در واپسین روزهای زمستان، درختی خوشبو آمدن بهار در آذربایجان غربی را مژده می دهد . در ختی که این روزها بر سر سفره مردم آن دیار نیز نان می آورد و جنبه های اقتصادی آن بر بازار گیاهان نیز تاثیرگذار است .
به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ مرکز آذربایجان غربی، شکوفه‌های زیبای درخت بیدمشک نه تنها پیام آور بهار و پایان زمستان است
استان آذربایجان غربی با ۴۵ هکتار سطح زیر کشت بیدمشک که عمدتا بصورت حاشیه کاری در کنار باغ‌ها و مزارع هستند سالانه بیش از ۱۰۰۰ تن گل تر بیدمشک تولید می‌کند و قطب بیدمشک کشور بشمار می‌آید.
آذربایجان غربی مهد گیاهان دارویی در کشور
آذربایجان غربی از جمله مناطقی است که از نظر وجود گیاهان و پرورش انواع مختلف آن بخصوص گیاهان دارویی از جایگاه خاص و مهمی برخوردار است به طوری که این استان یکی از قطب‌های مهم رویش گیاهان دارویی کشور محسوب می‌شود.
بیدمشک را می‌توان به صورت درختچه‌هایی که در کنار نهرها یا در حاشیه باغ‌های شهرهای آذربایجان غربی بخصوص در شهرهای ارومیه، سلماس و خوی کاشته می‌شود دید، بیدمشک با نام آذربایجان غربی بخصوص ارومیه عجین است به طوری که نقل بیدمشک بویژه نوع ابریشمی آن و انواع عرق حاصل از بیدمشک با مصارف درمانی و دارویی شهرت خاصی در کشور و منطقه دارد.
با برداشت این محصول کار عرق گیری نیز آغاز می‌شود که در گذشته تمام محصول در خانه‌ها تبدیل به عرق و اسانس می‌شد، در زمان حاضر تعداد زیادی از واحدهای تبدیلی نیز این محصول را خریداری و تبدیل می‌کنند.
غیر از خواص درمانی شکوفه‌های بیدمشک، پوست درخت و برگ‌های آن نیز خاصیت ضد انگلی داشته و جوشانده آن انگل‌ها و کرم‌های معده و روده را از بین می‌برد.
به گفته مسئولان جهاد کشاورزی استان بیش از یک میلیون لیتر انواع عرقیات گیاهی در آذربایجان غربی تولید می‌شود که عرق بیدمشک بخش مهمی از آن را شامل می‌شود، تهیه عرق از این گیاه به صورت سنتی و همچنین در کارگاه‌ها به صورت صنعتی صورت می‌گیرد.
شکوفه‌های خوشبو و زرد رنگ بیدمشک را در ترکی ((پیش پیشا)) می‌نامند. پس از برداشت به بازارهای محلی برای فروش منتقل می‌شوند حدود یک سوم بیدمشک کشت شده در سطح استان توسط مردم پس از تهیه از این بازارهای محلی به روش سنتی با فناوری ((نی قازان)) در خانه عرق‌گیری می‌شود و هر یک از یک سوم باقی مانده به ترتیب توسط واحدهای تبدیلی در استان آذربایجان غربی و واحدهای گلاب گیری سایر استان‌های کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند علاوه بر استفاده بیدمشک بصورت عرقیجات، آن را بصورت دمنوش نیز مصرف می‌کنند همچنین عرق بیدمشک در تولید انواع نقل، شیرینی و دسر نیز کاربرد دارد که نقل و عرق بیدمشک یکی از مهم‌ترین سوغات ارومیه نیز محسوب می‌شوند.
اواخر اسفند، آغاز برداشت بیدمشک
کار برداشت این محصول از اواخر اسفند آغاز شده و بسته به آب و هوای منطقه حدود ۱۵ تا ۳۰ روز ادامه دارد.
حداکثر زمان چیدن گل تا گرفتن عرق ۷۲ ساعت است که بعد از این زمان از کیفیت عرق کاسته می‌شود به ازای هر یک کیلو گل تازه حدود ۳/۵ تا ۲ لیتر عرق بیدمشک به دست می آید.
سطح زیر کشت درختچه بید مشک در استان، حدود ۴۵ هکتار است که عمدتاً به صورت حاشیه کاری در کنار باغ‌ها و مزارع کاشته می‌شود.
عرق بیدمشک؛ موثر و پرطرفدار
تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار، یکی از سنت‌های قدیمی خانواده‌های آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه است. تهیه عرق از این گیاه که هم به شکل صنعتی و هم به شکل سنتی صورت می‌گیرد که در شهرستان ارومیه روش سنتی رواج بیشتری دارد.
وسایل تعریق در ارومیه که به زبان محلی «نی قازان» گفته می شود شامل یک دیگ مسی و یک کلاهک است که کلاهک آن به شکل مخروط ساخته شده و دارای یک محفظه آب سرد است نه به محض گرم شدن آب آن عوض می شود.
ثبت ملی بیدمشک در فهرست آثار ملی
حسن سپهرفر، معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در ارتباط با ثبت ملی بیدمشک در فهرست آثار ملی اظهار داشت: فرآوری و تهیه عرق بیدمشک با همین عنوان پس از تهیه پرونده ثبتی و مطالعات مردم شناختی توسط حوزه مطالعات مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان به عنوان متولی ثبت موضوعات میراث ناملموس در استان در سال ۹۱، و به شماره ۴۷۸ در فهرست آثار ملی میراث نامملوس کشور در گستره آذربایجان‌غربی به ثبت رسید.
وی افزود: ثبت نحوه عرق گیری بیدمشک در آثار ملی باعث می‌شود این سنت دیرینه برای همیشه در تاریخ مردمان این استان ماندگار شود.
۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان غربی زیر کشت بیدمشک است
عزیز امانی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با ایلنا، اظهارداشت: برداشت شکوفه‌های بیدمشک از ۳۰ تا ۵۰ هکتار اراضی استان از هفته آخر اسفند آغاز شده است.
وی افزود: سالانه ۲ میلیون لیتر عرق بیدمشک در آذربایجان‌غربی تولید می شود.
امانی ادامه داد: بیشترین سطح زیرکشت بیدمشک در آذربایجان غربی در شهرستان‌های ارومیه، پلدشت و سلماس قرار دارد و سالانه و در شرایط نرمال، بیش از یک‌هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغ‌های استان برداشت و به بازار عرضه می‌شود.
این کارشناس با بیان اینکه یک سوم شکوفه‌های تولیدی بیدمشک توسط واحدهای تبدیلی جذب و فرآوری می‌شود، اضافه کرد: نزدیک به یک سوم دیگر آن نیز در خانه‌ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می‌شود.
کشورهای عربی و آسیایی مشتریان عرق بیدمشک
به گفته مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه بر داخل کشور، مشتریان زیادی در
امانی با اشاره به خواص مهم دارویی درخت بیدمشک گفت: عرق بیدمشک در رفع کم‌خونی، ناراحتی‌های قلبی و تسکین اعصاب کاربرد دارد و دم‌کرده برگ بید مشک نیز برای اسهال خونی و خوردن عرق شکوفه آن برای خفقان گرم و تب‌های گرم نافع است.
وی با اشاره به اینکه در سطح استان پنج واحد عرق‌گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک وجود دارد، گفت: سالانه از این واحدها بیش از یک و نیم میلیون تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می‌شود.
بالا بودن تقاضای توریست‌ها برای نقل بیدمشکی
یک نقل فروش نیز در ارومیه با اشاره به انواع نقل اعم از بیدمشکی، گل محمدی و ریز و درشت گفت: نقل بیدمشکی از نوع بادامی ریز (ابریشمی) اکنون به صورت عمده در بسته های نیم کیلویی ۲۰۰ تا حدود ۲۵۰ هزار ریال و دیگر انواع نیز به همین قیمت توسط نقل پزان فروخته می شود و در بین توریست‌های کشورترکیه و عراق تقاضای بالایی برای آن وجود دارد.
سردبیر : صمد اسمعیلی