از سختی سنگ تا ظرافت گوهر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما؛ این را از نگین‌های متنوعی که در کارگاه گوهر تراشی مهدیه دربندی وجود دارد هم می‌توان فهمید.
خودش می‌گوید: ” وقتی نگین را تراش می‌دهید، می‌توانید روی آن شکل‌های مختلفی پیاده کنید. می‌توانید روی آن حکاکی کنید، یا با هنر خوشنویسی تلفیقش کنید. از آن طرف شما می‌توانید روی سنگ نقاشی کنید یا با تراش مهندسی و زاویه تراشی نگین‌ها برای سنگ خام ارزش افزوده ده برابری ایجاد کنید “.
در سرای حاج رحیم خان بازار بزرگ تهران که بیشتر انبار اجناس است و یکی از کم رفت و آمدترین راسته‌های بازار، کارگاه کوچکی هست که این راسته را زنده و پرسر و صدا کرده. جایی که سر و کارش با سنگ است و دستگاه‌هایی که از سنگ، گوهر می‌سازد.
کارگاه فقط با حضور خانم‌ها اداره می‌شود و برای عقب نماندن از سفارش مشتری ها، بیشترین ساعت کاری را بین کسبه این راسته دارد.
چراغ این کارگاه را مهدیه روشن کرده است. بانویی ۳۲ ساله و پرانرژی که از روز‌های پایانی سال گذشته ترافیک کاری اش اوج گرفته است.
می‌گوید: ” معمولا هفت صبح تا هشت شب سر کاریم، برای اینکه بتوانیم کیفیت مورد نظر مشتری را درست کنیم به راحتی ۱۲ ساعت مفید کار می‌کنیم، بدون استراحت، شاید در نهایت یک ساعت استراحت کنیم؛ آن هم برای ناهار و نماز“.
کارشان تراش سنگ و ساخت نگین برای زیورآلات است. سنگ‌هایی که هر کدام دنیایی از شگفتی و ناشناخته‌ها را در دل خودشان دارند.
مهدیه، تکه‌ای سنگ به ظاهر بی مصرف را نشان و توضیح می‌دهد:” شما در طبیعت این را می‌بینید که پر از گل و لای است؛ ولی وقتی روی این را تمیز می‌کنیم می‌بینیم داخلش چقدر شاخ و برگ‌های زیادی وجود دارد که این شاخ و برگ‌ها وجود عنصر‌های مختلف است که در سنگ گسترش پیدا می‌کند و به مدل‌های مختلف پخش می‌شود؛ قاعدتا این سنگ‌ها گرانترند و نگین هایشان هم گران‌تر فروخته می‌شود. “
یک قطعه سنگ عقیق برمی دارد و درباره خاستگاهش می‌گوید: ” عقیق سلیمانی یا عقیق روتایل دار در طبیعت ایران کاملا پیدا می‌شود؛ سنگی که وقتی در طبیعت می‌بینید اصلا نمی‌دانید داخلش چه خبر است؛ ولی وقتی برش می‌دهید می‌بینید طرح‌ها و نقش‌های متفاوت و رنگارنگی ظاهر می‌شود که چیزی جز خلقت خدا نیست“.
مهدیه بعد از فارغ التحصیلی در رشته آی تی، خیلی اتفاقی با گوهرتراشی آشنا می‌شود و یادگیری این رشته را شروع می‌کند. او مهارت‌های مختلفی مثل کار چرم را تجربه می‌کند تا به گوهرتراشی می‌رسد.
مطالعه آزاد در حوزه زمین شناسی را عامل اصلی موفقیتش می‌داند و می‌گوید: ” زمین شناسی حوزه گسترده‌ای است و به همین دلیل من فقط روی گوهر‌ها مطالعه کردم؛ کتاب هایش را تهیه و مطالعه کردم؛ این خودش باعث شد بتوانم کارم را توسعه بدهم و نگین‌هایی با کیفیت بهتر به بازار عرضه کنم“.
مهدیه به کاری علاقه‌مند شده است که ابزار پیچیده‌ای نیاز ندارد و خیلی زود به درآمدزایی می‌رسد.
دستگاه تراش را نشان مان می‌دهد و درباره اش می‌گوید: ” این دستگاه یک موتور خیلی ساده دارد و فکر می‌کنم با هزینه یک میلیون و دویست هزار تومان بشود خرید. من پنج سال پیش این دستگاه را ۱۲۰ هزار تومن خریدم“.
درباره قیمت سنگ‌های خام که در اصطلاح راف گفته می‌شود هم اضافه می‌کند: ” بعضی سنگ‌ها معمولی هستند یعنی یک تکه سنگ تک رنگ است که این‌ها با قیمت‌های پایین‌تری فروخته می‌شود؛ شاید کیلویی ۴۵ هزار تومان؛ بعضی از سنگ‌ها که طرح دار هستند و معروفند به سنگ‌های شکوفه بهاری، گرانتر هستند. عقیق‌های سوسن افشان هم بسیار گران‌تر هست“.
تنوع تراش‌هایی که روی سنگ می‌توان داد بسیار زیاد است. این را از نگین‌های متنوعی که در کارگاه نگین تراشی مهدیه دربندی وجود دارد هم می‌توان فهمید. خودش اضافه می‌کند: ” از خلاقیت سرچشمه می‌گیرد؛ نمی‌توان انتهایی برایش در نظر گرفت. وقتی نگین را تراش می‌دهید می‌توانید روی نگین شکل‌های مختلفی پیاده کنید. می‌توانید روی آن حکاکی کنید و با هنر خوشنویسی آن را تلفیق کنید.
از آن طرف شما می‌توانید روی سنگ نقاشی کنید یا می‌توانید با تراش مهندسی یا زاویه تراشی نگین‌ها را به شکل جواهری تراش دهید “.
مهدیه دربندی با اجاره این کارگاه کوچک در دل بازار، مشتری‌های مشخص و ثابت پیدا کرده است که بیشترشان از اعضای صنف طلا و جواهر هستند و معمولا کسبه بازارند.
او گوهر تراشی را آموزش هم می‌دهد. همچنین در کارگاه خودش برای خانم‌های مستعد و علاقمند فرصت شغلی ایجاد می‌کند. اتفاقی که کمک کرده است سفارش‌های بیشتری بگیرد. خیلی جذاب به نظر می‌رسد که انسان مهارت داشته باشد از سنگ‌های سخت و خشن محصولاتی ظریف و زیبا تولید کند؛ اما واقعیت این است که هر کاری علاوه بر جذابیت باید صرفه اقتصادی هم داشته باشد. تراش هنرمندانه و بی نقص همان چیزی است که صرفه اقتصادی را تضمین میکند.
مهدیه می‌گوید: ” وقتی یک سنگ خام را از داخل طبیعت پیدا می‌کنید و آن را تراش می‌دهید با انجام عمل گوهر تراشی روی آن می‌توانید تا ۱۰ برابر ارزش افزوده روی آن سنگ ایجاد کنید“. یادگیری گوهرتراشی زمان زیادی نیاز ندارد. یک گوهرتراش مبتدی هم می‌تواند از این کار کسب درآمد کند.
مهدیه باور دارد:” اگر دقت و تمرکز لازم را داشته باشد که بتواند نگین‌ها را درست همان طور که استاد گفته است، تراش بدهد از ابتدا می‌تواند کیفیت خیلی خوبی داشته باشد، اما چیزی که باعث پیشرفت در کار می‌شود رسیدن به سرعت عمل است که به مرور زمان حاصل می‌شود“.
او ادامه می‌دهد:” برای شروع کار نباید سخت گرفت؛ با یک دستگاه هم می‌توان کار را شروع کرد؛ سال بعد دو دستگاه، سال بعد سه دستگاه ان شاء الله همین جور پشت سر هم در این کار پیشرفت حاصل می‌شود“.
معادن غنی سنگ‌های طبیعی در ایران یکی از ظرفیت‌های مغفول مانده است. ظرفیتی که اگر از آن بهره برداری شود مثل مهدیه و دوستانش با تقاضای بالای بازار روبرو خواهیم شد. مهدیه از مطالعاتش می‌گوید:‌” این سنگ‌ها در طبیعت ایران وجود دارند، ولی هیچ منطقه‌ای نیست که همه سنگ‌ها در آن وجود داشته باشد. ایران با توجه به معادنی که دارد ۷۰ تا ۸۰ درصد معادن و منابع طبیعی سر کار را در خودش دارد و ما می‌توانیم به راحتی آن‌ها را استخراج کنیم و با انجام عملیات گوهرتراشی ارزش افزوده ایجاد کنیم و آن‌ها را به راحتی بفروشیم و ارزآوری کنیم“.
مهدیه برای علاقمندان به این حرفه توضیح می‌دهد:” هر کسی بخواهد این کار را راه اندازی بکند اول مستلزم این است که آموزش ببیند، چون آموزش تجربی نمی‌تواند کاری کند، پس اول باید آموزش ببینند در آموزشگاه‌های معتبر یا پیش اساتیدی که آموزشگاه ندارند، ولی در صنف خودشان و مهارت خودشان حرف اول را می‌زند می‌بینند؛ اول باید آموزش ببینند و بعد از اینکه آموزش دیدند باید به فکر این باشند که محل کارشان را مشخص کنند که آیا می‌خواهند وارد بازار شوند یا می‌خواهند به عنوان اشتغال خانگی کار کنند“.
او همچنین برای علاقه‌مندان توضیح می‌دهد:” آموزشگاه‌های معتبری در این زمینه فعال هستند که کار تخصصی شان آموزش است؛ ما خودمان هم آموزش می‌دهیم و معمولاً بعد از آموزش‌هایی که داده می‌شود، می‌توانند به آن توانایی برسند که کار با کیفیت را انجام بدهند و بتوانند یک کسب و کاری هم راه بیندازند“.
اگر تا امروز کمتر خانمی را در حرفه گوهرتراشی دیده بودید بدانید که اتفاقا بازار کار خانم‌ها در این حرفه پررونق‌تر است و طالب بیشتری دارد.
دلیل این امر به اعتقاد مهدیه در دقتی است که در کار خانم‌ها نهفته است. او می‌گوید: ” خانم‌ها ظریف کار می‌کنند و از کیفیت کار نمی‌زنند، خدا را شکر از همان روز‌های اول تک تک کسبه بازار حامی ما بودند و مشتری می‌فرستند“.
مهدیه از خانم‌هایی می‌گوید که با دورکاری همکار او هستند و توضیح می‌دهد:” خیلی از نیرو‌های من هستند که دستگاه خریده اند و در منزل کار می‌کنند. کار که آماده شد برای فروش به ما تحویل می‌دهند و این روال همینطور ادامه دارد“.
او از تجربه یک انرژی لذت بخش در گوهرتراشی می‌گوید و اضافه می‌کند: ” نمی‌شود چیزی که از دل زمین که منبع انرژی است خارج شود و انرژی نداشته باشد؛ شما وقتی با سنگ‌ها کار می‌کنید اگر عصبانی باشید عصبانیتتان فروکش می‌کند؛ استرس داشته باشید، استرس تان فروکش می‌کند؛ و فقط شما این را می‌توانید در کار متوجه شوید شاید برای خیلی‌ها این اصلا ملموس نباشد، ولی کسی که در دل کار است و با سنگ‌ها کار می‌کند کاملاً این حرف من برایش آشنا و قابل درک است“.
برای درک این لذت کافی است نگاهی به طبیعت اطرافمان کنیم و منابع بی شماری که مثل سنگ هر کدام گوهری در وجود خودشان دارند. تجربه افراد موفقی که از این منابع بهره برداری کرده اند می‌تواند برای ما انتخاب یک حرفه و رسیدن به نتیجه را آسان‌تر کند.