واتیکان تحت حاکمیت مطلق پاپ اعظم است که به وسیله یک مجمع عالی به نام شورای کاردینال‌ها به طور مادام‌العمر انتخاب می‌شود و نزدیک به دو هزار سال پاپ بر قسمت اعظم شبه جزیره مرکزی ایتالیا از جمله رم فرمانروایی می‌کرد.
ب
سابقه تاریخی واتیکان
نزدیک به ۲ هزار سال یعنی تقریباً از زمان شارلمانی (مؤسس امپراطوری مقدس روم) تا سال ۱۸۷۰، پاپ بر قسمت اعظم شبه جزیره مرکزی ایتالیا از جمله رم فرمانروایی می‌کرد. در عین حال در گوشه و کنار حکومت‌های ملوک‌الطوایفی وجود داشت. در فرآیند اتحاد ایتالیا، پادشاهی ایتالیا این دولت‌های مربوط به کلیسا را به خود جذب کرد و با ورود سربازان شاه ویکتورامانوئل (از پادشاهان ایتالیا) در سپتامبر ۱۸۷۰ به رم، اتحاد ایتالیا تکمیل شد. کوشش‌های زیادی به عمل آمد تا پاپ را وادار به تسلیم ثروت‌های عظیم مادی خود به حکومت ایتالیا کند. اما پاپ امتناع و اعلام کرد که این ثروت‌ها امانت مقدسی است که از طرف نیرو‌های بالاتری به او سپرده شده تا به نیابت از آن محافظت کند.
با ورود سربازان سلطنتی به رم در دهه هفتاد قرن ۱۹ میلادی، پاپ به حالت قهر واتیکان را ترک کرد و اختلافات پاپ با حکومت همچنان ادامه داشت و تا امضای قرارداد «لاتران» (قرارداد میان واتیکان و دولت وقت ایتالیا) در ۱۱ فوریه ۱۹۲۹ هیچ پاپی به مسند پاپی جلوس نکرد. سرانجام در سال ۱۹۲۹ به موجب موافقتنامه لاتران، قدرت مطلق و اختیارات و حاکمیت قضایی بر دولت شهر واتیکان در داخل شهر رم به پاپ تفویض شد و خسارت پیش‌بینی شده به نفع پاپ جبران شد. این دولت شهر از آن زمان یک سرزمین مستقل، بی‌طرف، صلح‌آمیز و مقدس به شمار آمد.
حکومت مطلق پاپ
دولت واتیکان تحت حاکمیت مطلق پاپ اعظم است که به وسیله یک مجمع عالی به نام شورای کاردینال‌ها به طور مادام‌العمر انتخاب می‌شود. تعداد کاردینال‌های دارای حق رأی در انتخاب پاپ عضو این شورا ۱۲۰ نفر است. لازم به ذکر است که کاردینال‌هایی که هشتاد سال بیشتر داشته باشند اگرچه عضو شورای کاردینال‌ها هستند، اما در شورایی که برای انتخاب پاپ تشکیل می‌شود شرکت نمی‌کنند. (بالاترین درجه روحانی در واتیکان بعد از پاپ، مقام کاردینالی است).
امور مختلف مربوط به اداره واتیکان از سوی مجامع، شورا‌ها و کمیسیون‌های پاپی اداره می‌شود که در رأس هر یک از آن‌ها یک کاردینال منتخب و منصوب پاپ قرار دارد.
پاپ فعلی فرانسیس اول، دویست و شصت هشتمین پاپ محسوب می‌شود که در سال ۲۰۱۳ به این سمت انتخاب شد. پاپ دارای القاب رسمی زیر است:
خلیفه حضرت عیسی مسیح (ع)
رئیس دولت شهر واتیکان
اسقف اعظم شهر رم (یا رئیس خلیفه‌گری شهر رم)
روابط ایران و واتیکان
رابطه رسمی بین ایران و واتیکان در سال ۱۳۳۰ برقرار و سفارتخانه‌های دو کشور در تهران و واتیکان رسماً افتتاح شد. روابط دو کشور تا پیروزی انقلاب اسلامی بدون چالش و عمدتاً تشریفاتی ادامه داشت. از اوایل سال ۱۳۷۰ تاکنون روابط دوجانبه شاهد تلاش‌هایی برای گسترش و ارتقاء کیفی و کمی بوده است.
ایران و واتیکان چگونه تعامل می‌کنند؟
سفر متقابل وزرای امور خارجه، دیدار رئیس‌جمهور وقت با پاپ ژان پل دوم و همچنین حضور ایشان در مراسم تشیع پاپ فقید و دیدار حسن روحانی؛ رئیس جمهور کشورمان با پاپ فرانسیس اول زمینه‌ساز گسترش روابط متقابل علمی و فرهنگی و گفتگو‌های دینی بین سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای پاپی گفتوگوی ادیان و برگزاری یازده دور گفتگو، تلاش‌های طرفین برای گسترش و ارتقای روابط دوجانبه را نشان می‌دهد.
تعامل ۲۶ ساله ایران با شورای پاپی گفتوگوی ادیان
سابقه گفتگو‌های دینی بین مرکز گفتوگوی ادیان ایران و شورای پاپی گفتوگوی ادیان واتیکان به سال ۱۳۷۳ باز می‌گردد که اولین نشست با حضور اندیشمندان و شخصیت‌های عالی‌رتبه مسلمان کشورمان از جمله آیت‌الله سید‌مصطفی محقق داماد، غلامحسین ابراهیمی دینانی، رضا داوری اردکانی و اندیشمندان و شخصیت‌های عالی‌رتبه مسیحی از جمله کاردینال فرانسو آرینزه رئیس وقت شورای پاپی گفتوگوی ادیان واتیکان، در تهران برگزار و تاکنون ۱۱ دور از گفتگو‌ها به صورت دو سالانه یک نوبت در رم و یک نوبت در تهران برگزار شده است. همچنین اهم مقالات گفتگو‌های انجام شده در قالب کتاب، مجموعه مقالات و یا فصلنامه «گفتگو» منتشر و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
یازدهمین دور این گفتگو‌ها نیز با حضور عالیجناب کاردینال «آیوسو گیسو»، رئیس شورای پاپی گفتوگوی ادیان واتیکان و به میزبانی ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رئیس شورای سیاستگذاری و هماهنگی گفتوگوی ادیان در تهران برگزار شد و امید است در سال ۱۴۰۰ مقدمات دور دوازدهم گفتگو‌ها فراهم شود.