خدایا، در این روز، مرا هوش و بیداری نصیب فرما و از سفاهت، جهالت و کار باطل دور گردان، از هر خیری که در این روز نازل می‌فرمایی، مرا نصیب بخش، به حق جود و کرمت، ای جود و بخشش دارترین عالم.
بسم الله الرحمن الرحیم
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ یَا اَجْوَدَ الْاَجْوَدِین.
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ
ذهن بیشتر به ادراکات کلی گفته می‌شود، و تنبیه به تطبیق بر جزئیات و فهم مصادیق کلی، اطلاق می‌گردد؛ گاهی شخص، اصل مسئله را نمی‌داند و گاهی تطبیق بر مورد را نمی‌داند؛ همان‌طوری که در حدیث عقل و جهل از معصوم نقل شده است که اساس همه بدبختی‌های انسان جهل است.
واقعیت این است که اساس بدبختی بشر، در جهل و نبود علم است؛ حتی کسی که می‌داند سیگار مضر است اما باز می‌کشد، فکر می‌کند تحمل این ضرر در مقابل لذتی که می‌برد چیزی نیست! و نمی‌داند ضرر این بیشتر است و حدیث جنود عقل و جهل به خوبی این مسئله را روشن کرده است.
جهل هم بر دو نوع است، گاهی جهل بر قواعد کلی و مسئله اصلی است و گاهی در تطبیق بر صغرویات قضیه و مصادیق آن است، از خدا می‌خواهیم که در هر دو جهت دست ما را بگیرد.
علت ضعیفی حافظه
یکی از نعمت‌های بزرگ خدا ذهن است در این دعا از خدا درخواست ذهن و حافظه می‌کنیم، اگر می‌بینید حافظه ضعیف است و حافظه درست و حسابی نداریم علت آن گناه است؛ به نامحرم که نگاه کنی حافظه می‌رود.
شخصی به دانشمندی مراجعه می‌کند و می‌گوید؛ من حافظه ندارم آن دانشمند گفت: گناه نکن و علت آن را هم ذکر کرد و گفت: علم یک نوع فضیلت و برتری است و خدا این برتری را به شخص گنه‌کار نمی‌دهد لذا کسی که اهل گناه است مجتهد و ملا نمی‌شود و اگر بخواهد ملا بشود و به درد مردم بخورد باید حافظه داشته باشد و لازمه آن ترک گناه است.
مرحوم آیت‌الله بروجردی گاهی در درس شعرهای سیوطی می‌خواندند؛ با این که حدود هفتاد الی هشتاد سال از زمانی که سیوطی می‌خواندند و مجتهد شده بودند فاصله بود، ولی به علت دوری از گناه از حافظه بسیاری قوی برخوردار بودند.
دعایی برای تقویت حافظه
خدایا در این روز مرا از کارهای باطل و سفیهانه دور گردان؛ غیبت نکنم، دروغ نگویم و.. سفاهت به معنای؛ کار بی خردانه و بچگانه است پس از خدا؛ حافظه بخواهیم و ترک گناه کنیم؛ این دعا را هم بعد از هر نماز بخوانید:
عَنِ النَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) قَالَ لِاَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السلام) اِذَا اَرَدْتَ اَنْ تَحْفَظَ کُلَّمَا تَسْمَعُ وَ تَقْرَاُ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ وَ هُوَ «سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَی اَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرْضِ بِاَلْوَانِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً اِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این حدیث خطاب به امیرالمومنین علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: ای علی؛ اگر می‌خواهی که هر چیزی را که می‌شنوی و مطالعه و قرائت می‌کنی بخاطر بسپاری بعد از هر نماز این دعا را بخوان «سبحان من لا یعتدی..
که باعث تقویت حافظه می‌شود؛ قرآن حفظ کنید؛ حافظه زیاد می‌شود؛ خواندن آیت الکرسی حافظه را زیاد می‌کند و...
در ادامه دعای روز سوم از خدا طلب بیداری از خواب غفلت می‌کنیم؛ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ: خدایا در این روز مرا از کارهای باطل و سفیهانه دور گردان؛ غیبت نکنم، دروغ نگویم و ... سفاهت به معنای؛ کار بی خردانه و بچگانه است.
وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ
خدایا در این ماه مرا از سفاهت و تنبیه دور کن، سفاهت درست مقابل ذهن و آگاهی است؛ سفیه کسی است که حقیقت را نمی‌فهمد و گاهی سفاهت در مقابل رشد به کار می‌رود؛ رشد یعنی رو به تکامل بودن و لازمه رشد درک حقیقت است پس سفاهت به معنی نفهمی و جهالت است، اما کلمه تمویه به معنای ظاهر سازی کردن و حقیقت را به گونه دیگری جلوه دادن است، در حقیقت تمویه در مقابل تنبیه است در تنبیه شخص، آگاه نسبت به حقیقت شی است. اما در تمویه، با یک ظاهر سازی؛ خلاف حقیقت را در ذهن خود جای داده است، بشر برای سعادت خود باید هم حقایق را بفهمد و هم مراقب باشد که امر غیر واقعی به جای امر واقعی در ذهنش ننشیند.
وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ:
همه خیرها در این فراز است
خدایا نصیب و بهره‌ای از هر خیری که در این ماه نازل می‌کنی روزیم فرما؛ ماه رمضان، ماه نزول جمیع خیرات است، میهمانی خدایی است که اکرم الاکرمین است و در حقیقت کریمی جز او نداریم، آنگاه از چنین کریمی درخواست می‌کنیم که هر خیری که در این ماه داری روزی ما بفرما این درخواست بسیار مهمی است.
خوشا به حال کسانی که با روزه‌داری کامل در اخلاق و رفتار به این دعا مترنم هستند و از خداوند چنین خیری را می‌خواهند و خدا هم با کرم خویش به ایشان لطف می‌کند، مهم این است شخصی که دعا را می‌خواند، متوجه این مطلب باشد، این دعا چقدر توسعه دارد. وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ؛ دعا کننده در این عبارت، انواع خیرات را درخواست می‌کند، سئوال می‌کنیم، انواع خیرات را برای کجا می‌خواهد؟ در این دنیا، یا در آخرت و یا در عالم برزخ؟ دایره این دعا وسیع است و همه عوالم وجودی را در بر دارد، حتی در زندگی شخصی و اجتماعی خویش خیراتی متصور است که از خدا می‌خواهیم که ما را از همه این خیرات بهره‌مند گرداند.
بِجُودِکَ یَا اَجْوَدَ الْاَجْوَدِین: خدایا متوسل می‌شوم به مقام جوادی تو.
جود به بخشش رایگان بدون توقع عوض، اطلاق می‌گردد، خداوند جواد است و در مقابل همه نعمت‌هایی که داده است از ما مطالبه‌ای ندارد، اما این که او را اجود الاجودین می‌خوانیم، به دلیل این است که گاهی کثرات را می‌بینیم و گاهی توجهمان به واحد من جمیع الجهات است، کما این که در معنای ارحم الراحمین نیز این معنا بررسی شد. تمام نعمت‌ها و از جمله جود از ذات احدیت سرچشمه گرفته است، بنابراین یک جواد بیش نداریم و هو الله و او خداست.
اما، گاه جودهای مردمی را می‌بینیم و می‌گوییم همه جود دارند و جودهای مردمی هم درجاتی دارد و بعضی جود بیشتر دارند و اجود هستند و خدا از همه جوادها و اجودها، اجود است.
چگونگی دور کردن شیطان
شیطان چگونه از ما دور می‌شود؟
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: آیا شما را خبر ندهم به اموری که اگر به آن امور عمل کنید شیطان از شما دور می‌شود؛ مثل دور بودن مشرق از مغرب؟!
اصحاب گفتند: بله یا رسول الله؛ حضرت فرمودند: روزه بگیرید چرا که روزه صورت شیطان را سیاه می‌کند. یکی از کارهای خیر روزه گرفتن است از خدا بخواهیم که در ماه رمضان مریض نشویم و توفیق روزه‌داری داشته باشم یکی از کارهای خیر دیگر صدقه است؛ صدقه دادن هم پشت شیطان را می‌شکند «و کَسْرَ ظَهره» و در ادامه آمده است مواظبت بر عمل صالح؛ نماز شب و دوستی با خدا و استغفار ریشه شیطان را قطع می‌کند:
عَلِیُّ بْنُ اِبْرَاهِیمَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ اِسْمَاعِیلَ بْنِ اَبِی زِیَادٍ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ(علیهم‌السلام) اَنَّ النَّبِیَّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قَالَ لِاَصْحَابِهِ اَ لَا اُخْبِرُکُمْ بِشَیْ‌ءٍ اِنْ اَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّیْطَانُ مِنْکُمْ کَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ قَالُوا بَلَی قَالَ الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْمُوَازَرَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ یَقْطَعُ وَتِینَهُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْاَبْدَانِ الصِّیَامُ
و در آخر حدیث گفته شده است «و لکلِ شیٍ زکات و زکاتُ الابدان الصیام» که هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن‌های شما روزه است.