نوروزنامه‌هایی با قدمت ۴ قرن در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در حرم مطهر رضوی در مشهد نگهداری می‌شود.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ به نقل از روابط عمومی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مرکز نسخ خطی؛ کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نسخه‌های خطی از نوروزنامه‌ها و بهاریه‌هایی در اختیار دارد که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد.
مسئول امور ارزشیابی نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این ارتباط به نسخه‌ای خطی از نوروزنامه‌ای اشاره کرد که حکیم ترمذی پس از ۱۲۵ سال زندگی و جستجو در علم نجوم و احکام آن، تألیف کرده است.
سیدمحمدرضا فاضل هاشمی افزود: حکیم ترمذی در این اثر دربارة پیامد وقوع نوروز و سال‌تحویل در هریک از روز‌های هفته و نشانه‌های هرکدام از دوره‌های ۱۲سالة تقویم مغولی که هریک به نام جانوری است، بحث کرده و هفته را از روز یکشنبه آغاز کرده است.
وی درباره ویژگی‌های نسخه‌شناسی این اثر گفت: نسخة موجود در سال ۹۴۳ تا ۹۵۴ قمری بر کاغذ نخودی آهارمهره به خط نستعلیق و به دست محمود درویش‌علی بن درویش کتابت شده و جداول آن به سرخی و لاجورد است.
این کارشناس نسخ خطی به برخی دیگر از رساله‌ها با موضوع نوروز اشاره و تصریح کرد: «رساله در گل و نوروز» تألیف «خواجگی کاشانی» تحریر ۱۰۵۰ ق، «رساله در اعمال و فضیلت نوروز» کتابت ۱۰۸۴ ق، «بندی در احکام نوروز» تحریر قرن ۱۳ ق، «رساله در نوروز و سال نو» تحریر قرن ۱۳ ق، «رساله در ساعات و احکام نوروز و احکام خسوف و کسوف»، «قاعده فی احکام نوروز» تحریر ۱۲۵۲ ق که دربارۀ احکام واقع‌شدن نوروز است، «آداب و اعمال نوروز» تألیف «احمدبن محمد شفیع وقار شیرازی» و تحریر ۱۲۸۱ ق در بیان آداب و اعمال مستحب نوروز از دیگر نوروزنامه‌های این مرکز است.
فاضل هاشمی در ادامه به بهاریه‌های منظوم اشاره کرد و گفت: یکی از این آثار به خط نستعلیق ۱۱ سطری در سال ۱۲۳۳ ق بر کاغذ نخودی تحریر شده است.
وی افزود: این نسخه، دارای لوح زرین منقّش در حاشیه و جدول‌کشی طلا با گلبرگ است. صفحة اول آن، دارای سرلوح مزدوج مذهب و منقش نیم‌ترنج است و در متن کتاب طلااندازی‌شده است.
فاضل هاشمی همچنین از نسخه‌های تألیف محمد کازرانی تحریر ۱۳۳۴ ق؛ تألیف سلیمان خان لله برگشاطی به کتابت ۱۳۲۸ ق؛ نوروزنامه کتابت ۱۲۸۵ ق؛ نوروزنامه دربارة اعمال نوروز و فضیلت آن و مسائل اخلاقی مربوط به آن به کتابت قرن ۱۳ ق به عنوان دیگر بهاریه‌های منظوم موجود در این مرکز نام برد.
وی در این ارتباط به نسخه‌هایی از دیوان شعرای دورۀ سلجوقیه، غزنوی و سامانیان اشاره کرد که قصائد ابتدایی آن‌ها در وصف بهار است و تصاویر نابی از بهار را در اشعارشان متجلی کرده‌اندکه از جملة آن، دو نسخه از «مثنوی پیر و جوان» تحریر سال‌های ۱۲۵۴ ق و ۱۳۱۹ ق است.
کارشناس و نسخه‌پژوه کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی همچنین از نسخ «منتخباتی از اشعار شعرا» شامل یوسف و زلیخای آذر، حکایت کنیزک صینی اسکندر از نظامی، پیروجوان میرزا نصیر، بهاریة عثمان مختاری، بهاریة ظهوری، ساقی‌نامة مولانا امیدی، قطعة سلمان ساوجی و ساقی‌نامة نظامی، کتابت ۱۲۹۲ ق در شمار بهاریه‌های منظوم دست‌نویس این مرکز نام برد.
وجود ۱۰۰۰ صفحه سند مکتوب با موضوع نوروز در حرم رضوی
همچنین مجموعه‌ای ارزشمند شامل بیش از یک هزار صفحه سند مکتوب با موضوع نوروز در حرم مطهر امام رضا (ع)، از دوره صفویه تا عصر حاضر در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
کاظم جهانگیری کلاته، کارشناس تالار محققان اسناد سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با بیان این مطلب گفت: قدیمی‌ترین سند موجود با موضوع نوروز مربوط به اواخر دوره شاه عباس اول صفوی و سال ۱۰۳۷ قمری است که در آن به اهدای خلعت نوروزی اشاره شده است.
وی، دستورالعمل‌های اداری به کارکنان جهت تنظیف و تهیۀ تدارکات برگزاری مراسم تحویل سال نو، هزینه‌های آستان قدس از بابت اهدای البسۀ متبرک به مقامات دولتی، پرداخت انعام و خلعت به کارکنان آستان قدس، چراغانی صحن‌ها و پذیرایی از سران و شخصیت‌ها در حرم مطهر امام رضا (ع) به مناسبت عید نوروز را از جمله موضوعات این اسناد عنوان کرد.
جهانگیری همچنین، پرداخت وجوهات نقدی داخل ضریح مقدس به عنوان تبرک به تعدادی از رجال مشهد در شب عید نوروز، دعوت از رجال و شخصیت‌ها به حرم مطهر رضوی در آستانۀ تحویل سال نو و صورت اسامی و مناصب آن‌ها را از جمله موارد دیگری عنوان کرد که در اسناد نوروزی حرم مطهر رضوی به آن اشاره شده است.
وی حضور متولی‌باشی آستان قدس در لحظه تحویل سال در حرم مطهر، در دوران قاجاریه را از جمله مراسمی بیان کرد که در آستان تحویل سال در حرم مطهر برگزار می‌شده و در اسناد به آن اشاره شده است.