اراضی عباس‌آباد به عنوان یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط شهر تهران، میزبان موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس است. این موزه روایتگر رویداد‌هایی است که طی ۴۲ سال گذشته بر ملت ایران گذشته است.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، اراضی عباس‌آباد به عنوان یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط شهر تهران، میزبان موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس است. این موزه روایتگر رویداد‌هایی است که طی ۴۲ سال گذشته بر ملت ایران گذشته است. این موزه قلب تاریخ معاصر ایران است تا نمایشگر رشادت‌ها و ازخودگذشتی ملتی باشد که برای رسیدن به استقلال و حفظ آرمان‌های دینی خود خون دادند. به منظور آشنایی بیشتر با این موزه و عملکرد آن، گفت‌وگویی با دکتر «علی‌اصغر جعفری» مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس ترتیب دادیم.
آقای دکتر! موزه جنگ چیست و چه مأموریتی دارد؟
موزه‌های جنگ در همه دنیا جزو موزه‌های بسیار مهم و محبوب به حساب می‌آیند. این موزه‌ها در سازمان «ایکوم» جهانی به نام «ایکومم» به معنی مجموعه موزه‌های جنگ سازماندهی شده‌اند؛ بنابراین بدون استثنا حتی کشور‌هایی که جنگی را به خود ندیده‌اند یا در جنگ شکست خورده‌اند، برای اینکه بتوانند روحیه اقتدار، مقاومت، دفاع از وطن و ایستادگی را به نسل جوان‌شان القا کنند، اقدام به بازنمایی آثار در موزه‌های جنگ می‌کنند.
از نظر آماری، میزان بازدید از موزه‌های جنگ معمولاً اگر بیشتر از سایر موزه‌ها نباشد کمتر هم نیست.
با همین نگاه موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس، در تهران شکل گرفت؟
ما در جمهوری اسلامی به ویژه در دوران دفاع‌مقدس، یکی از ارزشمندترین رخداد‌ها را دیده‌ایم. ما بعد از چند قرن نخستین جنگی را پشت سر گذاشتیم که طی آن ملت به رهبری امام خمینی (ره) ایستادند و اجازه ندادند دشمن بخشی از این سرزمین را جدا کند یا در این سرزمین بماند. ملت ما دشمن را با اقتدار از مرز‌ها بیرون کردند و وادارش کردند متجاوز بودن خود را و پیروزی ما را بپذیرد.
این حماسه، حماسه بزرگی است و ملت ایران به تنهایی در این رویداد، پیروزی بزرگی را به دست آورد. این در شرایطی است که تمام سازمان‌های بین‌المللی، قدرت‌های جهانی و بیشتر کشور‌های عرب منطقه از صدام حمایت مالی و لجستیکی می‌کردند. امروز بعد از ۴۰ سال از آن دوران، با افتخار و سربلندی پیروزی‌های خود را جشن می‌گیریم و بر این باوریم که این حماسه باید بماند و زوایای آن می‌بایست برای نسل‌های آینده مشخص شود. ایستادگی، مقاومت، فرهنگ شهادت، فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی، سبک زندگی رزمندگان و ایثارگران و… باید به نوعی به زبان هنر و با بهره‌گیری از فنآوری و رسانه به نسل جوان منتقل شود. در دوران جنگ، مقام معظم رهبری گروهی را مأمور کردند که به چند کشور سفر کنند و موزه‌های جنگ آن‌ها را ببینند و الگو بگیرند تا ما بعد از جنگ بتوانیم ارزش‌های دفاع‌مقدس و مبانی این فرهنگ را به زبان هنر و موزه به نسل بعد منتقل کنیم. عملاً با تدبیر رهبری معظم انقلاب اسلامی، ایده ایجاد موزه‌ها شکل گرفت و در همان دوران مقدماتش فراهم شد.
اولین موزه دفاع‌مقدس در کدام استان احداث شد؟
ما نخستین موزه را در کرمان داشتیم که به دست شهید سلیمانی پایه‌گذاری شد و شکل گرفت. امروز در کل کشور حدود ۲۳ موزه دفاع‌مقدس داریم که موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس تهران موزه ملی جمهوری اسلامی است. ساخت موزه دفاع‌مقدس یکی از ارزشمندترین گام‌هایی است که برای حفظ ارزش‌های دفاع‌مقدس برداشته شده است.
آقای جعفری، موزه انقلاب از نظر کارکرد به نوعی هماهنگ با مدیریت شهری است. مدیریت‌های مختلف در شهر نسبت به این موزه چگونه عمل کردند؛ با توجه به اینکه نگاه‌های سیاسی در مدیریت شهری در این سال‌ها متفاوت بوده است؟
خوشبختانه همه جریان‌های سیاسی، فکری، اقوام و ادیان در بحث دفاع‌مقدس همگرا و هم‌نظرند و هر کسی هر کمکی از دستش برمی‌آید، در حوزه دفاع‌مقدس کوتاهی نمی‌کند. همه دولت‌ها در این سال‌ها با هر گرایشی که داشتند در بحث دفاع‌مقدس سعی کردند خدمات‌شان را ارائه کنند؛ همه به دفاع‌مقدس افتخار می‌کنند؛ بنابراین در همه جای کشور که هم‌اکنون موزه‌ای ساخته می‌شود، استانداران و شهرداران بیشترین نقش را در ایجاد و توسعه موزه‌های دفاع‌مقدس دارند. در تهران موزه دفاع‌مقدس توسط آقای قالیباف بنیان‌گذاری شد که این کار ارزشمند توسط شهرداران بعدی ادامه یافت.
مدیریت کلان این موزه با ستاد کل نیرو‌های مسلح است؟
از اسفند ۱۳۹۵ با گردش کاری که محضر رهبر معظم انقلاب انجام شد و بر اساس قانون مرتبط به دفاع‌مقدس و اساسنامه بنیاد حفظ آثار دفاع‌مقدس، مدیریت راهبردی موزه انقلاب و دفاع‌مقدس به ستاد کل نیرو‌های مسلح واگذار شد. در این زمینه هیات‌مدیره‌ای وجود دارد که رئیس آن رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح است و شهردار تهران و فرماندهان ارشد نیرو‌های مسلح و برخی شخصیت‌های حقیقی در آن حضور دارند. ما در این حوزه همکاری‌های مناسبی با مجموعه دستگاه‌ها و سازمان‌های کشوری و لشکری داریم.
آقای دکتر! چند صباحی است رنگ و بوی شهادت در شهر کمرنگ شده است، آیا شما برای احیای این موضوع اقدامی را در دستور کار دارید؟
معتقدم بحث ارزش‌های شهدا و دفاع‌مقدس، یکی از پررنگ‌ترین بحث‌های اجتماعی است و هیچ موضوع دیگری پررنگ‌تر از موضوع ایثار و شهادت نیست. شما به بحث جبهه مقاومت، مدافعان حرم و شهدای مدافع سلامت توجه کنید؛ همه این‌ها برگرفته از دفاع‌مقدس است. این نشان از آن دارد که فضای ایثار و شهادت همچنان در جامعه پررنگ است، منتها امکان دارد در برهه‌ای این تلقی ایجاد شود که فضای شهرمان و منظر شهری کمتر به موضوع شهدا می‌پردازد. امسال که چهلمین سالگرد دفاع‌مقدس است، خوشبختانه یکی از پرکارترین سال‌ها در این حوزه بوده است و همه دستگاه‌ها در این بخش کار کردند.
هم‌اکنون شورای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت با ریاست معاون اجتماعی شهردار تهران و دبیری مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس تشکیل شده است و مسؤولیت هماهنگی و انسجام و پیگیری فعالیت‌های حوزه ایثار در شهر تهران را پیگیری می‌کنیم و در این زمينه مصوبات خوبی نیز داشتیم. بخشی از فعالیت‌های که اخیراً انجام شده مرهون مصوبات این شوراست. در این شورا تقریباً همه دستگاه‌ها و سازمان‌های تهران و کشوری و لشکری حضور دارند. بر اساس مصوبه شورای شهر تهران، مصوبات این شورا به مانند مصوبات شورای شهر تلقی می‌شود.
خوشبختانه این شورا فعال شده و ما فعالیت‌های حوزه ایثار و شهادت در تهران را مدیریت می‌کنیم و بخشی از این طرح‌ها تأثیر خود را در کشور گذاشته و باعث شده است سازمان‌های کشوری الگو بگیرند و مورد استفاده قرار دهند.
بارزترین مصوباتی که در این بخش داشتید چه بود؟
بحث بازسازی و اصلاح تابلوی شهدای شهر تهران در همه کوچه‌ها و میادین و بخش‌های مختلف، حفظ اسامی کوچه‌ها و خیابان‌ها و جلوگیری از تغییر اسامی معابری که به نام شهدا مزین شده است، برگزاری مراسم‌های ملی مربوط به حوزه ایثار و شهادت مانند مراسم ۱۷ هزار شهید زن و مراسم روز مادران شهدا و همسران شهدا، غبارروبی مزار شهدا و همین‌طور بحث کمک به رنگ‌آمیزی و بازسازی قبور شهدا، از مهم‌ترین مصوبات ما در این شورا بوده است
آقای دکتر! آماری از تعداد کوچه و معابر شهری که نام‌شان مزین به اسامی شهداست، دارید؟
در تهران ۳۶ هزار شهید تقدیم نظام شده است و به همین تعداد معابر شهر به نام شهدا نامگذاری شده، اما از آنجا که تهران پایتخت است نام بسیاری از شهدای ملی نیز در معابر شهر تهران استفاده شده و به همین دلیل آمار نامگذاری‌ها در تهران بیش از ۳۶ هزار مورد است.
اکنون موزه‌هایی به نام خانه‌های شهدا در تهران وجود دارد، این‌ها نیز زیرمجموعه موزه انقلاب اسلامی هستند؟
در تهران چیزی حدود ۲۰ موزه، خانه موزه و باغ‌موزه مربوط به حوزه ایثار و شهادت وجود دارد که اکثراً در زیرمجموعه سازمان فرهنگی- هنری شهرداری فعالیت می‌کنند، منتها ما شورایی را داریم با عنوان شورای هماهنگی موزه‌های حوزه انقلاب، دفاع‌مقدس و مقاومت که تمام این‌ها عضو این شورا هستند و مسؤولیت هماهنگی‌شان با موزه انقلاب اسلامی است. یعنی عملاً ما یک شورای هماهنگی تشکیل دادیم و در فعالیت‌ها یکدیگر را کمک و برنامه‌های مشترک پیش‌بینی می‌کنیم و به مناسبت هر کدام از شهدا نشستی را در خانه شهید برگزار می‌کنیم.
هم‌اکنون میزان ضریب نفوذ موزه انقلاب اسلامی در بین مردم تهران چه میزان است؟
یک اشکال کلی وجود دارد و آن اینکه خانواده‌های ایرانی در سبد فرهنگی خود بازدید از موزه را قرار نمی‌دهند. نه تنها موزه دفاع‌مقدس، بلکه همه موزه‌ها درگیر با این موضوع هستند. با تمام این احوال و با توجه به علاقه‌ای که مردم به موضوع دفاع‌مقدس دارند و زیبایی‌هایی که در این مجموعه هست، ما در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ میانگین رشد بازدیدکنندگان داخلی‌مان ۶۲ درصد بود در حالی که میانگین رشد بازدیدکنندگان موزه‌های کشور ۱۰ درصد بود، همچنین میانگین رشد بازدیدکنندگان خارجی‌مان ۸۰ درصد بود در حالی که در سایر موزه‌ها کمتر از نصف این مقدار بوده است. این در شرایطی است که سال ۹۹ به دلیل کرونا بازدید‌ها لغو شد.
با این وجود باید گفت هنوز این موزه بدرستی به مردم معرفی نشده و حتی اصحاب رسانه اطلاع کافی نسبت به آن ندارند. ما برای شناساندن موزه به مردم در سال‌های ۹۷ و ۹۸ همکاری لازم را با ۹۰ برنامه رسانه‌ای، تلویزیونی و رادیویی داشتیم تا تولیدات خود را در اینجا بسازند.
در ۳ سال گذشته با وجود کرونا، محور همه برنامه‌های ملی و بین‌المللی حوزه دفاع‌مقدس و مقاومت بودیم و موزه انقلاب اسلامی به یک مرکز ثقل برنامه‌های ملی و بین‌المللی تبدیل شد و سران قوا و مقامات ارشد نیرو‌های مسلح در این مجموعه حضور یافتند.
شاید بخشی از مردم هنوز با تهدیدی به نام داعش چندان آشنا نباشند، ولی در این موزه امکاناتی از نیرو‌های داعش وجود دارد.
دقیقاً! ما در این موزه نمایشگاه دائمی شکست داعش و موزه مقاومت شهید سلیمانی را راه‌اندازی کردیم. این را به جرأت می‌گویم در دنیا منحصربه‌فردترین کلکسیون تجهیزات غنیمتی داعش را اختیار داریم و این موضوع مدیون شهید سلیمانی است که ایشان در زمان حیاتش دستور دادند و این تجهیزات به ایران منتقل شد. این مجموعه عظیم از حوزه مقاومت را مردم می‌توانند ببینند و با جنایات داعش به صورت ملموس آشنا شوند.
چه تجهیزاتی از داعش در این موزه وجود دارد؟
برای مثال ماشین انتحاری داریم به وزن ۴۰ تن که با ۳ ورق لایه فولاد محافظت می‌شود. انفجار این خودرو به اندازه چند تن مواد منفجره است.
حتی شمشیر‌هایی که با آن‌ها گردن می‌زدند و هنوز خون‌آلود هستند ما در اختیار داریم. این ظرفیت جدیدی است که امیدواریم بتوانیم به عنوان شناسنامه اقتدار و سربلندی ملت ایران در معرض نمایش قرار دهیم.
بسیاری از مقامات نظامی جهان به شهدای گمنام در این موزه ادای احترام کرده‌اند.
بله! درست است. تقریباً تمام مقام‌های نظامی دنیا که وارد ایران می‌شوند از این مرکز بازدید و به شهدای گمنام ادای احترام می‌کنند. هر کدام از این‌ها در پایان بازدید خود می‌گویند ما نگاه‌مان نسبت به دفاع‌مقدس تغییر کرد.
امروز مدرن‌ترین موزه جنگ غرب آسیا را در اختیار داریم که از فنآوری روز و هنر ایرانی بهره می‌برد.