه‌ها را تقبل می‌کنند.
اداره کل بهزیستی گیلان هم اعلام کرد: این اداره کل بعد از کاشت حلزون شنوایی، بخشی از هزینه تعمیر و تعویض آهن ربا و باتری را پرداخت می‌کند.

نه به ناشنوایی با پیوندی که دنیای سکوت را بر هم می‌زند.
پیشرفت‌های پزشکی با کاشت یک حلزون، البته در زمان مناسب، دنیای ناشنوایان را از همان کودکی با نوا‌ها و صدا‌های روزمره آشنا می‌کند؛ همان صدا‌ها و نوا‌هایی که شاید در گوش خیلی‌های مان، تکراری به نظر برسد و در شلوغی این همه آوا گم شان کرده ایم.
اما نخستین قدم در مسیر درمان ناشنوایی از دوران کودکی، تشخیص و اقدام به موقع است و بی شک همت و صبوری خانواده‌ها هم گذر از چاله چوله‌های این راه را برای ناشنوایان آسان‌تر خواهد کرد.
درمان ناشنوایی در گیلان در یک سال و ۳ ماهی که از آغاز فعالیت مرکز کاشت حلزون شنوایی در این استان می‌گذرد، خیز خوبی برداشته است و در همین مدت کوتاه، توانسته قطب کاشت حلزون شمال کشور شود؛ اگرچه هنوز این مسیر ادامه دارد و رسیدن به مقصد، گام‌های محکم‌تر را می‌طلبد.

*نویسنده: نجمه محمدی