یکسالی است کرونا مهمان ناخوانده کشورمان شده و در این مدت ضربه‌های سهمگینی بر پیکر اقتصاد وارد کرده است.
در این مدت، تقریبا قرعه به نام همه بخش‌های اقتصاد افتاد ولی برخی بخش‌ها را بیشتر درگیر کرد و هرمزگان و هرمزگانی‌ها هم ناگزیر از کرونا طعم تلخ ضربه‌های اجتماعی و اقتصادی این بیماری مهلک را چشیدند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس، متاسفانه در یکسال اخیر بیش از هزار نفر در هرمزگان بر اثر کرونا جان خود را از دست دادند و خانواده‌های بسیاری داغدار شدند.
آنچه پس از این مصیبت دردناک خودنمایی کرد نحیف شدن پیکر اقتصادی کشور است که این موضوع با مشاهده وضعیت فعالان اقتصادی به وضوع نمایان است.
هرچند تاثیر این بیماری بر برخی فعالان اقتصادی کمتر بود یا بواسطه بنیه مالی بالا فشار کمتری به آن‌ها وارد شد، ولی بدون اغراق کمر برخی فعالان اقتصادی همچون فعالان گردشگری بواسطه این بیماری خم شد.
در هرمزگان بیش از ۱۲۰ اقامتگاه بوم گردی وجود دارد و در کنار آن افراد زیادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این اقامتگاه‌ها مشغول به کارند.
البته بهتر است بگوییم مشغول به کار بودند چراکه اکنون بخش بزرگی از آن‌ها کار و متعاقبا درآمد خود را از دست داده اند و در این شرایط سخت کرونایی به سختی روزگار می‌گذرانند.
بیشتر بخوانید: کرونا خانه‌های بوم گردی هرمزگان را تعطیل کرد
برخی از افراد نیز برای راه اندازی خانه‌های بوم گردی وام دریافت کرده اند که اکنون در بازپرداخت آن مانده اند.
مصطفی که نزدیک دوسالی از راه اندازی بوم گردی اش می‌گذرد به ما می‌گوید: "با این وضعیت دیگر نمی‌شود ادامه داد. همه امیدمان به درآمد کسب و کارمان بود که با آمدن کرونا همه آن امید و آرزو‌ها نقش بر آب شد."
مصطفی البته از کم توجهی‌ها نیز گلایمند است و توقع دارد مسئولان در این شرایط سخت به کمک بیایند. وی می‌گوید: ۱۵۰ میلیون با بازپرداخت سه ساله برای راه اندازی خانه بوم گردی وام گرفته و اکنون نتنها در بازپرداخت وام خود مانده بلکه علاوه بر اینکه ۶ نفر از کارکنان بوم گردی اش بیکار شده، خود نیز در تامین مخارج زندگی اش مانده است.
وی می‌گوید: بهمن پارسال پذیرای صد‌ها گردشگر بوده، ولی در ۱۲ ماه امسال در مجموع حتی از نصف یک ماه سال ۹۸ هم گردشگر به اقامتگاهش مراجعه نکرده است.
وام هم که معمولا گریزی از دریافتش نیست. آقای درویشی می‌گوید دو سال پیش برای راه اندازی خانه بوم گردی اش درخواست ۲۰۰ میلیون وام داده و پارسال تنها ۴۰ میلیون دریافت کرده است.
ناراحت کننده‌تر اینکه در این ایام حتی از عهده بازپرداخت اقساط ۴۰ میلیون وام هم برنیامده و تنها سه ماه از اقساطش را پرداخت کرده است. وی می‌گوید: در این ایام کرونا نیز که فشار زیادی به فعالان خانه‌های بوم گردی آمد حمایتی از میراث فرهنگی و دیگر مسئولان دریافت نکرده است. البته وی از وعده‌های زیاد مسئولان می‌گوید و اتفاقا از این موضوع نتنها خوشحال نیست بلکه گلایه می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد وعده‌های بی عمل ندهند.
فعالانِ غیرفعال
از آغاز همه گیری ویروس کرونا تاکنون همه بخش‌های اقتصادی با آن درگیر شده و بیشترشان در این درگیری نابرابر مغلوب شده اند. اقامتگاه‌های بوم گردی نیز از گزند این ویروس در امان که نبوده اند هیچ، بلکه از بسیاری از بخش‌های اقتصادی بیشتر متاثر شده اند.
به گفته خانم باستانی کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان، در سراسر استان بجز شهرستان قشم ۵۲ اقامتگاه بوم گردی دارای مجوز وجود دارد.
این شمار در شهرستان قشم از کل استان نیز بیشتر است. به گفته آقای موسایی مسئول گردشگری روستایی جزیره قشم، در این شهرستان ۷۰ اقامتگاه بوم گردی وجود دارد.
با این حساب شمار کل اقامتگاه‌های بوم گردی به بیش از ۱۲۰ خانه می‌رسد و این موضوع نشان از اهمیت این بخش از گردشگری در هرمزگان دارد.
موضوع مهم دیگر وجود اقامتگاه‌های بوم گردی فصلی است که بویژه در ماه‌های پایانی و خوش آب و هوای هرمزگان فعالند. یکی از فعالان گردشگری استان می‌گوید شمار این واحد‌ها در سال‌های قبل از کرونا به ۳۰۰ واحد می‌رسید که اکنون دیگر همه غیرفعال شده اند.
فعالان اقامتگاه‌های بوم گردی دائمی نیز حال خوبی ندارند و تاثیر کاهش شدید گردشگری و درآمد حاصل از آن را به خوبی چشیده اند.
فعالانی که اکنون دیگر فعال نیستند و بجای اینکه دست جوانان را گرفته و به کار مشغول کنند اکنون خود نیازمند کمکند.
یکی از تورلیدر‌ها که سابقه بالایی در حوزه گردشگری بویژه در جزیره قشم دارد، می‌گوید: از یکسال اخیر تاکنون فعالیت مان به میزانی کاهش یافته که تقریبا می‌توان گفت غیرفعال بوده ایم.
آقای محبی به سال‌های پر رونق گذشته کارش اشاره می‌کند که حتی پاسخ بسیاری از گردشگران را نیز نمی‌توانست بدهد. سال‌های پررونقی که با حضور یک ویروس گردشگر و کشنده ترمزش کشیده شد و هنوز هم توانی برای حرکت ندارد.
چه باید کرد؟
بی شک نخستین اقدام حمایت‌های مالی از فعالان حوزه خانه‌های بوم گردی است. میزان حمایت‌ها و به موقع بودنش نیز موضوع مهمی است. البته در این ایام به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان حمایت‌هایی از این فعالان شده است. آقای بناوند می‌گوید: تسهیلات برای هر خانه بوم گردی بسته به تعداد افراد شاغل در آن متفاوت است و به ازای هر فرد ۱۲ میلیون تومان وام به این خانه‌های بوم گردی تعلق می‌گیرد.
اما آنطور که صاحبان خانه‌های بوم گردی می‌گویند این حمایت‌ها بسیار کم بوده و برخی نیز حتی برای دریافت آن اقدام نکرده اند.
آقای سبحانی کارشناس حوزه گردشگری معتقد است گرچه این کمک‌ها در مقابل خسارت وارد شده به فعالان خانه‌های بوم گردی ناچیز است، ولی در این شرایط می‌تواند مرهمی بر زخم این فعالان باشد.
وی می‌گوید: با توجه به اعلام سازمان بهداشت جهانی مبنی بر اثرگذاری واکسن کرونا تا پایان سال ۲۰۲۲، در این مدت برای عبور از این دوران گذار باید حمایت دولتی از فعالان گردشگری و بوم گردی ادامه یابد و بازپرداخت آن به گونه‌ای باشد که برای آن‌ها در این ایام قابل بازپرداخت باشد.
البته آقای سبحانی امیدوار است با توجه به وعده مسئولان وزارت بهداشت در خصوص آغاز واکسیناسیون با واکسن کرونای ایرانی از خرداد سال بعد، محدودیت‌های مسافرت کاهش یابد.
این کارشناس گردشگری پیشنهاد می‌کند که وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از اکنون طرحی را آماده کند تا پس از واکسیناسیون، افراد واکسینه شده با شرایط مناسب در اقامتگاه‌های بوم گردی اقامت کنند و به مرور این روند گسترش یابد.
بیشتر بخوانید: ۲۵۰ هزار دز واکسن سینوفارم امروز وارد کشور می‌شود
آقای سبحانی پیشنهاد دیگری نیز برای ورود گردشگران خارجی ارائه می‌کند. وی می‌گوید اکنون با توجه به روند خوب واکسیناسیون کرونا در کشور‌های خارجی بویژه اروپا، باید مسئولان میراث فرهنگی شرایط و تسهیلات ویژه‌ای تدارک ببینند تا افراد واکسینه شده برای سفر به کشور و اقامت در مراکز گردشگری و بوم گردی ترغیب شوند.
گسترش تولیدات صنایع دستی
این پیشنهاد را یکی دیگر از کارشناس گردشگری مطرح می کند و آن را کلید موفقیت بوم گردی ها در شرایط فعلی می داند.
جاسم ایوبی معتقد است: با شرایط پیش آمده باید اقامتگاه‌های بوم گردی به کارگاه‌های تولید صنایع دستی و لباس محلی تبدیل شوند.
وی می‌گوید: اکنون که شرایط حضور فیزیکی گردشگر و به تبع آن فروش تولیدات صنایع دستی در خانه‌های بوم گردی مهیا نیست می‌توان با بهره گیری مناسب از فضای مجازی، عرضه این آثار بصورت اینترنتی را تقویت کرد.
البته این کارشناس گردشگری لازمه این کار را تقویت تولیدات صنایع دستی می‌داند و می‌گوید تا زمان تکمیل واکسیناسیون باید بیشتر تلاش و توان اقامتگاه‌های بوم گردی صرف تولید محصولات صنایع دستی و عرضه آن در فضای مجازی باشد.
آقای ایوبی می‌گوید: برای این کار باید از شرکت‌های تبلیغاتی و فروشگاه‌های واسطه‌ای برای فروش این تولیدات بهره گرفت و البته با کمک رایزن‌های اقتصادی وزارت امور خارجه برای فروش تولیدات صنایع دستی در کشور‌های خارجی اقدام شود.
آقای ایوبی معتقد است میان فرهنگ و پوشش ساحل نشینیان هرمزگان و کشور‌های حاشیه خلیج فارس قرابت زیادی وجود دارد و باید از این موضوع برای صادرات صنایع دستی تولید شده در اقامتگاه‌های بوم گردی به این کشور‌ها استفاده کرد.
به اعتقاد این کارشناس گردشگری، این اقدام نیز هم از طریق شرکت‌های اینترنتی و هم از طریق رایزن‌های اقتصادی در کشور‌های حاشیه خلیج فارس به خوبی قابل انجام است و می‌تواند درآمد بسیار بالایی در این شرایط رکود برای فعالان بوم گردی استان به همراه بیاورد.
وی می‌گوید: دولت نیز باید برای گسترش تولیدات صنایع دستی، تسهیلاتی با بهره کم در اختیار فعالان اقامتگاه‌های بوم گردی قرار دهد و همچنین برای فروش این محصولات علاوه بر کمک به پیدا کردن جامعه هدف، برای هزینه تبلیغات این محصولات در اینترنت که بعضا مبلغ بالایی است نیز به فعالان گردشگری کمک کند.
البته آقای ایوبی به صاحبان اقامتگاه‌های بوم گردی نیز توصیه می‌کند که محصولات خود را مبتنی بر فرهنگ کشور‌های هدف تولید کنند تا با افزایش بازار هدف، سود بیشتری نیز نصیبشان شود.
این کارشناس گردشگری معتقد است با توجه به جهش قیمت دلار در سال‌های اخیر و به صرف بودن محصولات برای خریداران خارجی، با صادرات این محصول علاوه بر تقویت اقتصاد اقامتگاه‌های بوم گردی، با ورود ارز به کشور، بخشی هرچند محدود از نیاز کشور به ارز برطرف می‌شود.
صنایع دستی تولیدی هرمزگان در کشور‌های جهان بویژه کشور‌های حاشیه خیلج فارس پرمشتری است. در ایام کرونا مردم بشاگرد درآمد خوبی از صادرات صنایع دستی بدست آوردند. این محصولات به گفته رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت بشاگرد به کشور‌های آلمان، لبنان و کشور‌های حاشیه خلیج فارس صادر شده است.
علی زارعی می‌گوید: هرچه در حوزه صنایع دستی در بشاگرد تولید شد به کشور‌های خارجی صادر شده و هیچ محصول بدون مشتری باقی نمانده است.
این درآمدها به رغم غیرفعال شدن اقامتگاه های بوم گردی بشاگرد در حوزه ورود گردشگر است به گونه ای که امسال جشن عید نوروز در این اقامتگاه ها بدون گردشگر برگزار شد.
این موضوع به خوبی نشان می دهد در صورت تمرکز این اقامتگاه ها بر روی تولیدات صنایع دستی می توانند از خجالت کرونا دربیایند.
جشن عید نوروز در اقامتگاه های بوم گردی بشاگرد
نتیجه گیری
همانگونه که همه می‌دانیم و از درد دل‌های فعالان اقامتگاه‌های بوم گردی نیز مشخص است، یکسالی است که حال فعالان بوم گردی خوب نیست.
فعالانی که هرساله در ایام نوروز اوج کارشان بود و به استقبال هزاران مهمان نوروزی رفته و از این راه علاوه بر کسب درآمد، چند هزار نفر را نیز به کار مشغول می‌کردند.
البته کسی را به علت کسادی فعالیت این فعالان نمی‌توان سرزنش کرد چراکه هیچ فعالیتی مصون از کرونا نبوده و متاثر از این ویروس بیرحم درآمدشان را از دست داده اند.
اما نکته و گلایه مهم در نبود تصمیم گیری‌های مناسب برای دست کم کمک به صاحبان اقامتگاه‌های بوم گردی برای عبور از این دوران غمناک است.
آنچه ما در این گزارش بدان دست یافتیم تسهیلاتی نچندان دندانگیر برای کمک به فعالان اقامتگاه‌های بوم گردی است که آن مبلغ را هم بسیاری از این فعالان حتی برای دریافتش مراجعه نکردند.
مراجعه نکردن هم بر یک علت استوار بود و صاحبان اقامتگاه‌های بوم گردی آن را پایین بودن مبلغ این تسهیلات بیان کردند.
آنگونه که آقای موسایی مسئول گردشگری روستایی قشم به ما گفت: در شهرستان قشم ۳۰ نفر برای دریافت تسهیلات مراجعه کرده و تنها ۱۰ نفر آن را دریافت کردند.
خب همانگونه که گفته شد در قشم ۷۰ اقامتگاه بوم گردی وجود دارد و تنها ۱۰ اقامتگاه این تسهیلات را دریافت کرده اند که با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که تنها ۱۵ درصد اقامتگاه‌های بوم گردی تسهیلات دریافت کرده اند.
در دیگر شهرستان‌های هرمزگان نیز تقریبا وضع دریافت تسهیلات همین گونه است و این نکته مهمی در تایید کم بودن تسهیلات اعطایی به اقامتگاه‌های بوم گردی است؛ بنابراین ضروری است مسئولان با رایزنی با بانک‌ها برای افزایش این تسهیلات اقدام کنند. البته نکته مهم دیگر در خصوص تسهیلات توان کم صاحبان این اقامتگاه‌ها برای بازپرداخت اقساط تسهیلات دست کم تا بهبود شرایط کروناست.
در این خصوص نیز شایسته است مسئولان بانک‌ها برای گذر از وضعیت نامساعد کنونی برای یکسال بازپرداخت این تسهیلات را به تعویق بیندازند یا به اصطلاح بانکی‌ها برای تسهیلات یکسال تنفس در نظر بگیرند.
نکته مهم دیگر به خود صاحبان اقامتگاه‌های بوم گردی برمی گردد. آقای سبحانی کارشناس گردشگری و بوم گردی نکته‌ای عنوان کرد که به نظر می‌رسد در کوتاه مدت به کمک بوم گردی‌ها بیاید و در بلندمدت نیز بتواند تحول مهمی در حوزه بوم گردی ایجاد کند.
"تبدیل خانه‌های بوم گردی به کارگاه‌های تولید صنایع دستی و لباس محلی در شرایط کرونا" این نکته مهم است که البته هم افزایش تولید صنایع دستی و هم برای فروش آن در داخل و خارج کشور نیازمند حمایت جدی دولت است.
البته فعال‌تر شدن صاحبان اقامتگاه‌های بوم گردی در فضای مجازی و عرضه محصولات صنایع دستی در این فضا از مواردی است که می‌تواند در این شرایط و بدون منتظر ماندن حمایت دولت، بخشی از خسارت‌های وارد شده به این فعالان را جبران کند.
نویسنده: میثم نجاتی